Konarzyny (powiat chojnicki)
Konarzyny (kaszub. Kònarzënë lub też Kònôrzënë, niem. Groß Konarczyn) – wieś kaszubska w Polsce, położona w województwie pomorskim, w powiecie chojnickim, w gminie Konarzyny[4][5]
| wieś | |
 Kościół Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Konarzynach | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2022) |
702[2] |
| Strefa numeracyjna |
59 |
| Kod pocztowy |
89-607[3] |
| Tablice rejestracyjne |
GCH |
| SIMC |
0746389 |
Położenie na mapie gminy Konarzyny  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa pomorskiego  | |
Położenie na mapie powiatu chojnickiego  | |
 53°49′22″N 17°22′37″E/53,822778 17,376944[1]
| |
Wieś leży przy drodze powiatowej 2512G (w 2017 przebudowanej do DW nr 212). Siedziba gminy Konarzyny.
W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Konarzyny. W latach 1975–1998 wieś należała administracyjnie do województwa słupskiego.
Niedaleko wsi znajduje się byłe lotnisko wojskowe.
| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0746395 | Korne | część wsi przed 1 stycznia 2024 |
Historia
edytujPowstanie i okres państwa krzyżackiego
edytujPierwsza wzmianka o Konarzynach pochodzi z dokumentu z 1275. Dwóch krewnych pochodzących z Konarzyn Myślibór Małowy i Stanoch Małowy, będąc członkami ówczesnego stanu rycerskiego brali udział w ustalaniu granic nadanych dóbr przez Mściwoja II dla augustianów z Swornegaci[a][7].
W 1326 wielki mistrz zakonu krzyżackiego Werner von Orseln poświadczył posiadanie Konarzyn i Sąpolna przez Mirosława i jego braci po śmierci ich ojca (według dokumentu posiadane z dawien dawna „ab antiquo"). Dobra te zostały im nadane na prawie chełmińskim ze zwolnieniem od danin z krów i świń, otrzymali prawo do patronatu nad kościołem i mieli pełnić w czasie wojny służbę z koniem[8].
W posiadaniu Konarskich i kolejnych właścicieli
edytujMożliwe że jeszcze w czasach krzyżackich od nazwy wsi właściciele zaczęli używać nazwiska Konarscy. Według Jacka Knopka Myślibora z roku 1275 i braci z 1326 można utożsamiać z Konarskimi. W drugiej połowie XVI wieku Konarscy herbu Kolczyk posiadali Konarzynki, połowę Konarzyn oraz większość Sąpolna. Druga połowa Konarzyn należała do Będzimirowskich i Pawłowskich. W 1630 część wsi weszła w posiadanie rodziny Plata którą następnie w 1655 odkupił sędzia tczewski Jan Garczyński. W 1636 Jan Wąglikowski odkupił od Mirosława Konarskiego jego część Konarzyn, Konarzynki i Sapolno. W 1662 Jan Piotr Tuchołka zakupił od Andrzeja Garczyńskiego za 1300 florenów część Konarzyn a w wykazie z 1682 był już właścicielem Konarzyn Wielkich i Małych. W kwietniu 1764 jego wnuk Piotr Tuchołka sprzedał Konarzyny Wielkie, Małe i Sąpolno podkomorzemu poznańskiemu Michałowi Skórzewskiemu[9].
Obecny kościół pod wezwaniem świętych Piotra i Pawła został wzniesiony przez Piotra Tuchołkę w latach 1731-1744. Poprzedni, drewniany kościół z 1653 r., spalił się w XVIII w.
Według pierwotnych ustaleń traktatu wersalskiego miejscowość miała pozostać w granicach Niemiec, jednakże w związku z życzeniami mieszkańców w trakcie prac delimitacyjnych Konarzyny znalazły się w granicach Polski. Dla upamiętnienia tego zdarzenia 16 października 1932 odsłonięto we wsi pomnik[10].
W okresie II Rzeczypospolitej stacjonowała tu placówka Straży Granicznej Inspektoratu Granicznego nr 7 „Chojnice”[11].
Zabytki
edytujWedług rejestru zabytków NID[12] na listę zabytków wpisany jest kościół parafialny pw. św. Piotra i Pawła, 1731, nr rej.: JE 25176 z 30.11.1929.
Przypisy
edytuj- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 56922
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-06].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 494 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ a b GUS. Rejestr TERYT
- ↑ Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 22 grudnia 2023 r. w sprawie ustalenia, zmiany i zniesienia urzędowych nazw i rodzajów niektórych miejscowości oraz obiektów fizjograficznych (Dz.U. z 2023 r. poz. 2799)
- ↑ Knopek 2013 ↓, s. 70.
- ↑ Knopek 2010 ↓, s. 36.
- ↑ Knopek 2013 ↓, s. 129-131.
- ↑ Podniosła uroczystość w nadgranicznych Konarzynach 16 października 1932 rok
- ↑ Marek Jabłonowski, Bogusław Polak: Polskie formacje graniczne 1918−1839. Dokumenty organizacyjne, wybór źródeł. Tom II. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999, s. 19. ISBN 83-87424-77-3.
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo pomorskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 23 lipca 2024, s. 9 [dostęp 2016-12-26].
Bibliografia
edytuj- Jacek Knopek: Dzieje ziemi i powiatu chojnickiego. T. I: Przeszłość i teraźniejszość ziemi chojnickiej. Chojnice: 2013. ISBN 978-83-62097-56-2. [dostęp 2024-04-18].
- Jacek Knopek: Dzieje ziemi i powiatu chojnickiego. T. II: Kalendarium ziemi chojnickiej. Chojnice: 2010. ISBN 978-83-62097-25-8. [dostęp 2024-04-18].
Uwagi
edytuj- ↑ Myślibór utożsamiany jest z stolnikiem świeckim z lat 1269-1274 oraz z kasztelanem szczycieńskim z lat 1287-1291 (Knopek 2013 s.70).