Wikipedia

Komonica

(Przekierowano z Komonicznik)

Komonica (Lotus L.) – rodzaj roślin zielnych oraz półkrzewów należący do rodziny bobowatych. Obejmuje 124 gatunki[6]. Występują one na całej kuli ziemskiej, z wyjątkiem Ameryki Północnej i Ameryki Południowej (tam tylko gatunki zawleczone). Rosną na bagnach, łąkach i murawach, w miejscach piaszczystych i na klifach[7]. Nazwa naukowa nawiązuje do jednej z grup roślin w starożytnej taksonomii ludowej opisywanych jako lotos[8].

Komonica
Ilustracja
Morfologia gatunku typowego
– komonicy zwyczajnej
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

różopodobne

Rząd

bobowce

Rodzina

bobowate

Podrodzina

bobowate właściwe

Rodzaj

komonica

Nazwa systematyczna
Lotus L.
Sp. Pl. 773. 1 Mai 1753
Typ nomenklatoryczny

Lotus corniculatus L.[3]

Multimedia w Wikimedia Commons
Komonica Berthelota
Komonica błotna
Lotus creticus
Komonica skrzydlatostrąkowa

Rozmieszczenie geograficzne edytuj

Przedstawiciele rodzaju występują w Eurazji, Afryce, w Makaronezji (tu liczne endemity[9]), Australii i Oceanii (dwa gatunki endemiczne dla wysp Riukiu, Tajwan, Nowa Kaledonia, Vanuatu). Jako rośliny zawleczone przedstawiciele rodzaju obecni są także na kontynentach amerykańskich. Centrum zróżnicowania znajduje się w Europie (30 gatunków)[7] (zwłaszcza w rejonie Morza Śródziemnego[10]) i na makaronezyjskich wyspach atlantyckich[7].

W Polsce rośnie w stanie dzikim 7 gatunków zaliczanych do tego rodzaju (w tradycyjnych ujęciach zaliczane one były do trzech różnych rodzajów, stąd używane są różne nazwy zwyczajowe)[11]:

Pierwsza nazwa naukowa według listy krajowej[11], druga – obowiązująca według bazy taksonomicznej Plants of the World online (jeśli jest inna)[6]

Morfologia edytuj

Pokrój
Rośliny zielne (jednoroczne i byliny) i rzadko krzewinki, osiągające do 1 m wysokości[7].
Liście
Pierzaste, u większości gatunków pięciolistkowe, przy czym górne trzy listki skupione są na szczycie, a dolna para listków jest nisko osadzona – przypomina przylistki, które u roślin tego rodzaju są zredukowane – są drobne lub brak ich zupełnie[7][5]. W efekcie liście wyglądają pozornie jak trójlistkowe z przylistkami. Wszystkie listki są całobrzegie[12].
Kwiaty
Motylkowe, wyrastają w przypominających główki baldachach liczących do 12 kwiatów. Przysadki rzadko liściowate, zwykle zredukowane do ciemnego gruczołka lub brak ich wcale. Podkwiatków brak. Działki zrośnięte w dzwonkowaty lub lejkowaty kielich, w liczbie 5, równej długości lub górne działki większe od innych. Płatki korony zwykle żółte (po zasuszeniu często zieleniejące), rzadziej białe, czerwone, różowe lub ciemnobrązowe. Dwa dolne płatki tworzą tzw. łódeczkę (na grzbiecie wygiętą lub łukowatą, z długim dzióbkiem), dwa boczne odwrotnie jajowate skrzydełka, a piąty wzniesiony jest do góry tworząc żagielek. Żagielek może być szeroko rozpostarty (kolisty, jajowaty lub romboidalny) lub z brzegami podwiniętymi. Wewnątrz kwiatu, a ściślej w łódeczce, znajduje się jeden siedzący słupek z jedną, równowąską, górną zalążnią zawierającą wiele zalążków. Szyjka słupka jest prosta lub powyginana, wolno zwęża się ku szczytowi i pod nim listewkowato rozszerzona. W kwiecie znajduje się 10 pręcików, z których dziewięć zrośniętych jest nitkami tworząc rurkę, jeden pręcik zaś, o bardzo krótkiej nitce jest wolny[7][5]. Spośród pręcików tworzących rurkę 5 jest dłuższych od pozostałych czterech[10].
Owoce
Strąki cylindryczne lub spłaszczone, zwykle długie, rzadziej jajowate, proste lub wygięte, gładkie lub oskrzydlone (gatunki z dawniej wyodrębnianego rodzaju Tetragonolobus)[7][5]. Strąki wewnątrz posiadają przegrody międzynasienne. Po dojrzeniu strąki pękają, a klapy się skręcają[12]. Nasiona kulistawe lub soczewkowate, gładkie lub rzadziej brodawkowate[5].

