Kontener (transport)
Kontener – skrzynia, zazwyczaj metalowa, o zunifikowanych wymiarach i konstrukcji, służąca do przewozu drobnicy (zapakowanej zazwyczaj w opakowania kartonowe, paczki, skrzynie, worki, czasami dodatkowo umieszczonych na europaletach).
Ujednolicenie wymiarów kontenerów pozwala przyspieszyć operacje przeładunku oraz stosować wyspecjalizowany sprzęt. Kontener chroni również przewożony ładunek przed uszkodzeniami mechanicznymi i warunkami atmosferycznymi. Popularność tej metody transportu ładunków sprawiła, że w typowym szkielecie kontenera transportowane są także np. cysterny czy ładunki jednostkowe.
Historia
edytujPierwsze kontenery powstały przed 1914 r. UNCTAD Report on Unitization of Cargo w 1970 r. wskazało, że w 1906 użyto stalowej, nieprzystosowanej do piętrzenia, skrzyni metalowej o wymiarach 18' × 8' × 8'. Przewoźnikiem była firma Bowling Green Lift-Van Company z Nowego Jorku. Od 1929 r. kontenerami przewożono bagaże pasażerów pociągu Golden Arrow w relacji Londyn-Paryż. W Europie UIC w 1934 r. opracowało pierwszy standard dla kontenerów do transportu drogowego i kolejowego[1].
W Polsce pierwszy projekt systemu kontenerowego opracował w 1919 r. ppłk inż. Stanisław Rodowicz[2].
Prekursorem współczesnego transportu kontenerowego jest Amerykanin Malcolm McLean, który w 1955 r. cały swój majątek zainwestował w przebudowę tankowca na pierwszy w świecie kontenerowiec. 26 marca 1956 r. statek ten, nazwany Ideal X, wypłynął w swój pierwszy rejs z ładunkiem 35-stopowych kontenerów z Newark do Houston.
Wzrastająca koniunktura gospodarcza powodowała zwiększenie obrotu towarami. Dotychczasowe metody transportu morskiego przyczyniały się w tej sytuacji do coraz częstszego występowania zjawiska kongestii. Koncepcja umieszczenia małych, drobnych partii ładunkowych, wymagających kosztownych i czasochłonnych manipulacji przeładunkowo-składowych w dużym metalowym pojemniku jakim jest kontener znalazła szybko zastosowanie.
Początkowo transport kontenerowy odbywał się wyłącznie adaptowanymi specjalnie do tego rodzaju przewozów jednostkami pływającymi. Niecałe 10 lat od debiutu Ideal X wodowano w Australii pierwszy specjalistyczny kontenerowiec przeznaczony wyłącznie do przewozu kontenerów. W kwietniu 1966 r. przypłynął z USA do Europy SS Fairland, przywożąc na pokładzie 226 kontenerów.
Wraz z upływem lat sposób transportu kontenerów określony mianem port-port, przekształcił się w transport w relacji dom-dom. Oprócz specjalnych pojazdów samochodowych do przewozu kontenerów na dłuższych trasach lądowych zaczęto wykorzystywać kolej. Np. w Wielkiej Brytanii pierwszy pociąg towarowy załadowany kontenerami odjechał z Londynu do Glasgow 15 listopada 1966 r.[3] Powstawała specjalistyczna infrastruktura przeładunkowa w głębi lądu oraz w portach morskich (terminalach kontenerowych), a ze szlaków znikały drobnicowce. W obecnej chwili aż 90% drobnicy jest transportowane w kontenerach[4].
Definicja kontenera
edytujKomitet techniczny ISO TC 104 opracował w 1968 następującą definicję kontenera:
- jest to urządzenie transportowe trwałe o konstrukcji gwarantującej wielokrotne użycie,
- budowa jego umożliwia przewóz jednym lub wieloma środkami transportu bez konieczności przeładowywania zawartego w nim ładunku,
- jest odpowiednio wyposażone, w celu ułatwienia mocowania, manipulowania oraz przeładunku z jednego środka transportu na drugi,
- konstrukcja jego umożliwia łatwy załadunek i rozładunek towarów.
Dokonano również w tym samym roku ustalenia ogólnoświatowego standardu określającego: wymiary, maksymalną masę brutto, oznakowanie, sprecyzowano konstrukcję kontenerów oraz ich wytrzymałość.
