Kotulin (województwo śląskie)
Kotulin (niem. Groß Kottulin) – wieś w Polsce, położona w województwie śląskim, w powiecie gliwickim, w gminie Toszek[4][5].
| wieś | |
 Kotulin – Kościół św. Michała Archanioła | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Wysokość |
248 m n.p.m. |
| Liczba ludności (2022) |
1243[2] |
| Strefa numeracyjna |
032 |
| Kod pocztowy |
44-180[3] |
| Tablice rejestracyjne |
SGL |
| SIMC |
0222500 |
Położenie na mapie gminy Toszek  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa śląskiego  | |
Położenie na mapie powiatu gliwickiego  | |
 50°27′56″N 18°24′55″E/50,465556 18,415278[1]
| |
| Strona internetowa | |
W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Kotulin. W latach 1975–1998 wieś administracyjnie należała do województwa katowickiego.
Nazwa edytuj
W księdze łacińskiej Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis (pol. Księga uposażeń biskupstwa wrocławskiego) spisanej za czasów biskupa Henryka z Wierzbna w latach 1295–1305 miejscowość wymieniona jest w zlatynizowanej formie Chotulin magno[6][7]. Miejscowość nosiła również nazwy:
Historia edytuj
W roku 1257 hrabia Januzjusz zyskał zezwolenie od księcia Władysława na założenie według prawa niemieckiego osiedla w lesie Chotulin. Kiedy zakładano Kotulin Wielki, istniał już Kotulin Mały i miał już swój kościół[9].
1 kwietnia 1938 roku do Kotulina Wielkiego (Rodenau) włączono Kotulin Mały (Rodlingen)[10].
Po II Wojnie Światowej Kotulin znalazł się w granicach Państwa Polskiego. Do miejscowości zaczęli napływać repatrianci z Kresów Wschodnich, natomiast dotychczasowa ludność niemieckojęzyczna została wysiedlona do Niemiec.
12 września 1978 roku otwarto w Kotulinie stację kolejową na linii Gliwice-Strzelce Opolskie-Opole[11].
15 sierpnia 2008 nad przysiółkami Nakło i Skały przeszła trąba powietrzna.
Właściciele wsi edytuj
Kotulin Wielki edytuj
Janizjusz – Janusz z Michałowa z rodu Pogorzela (1257 – 1277)[12]
Janusz II z Michałowa (1277 – 1293; syn Janizjusza)[12]
Janusz z Kottulina (ok.1320; syn Janusza II) – założyciel rodu Kotulińskich z Kotulina herbu Kopacz[12]
Hermann z Kottulina zwany Klaue (syn Janusza z Kottulina)[13]
Nicol Kacholin (Mikołaj I Kotuliński, syn Hermanna Klaue; 1358)[14][15]
Hanos de Chotulyn (1398 – do ok. 1430) – Janek I Kotuliński – ostatni z rodu Kotulińskich, który był właścicielem wsi[14][15]
Irzman de Kotulin (1438) – Stenczel Herzman von Kotulein (1472)[15]
Hyncze Kozub von Kotulein (1472)[15]
Mokrski z Kotulina Małego (przed 1507)[15]
Mokrscy z Kotulina do 1556 roku
Wacław Mokrski (1528)[16]
Jerzy Żyrowski z Żyrowej (od 1556 do 1562)[17]
Hans von Starzinski (od 1562)[18]
Kotulin Mały edytuj
Heinrich von Kothelin (1357)[14][15]
Wrochnem von Kothelin (1368)[14][15]
Steffe de Chotulyn (1397)[14]