Systematyka edytuj

Wyróżniane przez Krytyczną listę roślin naczyniowych Polski gatunki z rodzajów komonicznik (Tetragonolobus) i szyplin (Dorycnium) są według nowszych ujęć taksonomicznych włączane do rodzaju Lotus[4][6]. Obie te grupy są zagnieżdżone w drzewie filogenetycznym gatunków z rodzaju Lotus[9]. Z kolei tradycyjnie zaliczane do rodzaju Lotus niektóre gatunki tworzące klady odrębne wydzielone zostały w monotypowe rodzaje: Kebirita, Podolotus i Pseudolotus[9].

Pozycja systematyczna rodzaju według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)

Jeden z rodzajów podrodziny bobowatych właściwych Faboideae w rzędzie bobowatych Fabaceae s.l.[2] W obrębie podrodziny należy do plemienia Loteae[4].

Pozycja systematyczna rodzaju według systemu Reveala (1993–1999)

Gromada okrytonasienne, podgromada Magnoliophytina, klasa Rosopsida, podklasa różowe, nadrząd Fabanae R. Dahlgren ex Reveal, rząd strąkowce, rodzina bobowate, podrodzina Lotoideae Burnett, plemię Loteae DC., podplemię Lotinae (DC.) Wight & Arn., rodzaj komonica (Lotus L.)[13].

W systemie Reveala przyjętym w Crescent Bloom rodzaj Lotus obejmuje także gatunki rodzaju komonicznik i szyplin, traktowane jako synonimy rodzaju Lotus[13].

Pozycja systematyczna rodzaju według systemie Cronquista (1981)

Gromada okrytonasienne, klasa dwuliścienne (Magnoliopsida Brongn.), podklasa różowe Rosidae Takht., rząd bobowce Fabales Bromhead, rodzina bobowate Fabaceae Lindl.

Wykaz gatunków[6]

Przypisy edytuj

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ a b Peter F. Stevens, Fabales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-09-23] (ang.).
  3. ↑ Lotus. [w:] Index Nominum Genericorum [on-line]. [dostęp 2009-01-19].
  4. ↑ a b c Lotus. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN) [on-line]. [dostęp 2010-02-05].
  5. ↑ a b c d e Lotus. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2014-06-01].
  6. ↑ a b c d Lotus L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-07-11].
  7. ↑ a b c d e f g Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2011, s. 136. ISBN 0-333-74890-5.
  8. ↑ Piotr Panek, Ubrania i przebrania, czyli jak ludzi mami krótkie słowo „lotos” [online], Pulsar, 18 lutego 2024 [dostęp 2024-02-19].
  9. ↑ a b c Galina V. Degtjareva, Tatiana E. Kramina, Dmitry D. Sokoloff, Tahir H. Samigullin, Graeme Sandral & Carmen M. Valiejo-Roman. New data on nrITS phylogeny of Lotus (Leguminosae, Loteae). „Wulfenia”. 15, s. 35 –49, 2008. 
  10. ↑ a b Andreĭ Aleksandrovich Fedorov: Flora of Russia, Tom 6. CRC Press, 2002, s. 147-148.
  11. ↑ a b Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 71, 111, ISBN 978-83-62975-45-7.
  12. ↑ a b Władysław Szafer, Bogumił Pawłowski (red.): Flora polska. Rośliny naczyniowe Polski i ziem ościennych. Tom VIII. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1959, s. 84.
  13. ↑ a b Crescent Bloom: Systematyka rodziny Fabaceae. The Compleat Botanica. [dostęp 2009-01-18]. (ang.).
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Komonica&oldid=72986189”