Konstantin Ciołkowski
Konstantin Eduardowicz Ciołkowski herbu Jastrzębiec (Konstanty Ciołkowski, ros. Константин Эдуардович Циолковский; ur. 5 września?/17 września 1857 w Iżewskoje, blisko miejscowości Spassk-Riazanskij w obwodzie riazańskim, zm. 19 września 1935 w Kałudze[1]) – rosyjski uczony polskiego pochodzenia, jeden z pionierów kosmonautyki, twórca modelu teorii ruchu i budowy rakiety kosmicznej, przedstawiciel naukowego nurtu kosmizmu rosyjskiego[2][3].
Data i miejsce urodzenia | |
---|---|
Data i miejsce śmierci | |
Zawód, zajęcie |
nauczyciel matematyki |
Odznaczenia | |
Życiorys
edytujBył synem polskiego urzędnika[4] Edwarda Ciołkowskiego wywodzącego się ze szlacheckiej rodziny herbu Jastrzębiec i wykształconej Rosjanki tatarskiego pochodzenia – Marii Jumaszewej. Z zawodu był nauczycielem matematyki i fizyki. Sam wspominał, że złączył w sobie krew rosyjską, polską, tatarską i jeszcze, zdaje się, ukraińską[4].
Dorobek naukowy
edytujIdee techniczne wysunięte przez Ciołkowskiego stanowią podstawę działania wszystkich, historycznych i współczesnych, silników rakietowych, rakiet i statków kosmicznych.
- Opracował projekt metalowego sterowca (1887).
- W 1894 roku wykonał projekt samolotu jednopłatu o konstrukcji praktycznie stosowanej 15 lat później.
- W 1897 roku zbudował pierwszy w Rosji tunel aerodynamiczny (którego szefem mianował Polaka – Feliksa Rewieńskiego) i opracował technikę pomiarów aerodynamicznych.
- W 1900 roku przeprowadził badania oporu aerodynamicznego różnych ciał.
- W 1903 roku ogłosił w artykule „Issledowanije mirowych prostranstw rieaktiwnymi priborami”[5] teorię lotu rakiety z uwzględnieniem zmiany masy (pierwsza poważna praca z dziedziny astronautyki). Opracowanie powstało zanim jeszcze bracia Wright wykonali pierwszy w świecie lot samolotem.
- Podał wzór opisujący zależność między prędkością rakiety a jej masą i prędkością gazów wylotowych.
- W 1929 roku Ciołkowski opracował teorię ruchu rakiet wielostopniowych w ziemskim polu grawitacyjnym. Zaproponował zastosowanie w rakietach stabilizatorów żyroskopowych, chłodzenie komory spalania silnika rakietowego składnikami paliwa[1]. Po raz pierwszy w dziejach podał podstawy teorii silnika rakietowego na paliwo ciekłe.
Zaprojektował wiele rakietowych mieszanek paliwowych.
Jedną z ważniejszych inspiracji dla Ciołkowskiego były idee filozofa Nikołaja Fiodorowa[6]. Zainspirowany Fiodorowem, Ciołkowski wierzył, że kolonizacja kosmosu doprowadzi do perfekcji gatunku ludzkiego, nieśmiertelności i beztroskiej egzystencji.
Od 1920 roku był na emeryturze; w znacznym stopniu stracił słuch.
Upamiętnienie
edytujNazwiskiem Ciołkowskiego został nazwany jeden z większych kraterów księżycowych, Ciołkowski o średnicy 185 km oraz planetoida (1590) Tsiolkovskaja i ulica na warszawskim Bemowie[7], w Łodzi (w dzielnicy Górna), w Legnicy (na osiedlu Mikołaja Kopernika II)[8], w Gdańsku (w dzielnicy Zaspa), w Gliwicach (w dzielnicy Łabędy), w Zabrzu na osiedlu Mikołaja Kopernika, w Rudzie Śląskiej w dzielnicy Godula, w mieście Czeladź w województwie śląskim oraz przebiegająca przez kilka osiedli najdłuższa ulica w Białymstoku[9], stanowiąca południową część zewnętrznej obwodnicy tego miasta[10].
Na cześć Konstantina Ciołkowskiego w 2015 roku miastu Uglegorsk w obwodzie amurskim w Rosji nadano nazwę Ciołkowski.
Numizmatyka
edytujCiołkowski został upamiętniony na jednorublowej monecie okolicznościowej wydanej w Związku Radzieckim w 1987 r. z okazji 130. rocznicy urodzin uczonego[11]. W 2007 r. z okazji 150-lecia urodzin Ciołkowskiego Centralny Bank Federacji Rosyjskiej wyemitował srebrną, dwurublową monetę kolekcjonerską z jego wizerunkiem[12]. W tym samym roku również Korea Północna wydała poświęconą mu bitą ze srebra kolekcjonerską monetę o nominale 500 wonów[13]. 160. rocznicę urodzin Ciołkowskiego upamiętnia z kolei okolicznościowy jeden rubel naddniestrzański z 2017 roku[14]. W 2021 r. Federacja Rosyjska po raz kolejny upamiętniła badacza srebrną monetą kolekcjonerską o nominale 3 rubli[15].
