Kompania graniczna KOP „Leonpol”
Kompania graniczna KOP „Leonpol” – pododdział graniczny Korpusu Ochrony Pogranicza.
| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Rozformowanie |
1939 |
| Organizacja | |
| Dyslokacja | |
| Formacja | |
| Podległość | |
Formowanie i zmiany organizacyjne edytuj
Na podstawie rozkazu szefa Sztabu Generalnego L. dz. 12044/O.de B./24 z 27 września 1924, w pierwszym etapie organizacji Korpusu Ochrony Pogranicza sformowano 5 batalion graniczny[1][2], a w jego składzie 3 kompanię graniczną KOP. W listopadzie 1936 kompania liczyła 2 oficerów, 8 podoficerów, 4 nadterminowych i 82 żołnierzy służby zasadniczej[b]. W 1939 3 kompania graniczna KOP „Leonpol” podlegała dowódcy batalionu KOP „Łużki”[3].
Służba graniczna edytuj
Podstawową jednostką taktyczną Korpusu Ochrony Pogranicza przeznaczoną do pełnienia służby ochronnej był batalion graniczny. Odcinek batalionu dzielił się na pododcinki kompanii, a te z kolei na pododcinki strażnic, które były „zasadniczymi jednostkami pełniącymi służbę ochronną”, w sile półplutonu. Służba ochronna pełniona była systemem zmiennym, polegającym na stałym patrolowaniu strefy nadgranicznej i tyłowej, wystawianiu posterunków alarmowych, obserwacyjnych i kontrolnych stałych, patrolowaniu i organizowaniu zasadzek w miejscach rozpoznanych jako niebezpieczne, kontrolowaniu dokumentów i zatrzymywaniu osób podejrzanych, a także utrzymywaniu ścisłej łączności między oddziałami i władzami administracyjnymi[4]. Miejscowość, w którym stacjonowała kompania graniczna, posiadała status garnizonu Korpusu Ochrony Pogranicza[5].
3 kompania graniczna „Leonpol” w 1934 ochraniała odcinek granicy państwowej szerokości 2 kilometrów 50 metrów[6]. Po stronie sowieckiej granicę ochraniała zastawa „Dryssa” z komendantury „Dryssa”[7].
Sąsiednie kompanie graniczne:
- 1 kompania graniczna KOP „Druja” ⇔ 1 kompania graniczna KOP „Małaszki” – 1928[8], 1931[7], 1932[9], 1934[10] i w 1938[11]
Walki w 1939 edytuj
17 września odwód kompanii KOP „Leonpol” atakował sowiecki oddział w sile ok. 3 kompanii kpt. Faworskiego. Wspierał go pociąg pancerny nr 16. Odwód, wspólnie onsadą strażnicy „Leonpol” stawił opór. Po krótkotrwałej walce, Polacy wycofali się do lasu majątku Leonpol. W starciu zginęło 3 żołnierzy polskich, w tym dowódca kompanii por. Witold Połoński. Według sowieckich źródeł, do 4:45 mieli oni wziąć do niewoli 1 oficera i 30 szeregowych, a potem liczba jeńców wzrosła do 59. Wydaje się ona liczbą znacznie zawyżoną. Być może „jeńcami” stali się także aresztowani cywile. Pozostali obrońcy Leonpola przeszli do Dołhinowa. Nie mogąc dotrzeć w rejon koncentracji baonu, wobec oskrzydlenia przez Sowietów, ostatecznie przekroczyli granicę łotewską[12].
Tak walki relacjonuje Julian Białowąs z Leonpola[12]:
Napaść nastąpiła 17 września około 4 rano. Nasi KOP-owcy nie dali się zaskoczyć. Przywitali bolszewików ogniem, ale walka była nierówna. Bolszewików były setki, a z naszej strony kilka dwuosobowych patroli oraz slaby odwód kompanii i nieliczna załoga strażnicy. Strażnica KOP-u położona w odległości 200 metrów od Dźwiny opustoszała. Punkty ogniowe nad brzegiem Dźwiny bolszewicy przykryli ogniem z granatników. (...) Zginął ranny w obie nogi erkaemista, który zacisnąwszy je paskiem od spodni bronił się do wyczerpania amunicji. Miody porucznik tylko w koszuli biegł z kwatery prywatnej do budynku kompanii. Prawie u celu został osaczony przez napastników. Zabił trzech, ale sam został zakłuty bagnetami. Bolszewicy twierdzili, że zabił ich komandira. Zginął też krawiec kompanijny. W czasie strzelaniny przed budynkiem wyskoczył przez okno wprost pod lufę czerwonoarmisty.
Struktura organizacyjna edytuj
Strażnice kompanii w latach 1928–1929[8][13]
- strażnica KOP „Czuryłowo”
- strażnica KOP „Grudzinowo”
- strażnica KOP „Dworczany”
- strażnica KOP „Słoboda”
- strażnica KOP „Uźmiany”[c]
Strażnice kompanii w latach 1931–1932[7][14]
- strażnica KOP „Czuryłowo”[d]
- strażnica KOP „Grodzinowo”[e]
- strażnica KOP „Słoboda”[f]
- strażnica KOP „Uzmiany”[g]
Strażnice kompanii w latach 1934–1935[15][16]
- strażnica KOP „Czuryłowo”
- strażnica KOP „Leonpol”
- strażnica KOP „Grudzinowo”
- strażnica KOP „Słoboda”
- strażnica KOP „Uzmiany”
W 1934 powstała strażnica KOP „Leonpol”[15]
Strażnice kompanii w 1938[11]
Organizacja kompanii 17 września 1939[17][18]:
- dowództwo kompanii
- pluton odwodowy
- 1 strażnica KOP „Czuryłowo”
- 2 strażnica KOP „Leonpol”
- 3 strażnica KOP „Słoboda”
Dowódcy kompanii edytuj
- kpt. Adam Szymański (był 30 IX 1928 – 21 XI 1928 → przesunięty na dowódcę 1 kompanii granicznej)[19]
- kpt. Adam Litwiński (24 XI 1928 –)[19]
- kpt. Stanisław Michalak (24 XI 1928[19] – III 1932[20][21])
- kpt. Jan Perenc (16 XII 1932 – 19 III 1934 → przeniesiony do 60 pp)[19]
- kpt. Jan Witkowski (16 IV 1934 –)[19]
- kpt. Tadeusz Sochacki[h] (- 1939)
- por. Witold Połoński (1939)
Uwagi edytuj
- ↑ Miasteczko Leonpol, gmina Leonpol, powiat brasławski, województwo poleskie.
