Korpusówka

„Korpusówka” – potoczna nazwa oznaki korpusu osobowego w Wojsku Polskim i pozostałych służbach mundurowych.

W Wojsku Polskim, podobnie jak wielu innych armiach, członkowie poszczególnych korpusów osobowych noszą na mundurze oznaki oznaczające ich specjalność, zwane popularnie „korpusówkami” (tj. oznakami korpusów osobowych). Współcześnie polskie korpusówki wojskowe mają formę niewielkich (zwykle średnicy ok. 1.5 cm) wytłaczanych i oksydowanych znaczków metalowych, noszonych na patkach kurtki munduru wyjściowego i płaszcza. Liczba, nazewnictwo i rodzaje „korpusówek” wojskowych nie pokrywają się obecnie z przepisami prawnymi regulującymi politykę personalną w Wojsku Polskim i stanowią bardziej odzwierciedlenie tradycji wojskowych poszczególnych służb niż sytuacji prawnej. Nie są także jednolitym systemem oznaczania specjalności wojskowych, ale bywają również oznaką przynależności do określonych formacji wojskowych lub dodatkowym oznaczeniem stopnia wojskowego (dla generałów). Podobną do wojskowych formę mają korpusówki innych służb mundurowych (np. Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej, Służbie Więziennej, itp.).

Korpusówki wojskowe

korpusy i grupy osobowe w wojsku	Oznaka korpusu osobowego
wojska zmechanizowane
strzelcy podhalańscy (do 1945)
strzelcy podhalańscy (po 1945)
11 Karpacka Dywizja Piechoty Górskiej
wojska pancerne
wojska lotnicze (personel latający)
wojska lotnicze (personel naziemny)
infrastruktura (dawniej: służba zakwaterowania i budownictwa)
wojska inżynieryjne
służba komunikacji wojskowej
wojska samochodowe
logistyka (dawniej: służby kwatermistrzowskie)
administracja wojskowa
służba meteorologiczna
służba topograficzna
wojska łączności
wojska radiotechniczne
służba informatyki
służba uzbrojenia i elektroniki
wojska rakietowe i artyleria
wojska chemiczne
wojskowa służba zdrowia
służba weterynaryjna
służba sprawiedliwości i obsługi prawnej (do 2013)
Żandarmeria Wojskowa
duszpasterstwo wojskowe (do 1996)
duszpasterstwo rzymskokatolickie
duszpasterstwo prawosławne
duszpasterstwo ewangelickie
wojskowe zespoły artystyczne
korpus generałów (wersja metalowa)
Wojskowa Służba Wewnętrzna (do 1990)
piechota (do 1960)
artyleria (do 1960)
służba uzbrojenia (do 1960)
wojska inżynieryjne i saperzy (do 1960)
wojska lotnicze (do 1960)
wojska samochodowe (do 1960)
wojska kolejowe (do 1960)
wojska łączności (do 1960)
służby kwatermistrzowskie (do 1960)
bataliony budowlane (do 1960)
wojska pontonowe (do 1960)
służba zdrowia (do 1960)
służba weterynaryjna (do 1960)
sądownictwo wojskowe (do 1960)
Wojskowa Służba Wewnętrzna (do 1960)
orkiestry wojskowe (do 1960 r.)

Korpusówki niewojskowych formacji mundurowych

Instytucja	Oznaka
Wojska Ochrony Pogranicza, Straż Graniczna
Państwowa Straż Pożarna
Służba Więzienna
Biuro Ochrony Rządu
Straż Miejska
Straż Gminna
Straż Przemysłowa (do 1995 r.)

Korpusówki Policji

służby Policji	naszywka na kołnierzu munduru	naszywka na rękawie
służba kryminalna
służba wspomagająca Wyższa Szkoła Policji i ośrodki szkolenia policji (od 1995 r.) policja lokalna (do 1995 r.)
oddziały prewencji i antyterrorystyczne
służba prewencji
służba ruchu drogowego
policja sądowa
Centralne Biuro Śledcze (od 2000 r.) Centralne Biuro Śledcze Policji (od 2014r.)
Służba kontrterrorystyczna (od 2018 r.)
Służba spraw wewnętrznych (od 2018 r.)
nadinspektor i generalny inspektor policji (do 1995 r.)
inne służby policji (do 1995 r.)
policja kolejowa (do 1995 r.)
orkiestra policyjna (do 1995 r.)
służba lotniskowa (do 1995 r.)
policja wodna (do 1995 r.)
metalowa „palemka” MO (do 1990 r.)
patka kołnierzowa szeregowych i podoficerów MO (do 1990 r.)
patka kołnierzowa chorążych i oficerów MO (do 1990 r.)

W Policji występują trzy rodzaje służb, tj. służba kryminalna obejmująca piony: operacyjno-rozpoznawczy, dochodzeniowo-śledczy, techniki kryminalistycznej i techniki operacyjnej, służba prewencji (w tym ruchu drogowego) oraz służba logistyczna zapewniająca środki do realizacji zadań służbom kryminalnym i prewencji (zaopatrzenie, łączność, kadry, finanse itp.). Na polskich mundurach policyjnych noszone są w patkach kurtek mundurowych oraz na rękawach mundurów podobne oznaczenia, ale wytłaczane w tkaninie. Są one nazywane oznakami służb policyjnych i pełnią podobną rolę jak „korpusówki” wojskowe. Ich wzory, rodzaje i sposób noszenia reguluje Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 30 listopada 2001 r. w sprawie umundurowania policjantów (Dz. U. z dnia 15 stycznia 2002 r.). Obecne formy graficzne znaków służb policyjnych zostały wprowadzone podobnym rozporządzeniem z 1991 r. Do 1995 r. policje specjalistyczne (kolejowa, wodna, itp.) miały specjalne oznaczenia na mundurach. W policji II Rzeczypospolitej i Milicji Obywatelskiej w PRL na patkach kurtek mundurowych noszono metalowe „palemki”.

