Kozica
Kozica[6] (Rupicapra) – rodzaj ssaków z podrodziny antylop (Antilopinae) w obrębie rodziny wołowatych (Bovidae).
Rupicapra | |||
de Blainville, 1816[1] | |||
Kozica północna (R. rupicapra) | |||
Systematyka | |||
Domena | |||
---|---|---|---|
Królestwo | |||
Gromada | |||
Podgromada | |||
Infragromada | |||
Rząd | |||
Podrząd | |||
Infrarząd | |||
Rodzina | |||
Podrodzina | |||
Plemię | |||
Rodzaj |
kozica | ||
Typ nomenklatoryczny | |||
Capra rupicapra Linnaeus, 1758 | |||
Synonimy | |||
| |||
Gatunki | |||
|
Zasięg występowania
edytujMorfologia
edytujDługość ciała 90–135 cm, długość ogona 3–10 cm, wysokość w kłębie 70–90 cm; długość rogów 14–30 cm; masa ciała 20–60 kg[8][10].
Systematyka
edytujRodzaj zdefiniował w 1816 roku francuski zoolog i anatom Henri Marie Ducrotay de Blainville w artykule poświęconym gatunkom przeżuwaczy opublikowanym na łamach Bulletin de la Société philomathique de Paris[1]. De Blainville wymienił trzy gatunki – Rupicapra americana de Blainville, 1816, Capra rupicapra Linnaeus, 1758 i Ovis pudu J.F. Gmelin, 1788 (= Pudu puda G.I. Molina, 1782) – z których gatunkiem typowym jest (absolutna tautonimia) Capra rupicapra Linnaeus, 1758.
Etymologia
edytuj- Rupicapra: łac. rupes, rupis ‘skała’; capra ‘koza’[11].
- Capella: łac. capella ‘samica kozy’, od caper, capri ‘samiec kozy’; przyrostek zdrabniający ella[12]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Capra rupicapra Linnaeus, 1758.
- Cemas: gr. κεμας kemas ‘młody jeleń’[13].
Podział systematyczny
edytujKlasyfikacja taksonomiczna w obrębie Rupicapra jest niepewna. Przodkowie kozic prawdopodobnie pochodzili z Azji i rozprzestrzenili się na terenie Europy w środkowym plejstocenie przed zlodowaceniem środkowopolskim. Pokrywy lodowe podczas maksimów lodowcowych w Alpach i Pirenejach izolowały populacje kozic, co skutkowało różnicowaniem genetycznym, ale podczas oscylacji klimatycznych dochodziło do kurczenia się, ekspansji oraz hybrydyzacji populacji[7]. W zależności od ujęcia systematycznego do rodzaju zalicza się 2 (R. pyrenaica i R. rupicapra)[9][14][10] lub 6 (R. asiatica, R. carpatica, R. ornata, R. parva, R. pyrenaica i R. rupicapra) gatunków[8][7]; tutaj klasyfikacja za Mammals Diversity Database i All the Mammals of the World (2023)[14][10]:
Grafika | Gatunek | Autor i rok opisu | Nazwa zwyczajowa[6] | Podgatunki[8][7][10] | Rozmieszczenie geograficzne[8][7][10] | Podstawowe wymiary[8][10][d] | Status IUCN[15] |
---|---|---|---|---|---|---|---|
Rupicapra pyrenaica | Bonaparte, 1845 | kozica południowa | 3 podgatunki | rozłączone populacje w trzech obszarach: Góry Kantabryjskie (północno-zachodnia Hiszpania), Pireneje (południowa Francja, północno-wschodnia Hiszpania i Andora) oraz Apeniny w Abruzji (środkowe Włochy) | DC: 90–130 cm DO: 3–4 cm MC: 20–35 kg |
LC | |
Rupicapra rupicapra | (Linnaeus, 1758) | kozica północna | 6 podgatunków | od wschodniej Francji i południowych Niemczech przez Alpy, Tatry, Starą Płaninę i Karpaty do północno-wschodniej Turcji i Kaukazu; introdukowany do Czech, Słowacji, Bułgarii i Nowej Zelandii | DC: 96–135 cm DO: 3–10 cm MC: 25–60 kg |
LC |
Kategorie IUCN: LC – gatunek najmniejszej troski.
Uwagi
edytuj- ↑ Nazwa odrzucona, publikacja Frischa została uznana za nieważną (poza kilkoma wyjątkami) ze względów nomenklatorycznych, na mocy uprawnień ICZN[2].
- ↑ Młodszy homonim Capella Frenzel, 1801 (Aves).
- ↑ Nowa nazwa dla Rupicapra de Blainville, 1816; młodszy homonim Cemas Oken, 1816 (Bovidae).
- ↑ DC – długość ciała; DO – długość ogona; MC – masa ciała
Przypisy
edytuj- ↑ a b H.M.D. de Blainville. Sur plusieurs espèces d’animaux mammifères, de l’ordre des ruminans. „Bulletin de la Société philomathique de Paris”. Année 1816, s. 75, 1816. (fr.).
- ↑ Anonim. Frisch (J. L.), 1775 „Das Natur-System der vierfussigen Thiere” declared not available for nomenclatorial purposes. „The Bulletin of zoological nomenclature”. 4, s. 548–549, 1950. (ang.).
- ↑ J.L. Frisch: Das Natur-System der vierfüßigen Thiere in. Tabellen, darinnen alle Ordnungen, Geschlechte und Arten, nicht nur mit bestimmenden. Glogau: Christian Friedrich Günther, 1775, s. 2. (niem.).
- ↑ A. Keyserling & J.H. Blasius: Die wirbelthiere Europa’s. Braunschweig: F. Vieweg und sohn, 1840, s. 9. (niem.).
- ↑ C.W.L. Gloger: Gemeinnütziges Hand- und Hilfsbuch der Naturgeschichte. Für gebildete Leser aller Stände, besonders für die reifere Jugend und ihre Lehrer. Breslau: A. Schulz, 1842, s. 153. (niem.).
- ↑ a b Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 183. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
- ↑ a b c d e C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 366. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).
- ↑ a b c d e f C. Groves, D. Leslie, B. Huffman, R. Valdez, K. Habibi, P. Weinberg, J. Burton, P. Jarman & W. Robichaud: Family Bovidae (Hollow-horned Ruminants). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 2: Hoofed Mammals. Barcelona: Lynx Edicions, 2011, s. 741–743. ISBN 978-84-96553-77-4. (ang.).
- ↑ a b D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Rupicapra. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-05-02]. (ang.).
- ↑ a b c d e f Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 623. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
- ↑ Palmer 1904 ↓, s. 613.
- ↑ Palmer 1904 ↓, s. 157.
- ↑ Palmer 1904 ↓, s. 167.
- ↑ a b N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, J. Zijlstra & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.13) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2024-07-29]. (ang.).
- ↑ Home. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2024-07-29]. (ang.).
Bibliografia
edytuj- T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 1–984, 1904. (ang.).