- ↑ Wykaz stanów etatowych oficerów, podoficerów i żołnierzy KOP przesłanych przez ppłk. dypl. Franciszka Węgrzyna ze sztabu KOP do I oficera do zleceń GISZ płk. dypl. Kazimierza Glabisza. → Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 365.
- ↑ W komunikatach dyslokacyjnych występuje również jako Uzmiany → Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓.
- ↑ Wieś Czuryłowo Dalekie, gmina Leonpol, powiat brasławski, województwo poleskie.
- ↑ W komunikatach dyslokacyjnych występuje również jako Grudzinowo → Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓.
- ↑ Wieś Słoboda, gmina Leonpol, powiat brasławski, województwo poleskie.
- ↑ Wieś Uźmiony, gmina Leonpol, powiat brasławski, województwo poleskie.
- ↑ Sochacki Tadeusz Karol (1905-1940), kpt. piech., w KOP od 1935. Do mobilizacji dca 3 kompanii granicznej „Leonpol”. We wrześniu 1939 dca 3 kompanii piechoty I/ 3 pp KOP. Więzień obozu w Kozielsku. Zamordowany przez NKWD. → Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 749.
Przypisy edytuj
- ↑ Prochwicz i 3/1994 ↓, s. 152.
- ↑ Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz 2003 ↓, s. 23.
- ↑ Szubański 2000 ↓, s. 88.
- ↑ Falkiewicz 1925 ↓, s. 3–4.
- ↑ Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 312–314.
- ↑ Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 294.
- ↑ a b c Szkice dyslokacyjne ↓.
- ↑ a b Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 8/1928.
- ↑ Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 14 i 15/1932.
- ↑ Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 53 i 54/1934.
- ↑ a b Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 83/1938.
- ↑ a b Cygan 2006 ↓, s. 91.
- ↑ Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 10/1929.
- ↑ Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 14/1932.
- ↑ a b Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 54/1934.
- ↑ Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 66/1934.
- ↑ Prochwicz 2003 ↓, s. 305.
- ↑ Grzelak 2001 ↓, s. 184.
- ↑ a b c d e Obsada oficerska bg „Łużki” ↓.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 6 z 23 marca 1932, s. 255.
- ↑ Życie i służba żołnierzy K.O.P.: 5 baon 3 komp. Leonpol. „Żołnierz Polski”. 16, s. 315, 1932-04-17. Warszawa.
Bibliografia edytuj
- Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2021-01-07].
- Wiktor Krzysztof Cygan: Kresy we krwi. Obrona północno-wschodniej Polski we wrześniu 1939. Warszawa: Espadon Publishing, 2006. ISBN 978-83-60786-00-0.
- Stanisław Falkiewicz: Korpus Ochrony Pogranicza. W pierwszą rocznicę objęcia służby na wschodniej granicy Rzeczypospolitej 1924-1925. 1925. [dostęp 2016-01-30].
- Czesław Grzelak: Szack–Wytyczno 1939. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona, 2001. ISBN 83-11-09324-5.
- Marek Jabłonowski, Włodzimierz Jankowski, Bogusław Polak, Jerzy Prochwicz: O niepodległą i granice. Korpus Ochrony Pogranicza 1924-1939. Wybór dokumentów. WarszawaPułtusk: Wyższa Szkoła Humanistyczna w Pułtusku. Wydział Dziennikarstwa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego, 2001. ISBN 8388067488.
- Jerzy Prochwicz. Korpus Ochrony Pogranicza w przededniu wojny, Część I. Powstanie i przemiany organizacyjne KOP do 1939 r. „Wojskowy Przegląd Historyczny”. 3 (149), 1994. Warszawa: Wydawnictwo „Czasopisma Wojskowe”. ISSN 0043-7182.
- Jerzy Prochwicz: Formacje Korpusu Ochrony Pogranicza w 1939 roku. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2003. ISBN 83-88973-58-4.
- Jerzy Prochwicz, Andrzej Konstankiewicz, Jan Rutkiewicz: Korpus Ochrony Pogranicza 1924–1939. Barwa i Broń, 2003. ISBN 8390021794.
- Rajmund Szubański. Bataliony, kompanie, strażnice KOP-u. „Przegląd Historyczno-Wojskowy”. 3 (184), 2000. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona. ISSN 1640-6281.
- Wykaz zmian stanu oficerów batalionu granicznego KOP „Łużki” w latach 1927–1934 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
- Szkice dyslokacyjne Korpusu Ochrony Pogranicza i podległych jednostek w latach 1927–1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
- Komunikaty dyslokacyjne Korpusu Ochrony Pogranicza z lat 1927 (z uzupełnieniami i poprawkami), 1928, 1932, 1934 (z uzupełnieniami i poprawkami) i 1938 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.