Dietrich von Kottulin (1409 i 1410) – walczył w bitwie pod Grunwaldem w 1410 roku po stronie krzyżackiej[14]
Niklas Mokrskey von Kotuleyn (1472) – Mikulass Mokrzsky z Kotulyna (1496)[15]
Ok. 1500 roku Mokrscy z Kotulina Małego zostali właścicielami Kotulina Wielkiego
Mokrscy (do 1556)
Wacław Mokrski (1528)[16]
Jerzy Żyrowski z Żyrowej (od 1556 do 1568)[17]
Ewa Żyrowska z Żyrowej na Nogowczycach, żona Kaspara Strzela z Obrowca (od 1568 do ?)[17]
Kotulin Mały i Kotulin Wielki – od ok. 1570 roku wspólni właściciele edytuj
Ród von Starzinski do ok. 1620
Krzysztof Larysz z Naczęsławic (1625)[19]
Caspar Colonna de Fels (przed 1644 do ok. 1660) – Kotulin Mały i Wielki zostają częścią dóbr zamkowych Toszka (do 1850)[20]
Gustav Colonna de Fels (od ok. 1660 do 1686)[20]
Christoph Leopold Colonna de Fels (od 1687 do 1707)[20]
Johann Diettrich Peterswaldsky von Peterswald (1707 – 1718)[20]
Franciszek Karol I Kotulińskki z Kotulina (od 1718)[20]
Franciszek Karol II Kotulińskki z Kotulina (do 1752)[20]
Franz Karl von Colonna de Fels (od 1752 do 1756)[20]
Maria Anna von Colonna de Fels (córka Franza Carla) i Philipp von Colonna de Fels (syn Marii Anny; od 1756 do 1759)[20]
Friedrich Wilhelm von Posadowsky – Wehner (od 1759 do 1787)[20][21]
August Wilhelm von Posadowsky – Wehner (od 1787 do 1791)
Adolf von Eichendorff (od 1791 do 1797)[20]
Franz Adam von Gaschin (od 1797 do 1799)[22][20]
Franz Anton von Gaschin (syn Amanda brata Franza Adama; od 1799 do 1816)[20]
Leopold von Gaschin (syn Amanda brat Franza Antona ; od 1816 do 1841)[20]
Abraham Guradze (od 1841 do 1850)[23]
Dobra kotulińskie od 1850 do I 1945 edytuj
Abraham Guradze (od 1850 do 1856)[23]
Arnold Guradze (od 1856 do ? po 1889)[24]
Hugo zu Hohenlohe – Öhringen, Herzog von Ujest (od ? do 1897)[23]
Christian Kraft zu Hohenlohe – Öhringen, Herzog von Ujest (od 1897 do 1929)
Johann zu Hohenlohe – Öhringen, Herzog von Ujest (od 1929 do 1945)
Integralne części wsi edytuj
| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0222516 | Kotulinek | część wsi |
| 0222522 | Nakło | część wsi |
| 0222539 | Osiedle | część wsi |
| 0222545 | Skały | część wsi |
| 0222551 | Szklarnia | część wsi |
Dodatkowo mieszkańcy wsi wyróżniają przysiółek Bliziec, który nie figuruje w TERYT.
Liczba ludności edytuj
| Rok | Ludność |
|---|---|
| 1910 | 624 (447+177)[25][22] |
| 1933 | 1.069[25][10] |
| 1939 | 1.458[10] |
| 2005 | 1453 |
| IX 2008 | 1200 |
Zabytki edytuj
- Kościół św. Michała Archanioła – kościół parafialny z początku XIX wieku.
- Pałac – neogotycki pałac z 1873 roku, obecnie budynek szkoły podstawowej. Został zaprojektowany przez architekta Karla Lüdecke[26].
Edukacja edytuj
Szkoły podstawowe:
- Szkoła Podstawowa w Kotulinie
Transport edytuj
- Wieś graniczy z drogą krajową 94.
- W miejscowości znajduje się stacja kolejowa na linii Gliwice-Opole Główne.