Wymiary
edytujStandaryzowane do długości 20 stóp (1 kontener 20-stopowy = 1 TEU) mogą mieć również długość 30, 40 lub 45 stóp. Obecnie kontenery są najpopularniejszą jednostką ładunkową w transporcie zarówno lądowym, jak i morskim, dzięki łatwości przeładunku i transportu. Wewnątrz kontenera zazwyczaj umocowane są haki i punkty zaczepień. Maksymalna ładowność kontenera zazwyczaj nie przekracza 28 ton. Kontenery posiadają numery o składni ABCD 123456-7 (cztery litery, sześć cyfr i cyfra kontrolna)
Wymiary kontenera ISO
edytujTyp | Długość zew. mm | Długość wew. mm | Szerokość zew. mm | Szerokość wew. mm | Wysokość zew. mm | Wysokość wew. mm | Maksymalna masa ton | Kubatura wew. m3 |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
1AA | 12192 | 11998 | 2438 | 2330 | 2591 | 2350 | 30,48 | 65,7 |
1A | 12192 | 11998 | 2438 | 2330 | 2438 | 2197 | 30,48 | 61,4 |
1AX | 12192 | 11998 | 2438 | 2330 | <2438 | - | 30,48 | - |
1BB | 9125 | 8931 | 2438 | 2330 | 2591 | 2350 | 25,4 | 48,9 |
1B | 9125 | 8931 | 2438 | 2330 | 2438 | 2197 | 25,4 | 45,7 |
1BX | 9125 | 8931 | 2438 | 2330 | <2438 | - | 25,4 | - |
1CC | 6058 | 5867 | 2438 | 2330 | 2591 | 2350 | 20,32 | 32,1 |
1C | 6058 | 5867 | 2438 | 2330 | 2438 | 2197 | 20,32 | 30 |
1CX | 6058 | 5867 | 2438 | 2330 | <2438 | - | 20,32 | - |
1D | 2991 | 2802 | 2438 | 2330 | 2438 | 2197 | 10,16 | 14,3 |
1DX | 2991 | 2802 | 2438 | 2330 | <2438 | - | 10,16 | - |
Kontenery 1C potocznie nazywane są standardowymi 20 stopowymi, kontenery 1A potocznie nazywane są 40 stopowymi.
Rodzaje kontenerów
edytujZe względu na przeznaczenie i budowę rozróżniamy następujące typy kontenerów:[5]
- kontener uniwersalny ogólnego przeznaczenia – general purpose „dry van” – przeznaczony do przewozu: towarów w opakowaniach kartonowych, paczkach, skrzyniach, workach, balach, paletach, bębnach,
- kontener o podwyższonej wysokości – high cube
- kontener o podwyższonej wysokości i szerokości – high cube palletwide – do przewozu europalet
- kontener o kontrolowanej temperaturze – temperature controlled – do przewozu ładunków w temperaturze od –25 °C do +25 °C, oprócz kontenerów klimatyzowanych wśród nich wyróżnia się inne:
- kontener chłodniczy – refrigerated container
- kontener izotermiczny – insulated container
- kontener ogrzewany – heated container
- kontener termiczny – thermal container
- kontener termiczny mechanicznie chłodzony – mechanically refrigerated container
- kontener z otwartym dachem – open top „bulktainers” – przeznaczony do przewozu ładunków masowych, maszyn,
- kontener o bokach otwartych – open side – do przewozu ponadnormatywnych ładunków,
- kontener z otwartym dachem i bokiem – flushfolding flat-rack container – dla ładunków ciężkich i gabarytowych,
- kontener platforma – platform container – jw., posiadają wytrzymałą podłogę dla ładunków o dużych naciskach punktowych,
- kontener z wentylacją – ventilated container – do przewozu ładunków organicznych,
- kontener cysterna – tank container – do przewozu ładunków płynnych,
- kontener o podłodze tocznej – rolling floor – przeznaczony dla trudnych do przemieszczenia ładunków,
- kontener do przewozu gazów – Gas Bottle
- kontener agregat – Generator – mieszczący w sobie urządzenia gotowe do pracy np. zespoły prądotwórcze, stacje uzdatniania wody, radiostacje itp.,
- kontener składany – Collapsible ISO
- kontener o zdejmowalnej obudowie (ścianach wraz sufitem)
- kontener wraz z podporami do samo załadunku Swapbody [6]
Sposoby przewozu kontenerów
edytujRozmiary kontenerów, ich właściwości konstrukcyjne powodują, że do ich przewozu wykorzystuje się specjalistyczne środki transportowe. Zapewniają one również szybki załadunek i wyładunek oraz bezpieczny ich przewóz[7].
