Kosmatka gajowa

Kosmatka gajowa
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	liliopodobne (≡ jednoliścienne)
Rząd	wiechlinowce
Rodzina	sitowate
Rodzaj	kosmatka
Gatunek	kosmatka gajowa
	Nazwa systematyczna
	Luzula luzuloides (Lam.) Dandy & Wilmott; J. Bot. 76: 352 1938
Synonimy
	Juncoides nemorosa (Pollich) Kuntze; Juncus albidus Hoffm.; Luzula albida (Hoffm.) DC.; Luzula nemorosa (Pollich) E.Mey.;
	Juncoides nemorosa (Pollich) Kuntze; Juncus albidus Hoffm.; Luzula albida (Hoffm.) DC.; Luzula nemorosa (Pollich) E.Mey.;
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Kosmatka gajowa (Luzula luzuloides) – gatunek rośliny należący do rodziny sitowatych (Juncaceae). Występuje jako gatunek rodzimy w Europie środkowej na południe od Morza Północnego i Bałtyku. Zawleczony na Półwysep Skandynawski, do Wielkiej Brytanii i Ameryki Północnej^[4]. W Polsce roślina jest spotykana na całym obszarze, przy czym w górach jest rośliną rodzimą i dość pospolitą, a na niżu występuje w rozproszeniu i stanowiska uznawane są za introdukowane lub status ich jest niepewny^[5].

Morfologia edytuj

Kwiaty

Pokrój: Bylina. Pędy wyrastają z pełzającego i rozgałęziającego się kłącza tworząc luźne kępy. Łodyga osiąga do 60, rzadziej do 80 cm wysokości^[6].
Liście: Odziomkowe skupione są w różyczce, łodygowe są skrętoległe. Pochwy liściowe są zamknięte i silnie, gęsto owłosione w gardzieli włosków. Blaszka liściowa jest równowąska o szerokości od 3 do 6 mm, dłuższa od międzywęźli zwykle do 25–30 cm długości). Najwyższy liść (podsadka) jest podobnej długości jak kwiatostan lub od niego dłuższy. Na brzegu liście są silnie owłosione przylegającymi i długimi włoskami^[6] (liście odziomkowe są silniej owłosione od łodygowych^[7]). Koniec blaszki liściowej zaostrzony^[8].
Kwiaty: Zebrane są w kwiatostan w formie baldachowatej rozrzutki. Wyrastają w skupieniach po 2–6 na wzniesionych szypułkach. Osiągają 2,5 do 3,5 mm długości. Składają się z 6 lancetowatych i ostrych listków okwiatu (te z zewnętrznego okółka są nieco krótsze^[9]), białawych (u podgatunku luzuloides) lub brązowawych (u podgatunku cuprina). Szyjka górnego słupka zwieńczona jest trzema nitkowatymi znamionami. Pręcików jest sześć i są one krótsze od okwiatu^[6].
Owoc: Torebka ciemnobrązowa, błyszcząca i trójbocznie stożkowata. Podobnej długości jak okwiat^[6]. Nasiona lśniąco brązowe, o długości 1,2–1,4 mm^[10] z elajosomem^[11]^[8].

Biologia i ekologia edytuj

Hemikryptofit. Kwitnie od czerwca do lipca^[6]. Roślina jest wiatropylna, a nasiona rozsiewane są przez mrówki (myrmekochoria).
Występuje na ubogich glebach kwaśnych w suchych lasach liściastych i iglastych, na śródleśnych polanach i łąkach do 2000 m n.p.m.^[11]
W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla zespołu (ChAss.) kwaśnej buczyny górskiej Luzulo luzuloidis-Fagetum i związku (ChAll) Fagion sylvaticae (lasy bukowe). Odmiana cuprina jest gatunkiem charakterystycznym dla wysokogórskich traworośli ze związku Calamagrostion^[12].
W przypadku lepszego dostępu do światła – silnie się rozprzestrzenia, co wobec bardzo zwartego systemu korzeniowego stanowić może utrudnienie dla naturalnego odnowienia lasu^[13].