- Najbliższy wjazd na autostradę: A4
Nogowczyce (275) – 8 km - Najbliższe lotnisko:
Katowice-Pyrzowice – 57 km
Przypisy edytuj
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 59835
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-07].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 523 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ a b GUS. Rejestr TERYT
- ↑ Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis online
- ↑ H. Markgraf, J. W. Schulte, "Codex Diplomaticus Silesiae T.14 Liber Fundationis Episcopatus Vratislaviensis", Breslau 1889
- ↑ Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262)
- ↑ Piotr Siemko, Nie zachowane kościoły drewniane Górnego Śląska, Katowice: Centrum Dziedzictwa Kulturowego Górnego Śląska, 2001, s. 76, ISBN 978-83-85871-24-8 [dostęp 2024-01-26].
- ↑ a b c https://web.archive.org/web/20160304113822/http://geschichte-on-demand.de/gleiwitz.html poz. 62
- ↑ Kotulin. www.kolej.one.pl. [dostęp 2017-11-24].
- ↑ a b c Tomasz Jurek, "Najdawniejsze dobra ślaskich Pogorzela", „Roczniki Historyczne”, 2002 [dostęp 2020-11-22].
- ↑ Pedigree: Hermann (gen. Klaue) von KOTTULIN [online], fabpedigree.com [dostęp 2020-11-22].
- ↑ a b c d e f Roman Sękowski, Herbarz szlachty ślaskiej t. 3 (H-K), 2003.
- ↑ a b c d e f g h Codex diplomaticus Silesiae – Band 6 Registrum St. Wenceslai. Urkunden vorzüglich zur Geschichte Oberschlesiens nach einem Copialbuch Hzg. Johanns von Oppeln und Ratibor in Auszügen mitgeteilt Wattenbach, Wilhelm • Grünhagen, Colmar [Hrsg.]. – Breslau (1865)
- ↑ a b Roman Sękowski, Herbarz szlachty śląskiej: informator genealogiczno-heraldyczny. M-N. T. 5; Katowice 2008.
- ↑ a b c Akt sprzedaży Nogowczyc przez Ewę Żyrowską z Żyrowej w 1587 roku -źródło: Zemska kniha, Arch,Zemsky Opava.
- ↑ Augustin Weltzel, Die Landesbeamten der Fürstenthümer Oppeln-Ratibor von 1532 bis 1741. Zeitschrift des Vereins für Geschichte und Alterthum Schlesiens, Band 12, 1874, p.19—44.
- ↑ Roman Sękowski, KONIEC ŚREDNIOWIECZA I KSZTAŁTOWANIE SIĘ PODSTAW USTROJOWYCH KSIĘSTW OPOLSKIEGO I RACIBORSKIEGO (Szkice i wypisy źródłowe); Opole 2011.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m Alfons Nowack, Die Reichsgrafen Colonna auf Groß-Strehlitz, Tost und Tworog. Groß Strehlitz 1902.
- ↑ Arthur von Posadowsky-Wehner, Geschichte des schlesischen uradligen Geschlechtes der Grafen Posadowsky-Wehner, Freiherrn von Postelwitz: nebst einem Anhange enthaltend Nachrichten über das Breslauer Patrizier-Geschlecht von Wehner; Breslau 1891.
- ↑ a b Alfons Nowack Die Reichsgrafen Colonna auf Groß-Strehlitz, Tost und Tworog. Groß Strehlitz 1902.
- ↑ a b c Hugo von Saurma-Jeltsch, Wappenbuch der Schlesischen Städte und Städtel; Berlin 2870.
- ↑ Genealogisches Handbuch des Adels – Bände 92-111 – Seite 460
- ↑ a b Tylko Kotulin Wielki – bez Kotulina Małego
- ↑ Karl Lüdecke – architekt śląskich rezydencji pałacowych – Niezależna Gazeta Obywatelska nie tylko w Opolu. www.ngopole.pl. [dostęp 2017-11-24].
Linki zewnętrzne edytuj
- Kotulin – Parafia św. Michała Archanioła
- Strona stowarzyszenia "Razem dla Kotulina". kotulin.com.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-12-18)].