Transport morski
edytujW żegludze do przewozów kontenerów wykorzystuje się następujące typy statków:
- Kontenerowce – jednostki o załadunku pionowym (lo-lo, czyli lift on-lift off), najczęściej używany typ statku używany na liniach transkontynentalnych jak i w żegludze kabotażowej. Są to statki o pojemności od kilkudziesięciu do ponad 16 tysięcy TEU. Między innymi w 2012 r. zwodowano kontenerowiec o pojemności ponad 16 000 TEU (CMA CGM Marco Polo),
- Semikontenerowce – statki częściowo przystosowane do przewozu kontenerów (tzw. półpojemnikowiec, półkontenerowiec), wykorzystywane na kierunkach o niewielkim strumieniu ładunku kontenerów, mogą również przewozić drobnicę,
- Rorowce – statki do przewozów ładunków tocznych, charakteryzują się poziomym systemem przeładunkowym (ro-ro, czyli roll on-roll off), znaczną część przewożonych przez nie ładunków stanowią kontenery.
Transport śródlądowy
edytujW żegludze śródlądowej do transportu kontenerów wykorzystuje się statki o załadunku pionowym (Lo-Lo) jako pojedyncze statki do kilkudziesięciu kontenerów (CMS), jak i zestawy pchane oraz popularniejsze zestawy „kombi” (KVB). W Polsce, z racji degradacji szlaków wodnych, ta gałąź transportu nie istnieje.
Transport kolejowy
edytujW tym rodzaju transportu wykorzystywane są specjalne wagony kontenerowe i wagony-platformy. Są to jedynie stalowe konstrukcje ramowe oparte na dwóch lub czterech osiach, na których nie ma podłogi, ścian bocznych ani dachu. Wyposażone są za to w odpowiednią liczbę czopów do mocowania kontenerów. Wagony platformy różnią się od nich jedynie obecnością podłogi. W USA i Kanadzie wykorzystuje się również wagony umożliwiające przewóz kontenerów w dwóch warstwach.
Transport samochodowy
edytujTransport kontenerów po drogach odbywa się samochodami ciężarowymi zazwyczaj składającymi się z dwóch części – ciągnika siodłowego i naczepy podkontenerowej. Naczepa tego typu jest specjalną, stalową konstrukcją ramową, składającą się z dwóch dźwigarów podłużnych i dwóch lub trzech poprzecznych umieszczoną na trzech osiach. Również tak jak w przypadku wagonów kolejowych są wyposażone w czopy do mocowania tego rodzaju ładunku. Przepisy międzynarodowe dopuszaczają maksymalną ładowność pojazdów drogowych do 2 TEU.
Najwięksi przewoźnicy kontenerów
edytujArmator | Pojemność TEU[8] | Udział w rynku | Liczba statków |
---|---|---|---|
A.P. Moller-Maersk Group | 2,024,243 | 15,0% | 538 |
Mediterranean Shipping Company S.A. | 1,518,803 | 11,3% | 409 |
CMA CGM | 1,024,735 | 7,6% | 365 |
Evergreen Marine Corporation | 594,154 | 4,4% | 162 |
American President Lines | 531,865 | 3,9% | 135 |
Hapag-Lloyd | 482,943 | 3,6% | 125 |
COSCO | 469,848 | 3,5% | 146 |
China Shipping Container Lines | 449,469 | 3,3% | 139 |
NYK Line | 412,711 | 3,1% | 109 |
Hanjin Shipping | 406,462 | 3,0% | 90 |
Przypisy
edytuj- ↑ Ricard Marí Sagarra : El transporte de contenedores:, Terminales, operatividad y casuística, Univ. Politèc. de Catalunya, 1 lip 2009 – 284 : str 15 i 16
- ↑ Krzysztof Lewandowski. Stanisław Rodowicz, Eng. The Forgotten Pioneer of Containerization in Poland. „Logistics and Transport”. 3 (23), s. 73-78, 2014. ISSN 1734-2015. (ang.).
- ↑ (hs): Nowy typ pociągów [w:] "Poznaj Świat" R. XV, nr 6 (175), czerwiec 1967, s. 40
- ↑ Pół wieku kontenerów. e-logistyka.pl, 2006-04-24. [dostęp 2006-10-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-05-28)]. (pol.).
- ↑ container fleet. CMA CGM group. [dostęp 2006-10-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2006-10-24)]. (ang.).
- ↑ What Is a Swap Body? (with pictures) [online], www.wisegeek.com [dostęp 2017-11-24] (ang.).
- ↑ SPEDCONT - kontenerowe ABC. [dostęp 2006-10-20]. (pol.).
- ↑ Liner market shares. BRS report for Alphaliner. [dostęp 2006-10-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-10-25)]. (ang.).