Konflikt izraelsko-palestyński
Konflikt izraelsko-palestyński (hebr. הסכסוך הישראלי-פלסטיני, arab. النزاع الفلسطيني الإسرائيلي, An-Nizāʿ al-Filasṭīnī ăl-Isrā’īlī) – długotrwały konflikt pomiędzy Żydami/Izraelczykami a Palestyńczykami trwający od połowy XX wieku, będący częścią konfliktu izraelsko-arabskiego.
| Konflikt izraelsko-arabski | |||
.png) Osiedla żydowskie na Zachodnim Brzegu | |||
| Czas |
od 1947 | ||
|---|---|---|---|
| Terytorium | |||
| Przyczyna |
konflikt narodowościowy i wyznaniowy | ||
| Strony konfliktu | |||
| |||
Tło HistoryczneEdytuj
Powstanie pod koniec XIX wieku ruchu syjonistycznego zaowocowało kolejnymi alijami, czyli żydowską migracją do Palestyny, będącej wówczas częścią Imperium Osmańskiego. W 1917 powstała tzw. Deklaracja Balfoura, czyli deklaracja brytyjskiego ministra spraw zagranicznych Arthura Balfoura w sprawie utworzenia w Palestynie żydowskiej siedziby narodowej. W okresie międzywojennym Palestyna stanowiła brytyjski mandat, nasiliła się migracja Żydów do Erec Jisra’el (trzecia, czwarta i piąta alija), a w latach 1936–1939 trwało arabskie powstanie przeciw władzy Brytyjczyków i żydowskiej migracji. II wojna światowa i trwający Holocaust ludności żydowskiej spowodowały dalszą falę migracji, pomimo sprzeciwu władz brytyjskich.
Początek konfliktuEdytuj
Izrael zgodnie z rezolucją 181
Obszar zdobyty przez Izrael
Obszary pod kontrolą Egiptu i Transjordanii
Corpus separatum Jerozolimy
W 1947 Zgromadzenie Ogólne ONZ uchwaliło rezolucję nr 181, celem podziału Mandatu Palestyny na państwa żydowskie i arabskie. Jej wprowadzeniem miała się zająć Specjalna Komisja Narodów Zjednoczonych ds. Palestyny. Rezolucja została odrzucona przez stronę arabską, co doprowadziło do wojny domowej w Mandacie Palestyny. 14 maja 1948 została podpisana deklaracja niepodległości Izraela, w wyniku czego proklamowano państwo Izrael. Następnego dnia wybuchła I wojna izraelsko-arabska pomiędzy nowo powstałym państwem a koalicją wspierających Palestyńczyków krajów arabskich – Syrią, Egiptem, Transjordanią, Sudanem, Irakiem, Libanem, Arabią Saudyjską i Jemenem. Wojna zakończyła się zwycięstwem Izraela, który obronił swoją niepodległość i powiększył swoje terytorium względem ustaleń rezolucji 181[1]. Pozostałe terytoria dawnego mandatu znalazły się pod kontrolą Egiptu (Strefa Gazy) i Jordanii (Zachodni Brzeg).
Wojna wywołała także masowy, wymuszony działaniami zbrojnymi i, niekiedy, celową polityką Izraela, eksodus Palestyńczyków (ok. 750 tysięcy) z terenów państwa żydowskiego. W krajach arabskich doszło do prześladowań i pogromów mniejszości żydowskich, w związku z tym doszło do ich zmasowanej migracji do Izraela. W 1949 niemal pięćdziesiąt tysięcy Żydów zostało ewakuowanych z Jemenu i Adenu, w latach 1951–1952 około sto dwadzieścia tysięcy opuściło Irak.
PrzebiegEdytuj
Od tego czasu trwa konflikt izraelsko-arabski, wybuchały kolejne wojny izraelsko-arabskie, a Palestyńczycy i inni Arabowie rozpoczęli dokonywanie kolejnych zamachów terrorystycznych w Izraelu, jak i na cele izraelskie poza granicami tego państwa. Sprawa Izraela i Palestyny była wielokrotnie obiektem działań w Organizacji Narodów Zjednoczonych. W 1964 powstała Organizacja Wyzwolenia Palestyny uważająca się za reprezentację narodu palestyńskiego. W 1967 w wyniku wojny sześciodniowej Zachodni Brzeg Jordanu (w tym Wschodnia Jerozolima), Strefa Gazy, a także Wzgórza Golan i półwysep Synaj znalazły się pod okupacją izraelską. Rozpoczęło się żydowskie osadnictwo na tych terenach, zwłaszcza w rejonie Jerozolimy i na Zachodnim Brzegu.
W latach 1982–1985 trwała wojna libańska, której jednym z celów było rozbicie sił palestyńskich operujących na terenie Libanu i prowadzących stamtąd ataki na Izrael. W 1987 na terenach Zachodniego Brzegu i Strefy Gazy wybuchło powstanie przeciw Izraelczykom zwane „intifadą kamieni”, w którym aktywną rolę odegrały nowe palestyńskie organizacje zbrojne – Hamas oraz Islamski Dżihad. W 1988 doszło do deklaracji niepodległości Palestyny jako państwa, nieuznawanego przez społeczność międzynarodową.
W 1993 na mocy porozumienia z Oslo doszło do wzajemnego uznania się przez Izrael i Organizację Wyzwolenia Palestyny, co stało się podstawą powstania Autonomii Palestyńskiej. Podpisanie porozumienia przyniosło pokojową Nagrodę Nobla premierowi Icchakowi Rabinowi, szefowi izraelskiej dyplomacji Szimonowi Peresowi oraz przywódcy OWP Jasirowi Arafatowi.
W latach 2000–2004 trwała intifada Al-Aksa, a kolejne konflikty wybuchały w latach 2007–2008, 2008–2009, 2014 czy 2018.
PrzypisyEdytuj
- ↑ wojny izraelsko-arabskie, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2018-06-15].
BibliografiaEdytuj
- Israel and the Palestinians. A History of Conflict. bbc.com. [dostęp 2018-06-15]. (ang.).
- wojny izraelsko-arabskie, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2018-06-15].
- Organizacja Wyzwolenia Palestyny, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2018-06-15].
- James Gelvin: Konflikt izraelsko-palestyński. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2009, seria: Mundus. ISBN 978-83-233-2631-1.