Zastosowanie edytuj

Stosowana jako roślina okrywowa na stanowiskach słonecznych lub półcienistych. Wymaga gleb wilgotnych lub umiarkowanie suchych. Zalecana do uprawy do 4 strefy mrozoodporności^[9].

Przypisy edytuj

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-02-26] (ang.).
↑ ^a ^b Luzula luzuloides (Lam.) Dandy & Wilmott. [w:] The Plant List (2013). Version 1.1. [on-line]. [dostęp 2014-11-16].
↑ Luzula luzuloides (White Wood-rush). [w:] Online Atlas of the British & Irish Flora [on-line]. [dostęp 2014-11-17].
↑ Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce, AdamA. Zając, MariaM. Zając (red.), Kraków: Pracownia Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2001, s. 342, ISBN 83-915161-1-3, OCLC 831024957 .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e L. Witkowska-Żuk: Flora Polski. Atlas roślinności lasów.. Warszawa: MULTICO Oficyna Wydawnicza, 2008, s. 470–471. ISBN 978-83-7073-649-1.
↑ Luzula luzuloides subsp. luzuloides. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2014-11-17].
↑ ^a ^b Luzula luzuloides (Lam.) Dandy & Wilmott. [w:] e-monocot.org [on-line]. [dostęp 2014-11-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-05)].
↑ ^a ^b Beata Grabowska, Tomasz Kubala: Encyklopedia bylin, tom II, K-Z. Poznań: Zysk i S-ka, 2012, s. 565. ISBN 978-83-7506-846-7.
↑ Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński, Bogumił Pawłowski: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1986, s. 822. ISBN 83-01-05287-2.
↑ ^a ^b Grau, Kremer, Moseler, Rambold, Triebel: Trawy. Warszawa: GeoCenter, 1984, s. 188. ISBN 83-7129-701-7.
↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2005, s. 139, 154, 155. ISBN 83-01-14439-4.
↑ Bolesław W. Alexandrowicz: Roślinność dna lasu. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1951, s. 39.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-02-26] (ang.).

[tpl-3] Luzula luzuloides (Lam.) Dandy & Wilmott. [w:] The Plant List (2013). Version 1.1. [on-line]. [dostęp 2014-11-16].

[4] Luzula luzuloides (White Wood-rush). [w:] Online Atlas of the British & Irish Flora [on-line]. [dostęp 2014-11-17].

[5] Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce, AdamA. Zając, MariaM. Zając (red.), Kraków: Pracownia Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2001, s. 342, ISBN 83-915161-1-3, OCLC 831024957 .

[zuk-6] L. Witkowska-Żuk: Flora Polski. Atlas roślinności lasów.. Warszawa: MULTICO Oficyna Wydawnicza, 2008, s. 470–471. ISBN 978-83-7073-649-1.

[7] Luzula luzuloides subsp. luzuloides. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2014-11-17].

[monocot-8] Luzula luzuloides (Lam.) Dandy & Wilmott. [w:] e-monocot.org [on-line]. [dostęp 2014-11-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-05)].

[grabowska-9] Beata Grabowska, Tomasz Kubala: Encyklopedia bylin, tom II, K-Z. Poznań: Zysk i S-ka, 2012, s. 565. ISBN 978-83-7506-846-7.

[10] Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński, Bogumił Pawłowski: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1986, s. 822. ISBN 83-01-05287-2.

[grau-11] Grau, Kremer, Moseler, Rambold, Triebel: Trawy. Warszawa: GeoCenter, 1984, s. 188. ISBN 83-7129-701-7.

[12] Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2005, s. 139, 154, 155. ISBN 83-01-14439-4.

[13] Bolesław W. Alexandrowicz: Roślinność dna lasu. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1951, s. 39.

[4]

[5]

[1]

[2]

[3]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]