Ciołkowski w kulturze i sztuce
edytuj- Ferdynand Jarocha wykonał w 1973 roku rzeźbę – popiersie Konstantego Ciołkowskiego, które przekazał do Muzeum Kosmonautyki im. Ciołkowskiego w Kałudze.
- Star Trek: Następne pokolenie (sezon 1, odcinek 2 pt. „Naga teraźniejszość”) – imieniem naukowca nazwano statek badawczy SS Ciołkowski zajmujący się monitorowaniem zapadającej gwiazdy[16].
- Powieść Władysława Kulickiego „Triumf marzyciela”[17].
- Mosaik (nr 45, sierpień 1960 pt. "Ziolkowski weist den Weg") - w tym odcinku wschodnioniemieckiej serii komiksowej zostaje przedstawiona sylwetka naukowca - bohaterowie komiksu (Dig i Dag) zapoznają się z kilkoma epizodami z życia i pracy uczonego.
Przypisy
edytuj- ↑ a b Ciołkowski Konstantin E., [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2022-11-28] .
- ↑ Teresa Obolevitch. Między nauką a metafizyką: filozofia rosyjskiego kosmizmu. „Semina Scientiarum”. 6, s. 45, 2007. ISSN 1644-3365.
- ↑ Leszek Sykulski: Rosja i postczłowiek. Rosyjski transhumanizm i idea nieśmiertelności. Geopolityka.net, 2013-06-10. [dostęp 2019-07-20].
- ↑ a b Konstantin Nikiforow , Konstanty Ciołkowski: Per aspera ad astra [online], Gazeta Uniwersytecka UŚ [dostęp 2019-06-06] .
- ↑ Konstanty Ciołkowski, Issledowanije mirowych prostranstw rieaktiwnymi priborami, 1914
- ↑ Karol Jałochowski. 2 ojców Apollo + 1. „Polityka”. 29 (3219), s. 70-71, 2019. ISSN 0032-3500.
- ↑ Uchwała nr 28 Rady Narodowej Miasta Stołecznego Warszawy z dnia 24 listopada 1961 r. w sprawie nadania nazw ulicom, „Dziennik Urzędowy Rady Narodowej m.st. Warszawy, Warszawa, dnia 20 grudnia 1961 r., nr 22, poz. 96, s. 3.
- ↑ Ciołkowskiego Konstantego Legnica, Ulica, 59-220 [online], mapa.targeo.pl [dostęp 2019-02-21] (pol.).
- ↑ Które ulice są najdłuższe w Białymstoku? Sprawdźcie! [ZESTAWIENIE] - bialystok.eskainfo.pl, „ESKA Info” [dostęp 2017-12-01] .
- ↑ Trasa Niepodległości. Miasto Białystok 2017-03-22. [dostęp 2017-12-01].
- ↑ ZSRR 1 rubel, 1987 – 130. rocznica urodzin Konstantego Ciołkowskiego. ucoin.net. [dostęp 2024-05-20]. (pol.).
- ↑ Rosja 2 ruble, 2007 – 150. rocznica urodzin Konstantego Ciołkowskiego. ucoin.net. [dostęp 2024-05-20]. (pol.).
- ↑ Korea Północna 500 wonów, 2007 – 150. rocznica urodzin Konstantego Ciołkowskiego. ucoin.net. [dostęp 2024-05-20]. (pol.).
- ↑ Naddniestrze 1 rubel, 2017 – 160. rocznica urodzin Konstantego Ciołkowskiego. ucoin.net. [dostęp 2024-05-20]. (pol.).
- ↑ Rosja 3 ruble, 2021 – Konstanty Ciołkowski. ucoin.net. [dostęp 2024-05-20]. (pol.).
- ↑ TNG 1x03 The Naked Now – Naga inspiracja. Trek.pl, 2017-04-14. [dostęp 2020-10-22].
- ↑ Triumf marzyciela | Władysław Kulicki [online], Lubimyczytać.pl [dostęp 2022-02-16] (pol.).
- ISNI: 0000000122782355
- VIAF: 34586844
- LCCN: n50053313
- GND: 118702351
- NDL: 00526879
- LIBRIS: jgvxrrf204sgc9f
- BnF: 12865947d
- SUDOC: 096398620
- NLA: 36503020
- NKC: jn19990210146
- RSL: 000084162
- BNE: XX1052323
- NTA: 098862952
- BIBSYS: 90222324
- CiNii: DA05952024
- Open Library: OL437627A, OL5668829A
- PLWABN: 9810662087705606
- NUKAT: n99016220
- J9U: 987007268869905171
- LNB: 000280849
- NSK: 000168718
- CONOR: 110342755
- KRNLK: KAC201946955
- LIH: LNB:V*335619;=BN
- PWN: 3886760
- Britannica: biography/Konstantin-Eduardovich-Tsiolkovsky
- Treccani: konstantin-eduardovic-ciolkovskij
- Universalis: konstantin-edouardovitch-tsiolkovski
- NE.se: konstantin-tsiolkovskij
- SNL: Konstantin_Tsiolkovskij
- VLE: konstantin-ciolkovskij
- Catalana: 0017818
- DSDE: Konstantin_Tsiolkovskij
- Hrvatska enciklopedija: 11904