Korpusówkami nie są natomiast oznaczenia hierarchii służbowej noszone na patkach lub wyłogach mundurów, takie jakie noszą górnicy, leśnicy, członkowie Ochotniczej Straży Pożarnej, kolejarze (choć w tym ostatnim przypadku barwna podkładka stopnia służbowego oznacza także rodzaj służby kolejarskiej).

Forma i sposób noszenia „korpusówek” zmieniały się w czasie, są one także rozmaite w poszczególnych armiach i służbach mundurowych. Wykształciły się one z tzw. barw mundurowych, tj. dawnych tradycyjnych oznaczeń rodzaju służby wojskowej, zaznaczanej odrębną barwą munduru lub jego barwnym elementem. W Wojsku Polskim barwne oznaki rozpoznawcze wprowadzono w okresie Księstwa Warszawskiego. Dobierano je z dużą dbałością kolorystyki mundurów (lub jego elementów) dla poszczególnych rodzajów broni i oznaczano odrębność specjalistów wojskowych i pododdziałów, a także ściśle przestrzegano wszelkich uregulowań w tym zakresie. Wyrazistość tych elementów, a także różnorodność kolorystyczna mundurów zniknęły w końcu XIX w., z chwilą wprowadzania do armii różnych krajów umundurowania w barwach maskujących (khaki, feldgrau i innych). Pozostałością dawnych barw mundurowych w Wojsku Polskim są barwne otoki czapek garnizonowych (w większości takie same jak w mundurach WP do 1939 r.), apaszki do mundurów polowych i różne barwy beretów. Graficzne oznaki rodzajów wojsk i służb (początkowo noszone na rękawie) pojawiły się w międzywojennym Wojsku Polskim (wojska lotnicze, balonowe, drużyny ciężkich karabinów maszynowych i inne), a oficerowie wychowawczy WP nosili haftowane bajorkiem pióro na kołnierzu.

Wzory, zasady i sposoby noszenia poszczególnych oznak zostały określone w „Przepisach ubiorczych żołnierzy WP”, wprowadzonych po raz pierwszy w 1949. Początkowo miały one dość niejednolity wygląd, gdyż były wyrabiane w różnych zakładach produkcyjnych, z użyciem różnych materiałów i technologii. W latach 1952, 1960, 1971 były one uzupełnianie i nowelizowane, aż do obowiązujących obecnie, opublikowanych w 1995.

W Polsce metalowe oznaki korpusów zaczęto wprowadzać do umundurowania po zmianie kroju munduru wojskowego w 1952. Zrezygnowanego wtedy z niewygodnego, stojącego kołnierza kurtki i wprowadzono oznaki wpinane na szpilce w patkę kurtki munduru wyjściowego. W 1960 zmieniono wzory wielu oznak korpusów i wprowadzono oznaki z nakrętką, wpinane w kołnierz płaszcza i kurtki wyjściowej, które nosili żołnierze zawodowi oraz podchorążowie. Były one wykonywane najpierw w Mennicy Państwowej, później także w innych zakładach. Od tego czasu wzory „korpusówek” były względnie stałe, uzupełnianie co pewien czas nowymi rodzajami, zgodnie z potrzebami sił zbrojnych.

W latach 1986-1989, obok oznak korpusów osobowych, zostały wprowadzone oznaki rozpoznawcze rodzajów wojsk i służb noszone przez wszystkich żołnierzy Ludowego Wojska Polskiego na prawym rękawie kurtek galowych, wyjściowych i służbowych oraz płaszczach.

Ponieważ tradycyjne oznaczenia korpusów w Wojsku Polskim nie różnią się znacząco od kilkudziesięciu lat, stąd forma graficzna „korpusówek” wojskowych przeniknęła do wielu innych znaków graficznych, mających symbolizować określone umiejętności. „Korpusówki” są przedmiotem badań falerystyki i munduroznawstwa oraz atrakcyjnym obiektem zbiorów kolekcjonerskich.

Bibliografia

• Przepisy ubiorcze żołnierzy Wojska Polskiego, sygn. Mund. 45/71/I, tom I Wojska lądowe, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa 1972.
• Przepisy ubiorcze żołnierzy Wojska Polskiego, sygn. Mund. 45/71/II, tom II-A Wojska lotnicze i obrony powietrznej kraju, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa 1972.
• Przepisy ubiorcze żołnierzy Wojska Polskiego, sygn. Mund. 45/71/III, tom III-A Marynarka wojenna, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa 1972.
• Rozporządzenie Ministra Obrony Narodowej z dnia 2 grudnia 2004 r. w sprawie wzorów oraz noszenia umundurowania i oznak wojskowych przez żołnierzy zawodowych i kandydatów na żołnierzy zawodowych, Dziennik Ustaw z 2005 r. Nr 7, poz. 53 z póź. zm.
• Zarządzenie Nr 48/MON Ministra Obrony Narodowej z dnia 26 października 1995 r. w sprawie wprowadzenia przepisów ubiorczych żołnierzy Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej, Dziennik Rozkazów Ministra Obrony Narodowej z 1995 r. poz. 188.
• Mieczysław Wełna, Odznaki i oznaki Ludowego Wojska Polskiego. Katalog, Zakład Narodowy im. Ossolińskich Wydawnictwo, Wrocław 1989, ISBN 83-04-02954-5.

Zobacz też

• Korpus osobowy Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej

Linki zewnętrzne

• Korpusówki wojskowe SZ PRL .
• Korpusówki wojskowe SZ RP .