Kowale (województwo opolskie)
Kowale – wieś w Polsce położona w województwie opolskim, w powiecie oleskim, w gminie Praszka.
| wieś | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności |
ok. 970 |
| Strefa numeracyjna |
34 |
| Kod pocztowy |
46-320[2] |
| Tablice rejestracyjne |
OOL |
| SIMC |
0143308 |
Położenie na mapie gminy Praszka  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa opolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu oleskiego  | |
 51°04′30″N 18°28′37″E/51,075000 18,476944[1]
| |
W latach 1954–1959 wieś należała i była siedzibą władz gromady Kowale, po przeniesieniu siedziby pozostała w tej gromadzie. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa częstochowskiego.
Miejscowość położona jest przy drodze krajowej nr 45 na odcinku Kluczbork – Wieluń.
| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0998524 | Kiczmachów | kolonia |
| 0998576 | Kolonia Trzecia | część wsi |
| 0998582 | Kowale-Parcela | część wsi |
| 0998599 | Trakt Ożarowski | część wsi |
| 0998607 | Trakt Wieluński | część wsi |
Historia edytuj
Miejscowość historycznie należy do ziemi wieluńskiej i związana była z Wielkopolską. Ma metrykę średniowieczną i istnieje co najmniej od XIV wieku. Wymieniona w dokumencie z 1381 pod nazwami „Covalie, Kowale" jako miejscowość granicząca z wsiami Gana i Wierzbie. Była wsią szlachecką, gniazdem rodowym Kowalskich herbu Wierusz[5][6].
Została odnotowana w historycznych dokumentach prawnych, własnościowych i podatkowych. W latach 1391-921 odnotowany został Piotr z Kowal, a w latach 1407-15 Wierusz Kowalski. W 1459 dokumenty wymieniają Wierusza z Kowal, chorążego wielkopolskiego, który w 1466 nabył od Jana z Praszki część wsi Gana za 50 grzywien, a w 1473 od tegoż Jana nabył 1/3 część Praszki, Kowala oraz Strojca. Według Liber beneficiorum archidiecezji gnieźnieńskiej spisanego przez Jana Łaskiego wieś w 1511 leżała w powiecie wieluńskim. Liczyła wówczas 3. łany, a w 1518 – 2. ł. W 1552 we wsi gospodarowało 12 kmieci, a także odnotowano młyn zbożowy. W 1553 do dwóch Kowalskich należał jeden łan. W 1520 pleban miał w miejscowości 2 łany. We wsi odnotowano również zagrodników. W I połowie XV wieku wzniesiono kościół, którym opiekowały się nim bernardynki z Wielunia[6][5].
Po rozbiorach Polski miejscowość znalazła się w zaborze rosyjskim. Jako wieś i folwark leżące 18,5. wiorst od Wielunia w powiecie wieluńskim, gminie i parafii Praszka wymienia ją XIX wieczny Słownik geograficzny Królestwa Polskiego. W 1827 wieś liczyła 65. domy i 451. mieszkańców. W 1886 miała 93. domy. Folwark liczył 8. domostw i 107. mieszkańców. Do parafii kowalskiej należały niegdyś wsie Kowale, Długie i Gana. W XIX wieku dobra kowalskie oddzielono od dóbr rządowych Mokrsko i w 1836 nadane zostały na prawach majoratu rosyjskiemu generałlejtnantowi Berdiajewowi. Wraz z Wierzbiem miały one 2696 morg rozległości, w tym 1086. morg lasu. W latach 1858-1866 składały się one z folwarków Kowale, Kierzmachówka vel Kiermachówka, Zawisna oraz nomenklatur Plewo, Długie i Sołtysiaki[6]
Zabytki edytuj
Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są[7]:
- kościół parafialny pw. śś. Feliksa i Adaukta, z poł. XIX wieku
- dzwonnica.
Znane osoby związane z miejscowością edytuj
- Wojciech Tabaka, pierwszy powojenny starosta jeleniogórski, urodził się we wsi.
Przypisy edytuj
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 59903
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 523 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ GUS. Rejestr TERYT
- ↑ a b Rosin 1963 ↓.
- ↑ a b c Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich t. IV, hasło „Kowale” (3). nakł. Filipa Sulimierskiego i Władysława Walewskiego, 1883. s. 504. [dostęp 2022-07-13].
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. opolskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 83. [dostęp 2012-12-31]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-09-27)].
Bibliografia edytuj
- Ryszard Rosin: Słownik historyczno-geograficzny ziemi wieluńskiej w średniowieczu, hasło: „Kowale”. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1963, s. 98.
Linki zewnętrzne edytuj
- Kowale w „Słowniku historyczno-geograficznym ziemi wieluńskiej w średniowieczu”
- Kowale, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IV: Kęs – Kutno, Warszawa 1883, s. 504.
- jbc.jelenia-gora.pl [1]