Koziołek skalny

Koziołek skalny
	Oreotragus oreotragus
	(Zimmermann, 1783)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	parzystokopytne
Podrząd	przeżuwacze
Infrarząd	Pecora
Rodzina	wołowate
Podrodzina	antylopy
Plemię	Oreotragini; Pocock, 1910
Rodzaj	Oreotragus; A. Smith, 1834
Gatunek	koziołek skalny
Synonimy
	Plemienia: Oreotraginae Pocock, 1910; Oreotragina Pilgrim, 1939; Oreotragini Haltenorth, 1963; Rodzaju: Oritragus Gloger, 1841; Palaeotragiscus Broom, 1930; Gatunku: Antilope oreotragus A.E.W. Zimmermann, 1783;
	Plemienia: Oreotraginae Pocock, 1910; Oreotragina Pilgrim, 1939; Oreotragini Haltenorth, 1963; Rodzaju: Oritragus Gloger, 1841; Palaeotragiscus Broom, 1930; Gatunku: Antilope oreotragus A.E.W. Zimmermann, 1783;
Podgatunki
	O. o. oreotragus (A.E.W. Zimmermann, 1783); O. o. transvaalensis Roberts, 1917; O. o. stevensoni Roberts, 1946; O. o. tyleri Hinton, 1921; O. o. centralis Hinton, 1921; O. o. aceratos Noack, 1899; O. o. schillingsi O. Neumann, 1902; O. o. aureus E. Heller, 1913; O. o. saltatrixoides (Temminck, 1853); O. o. somalicus O. Neumann, 1902; O. o. porteousi Lydekker, 1911;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Zasięg występowania
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Koziołek skalny^[9] (Oreotragus oreotragus) − gatunek ssaka z podrodziny antylop (Antilopinae) w obrębie rodziny wołowatych (Bovidae), często spotykana w ogrodach zoologicznych. Jest jedynym przedstawicielem rodzaju koziołek (Oreotragus).

Systemayka edytuj

Niektóre ujęcia systematyczne traktują podgatunki O. oreotragus jako odrębne gatunki^[10]^[11].

Zasięg występowania i biotop edytuj

Zarośla górskie w środkowej, zachodniej i południowej Afryce^[10]^[11]^[12] zamieszkując w zależności od podgatunku^[10]:

O. oreotragus oreotragus – południowy Prowincja Przylądkowa Północna, Prowincja Przylądkowa Zachodnia i Prowincja Przylądkowa Wschodnia, Południowa Afryka.
O. oreotragus transvaalensis – KwaZulu-Natal i dawny Transwal, Południowa Afryka, Eswatini, południowo-wschodnie Zimbabwe i prawdopodobnie sąsiadujące okręgi w Botswanie i Mozambiku.
O. oreotragus stevensoni – suche obszary w zachodnim Zimbabwe oraz w północnej i wschodniej Botswanie.
O. oreotragus tyleri – południowo-zachodnia Angola i Namibia na południe do północnej Południowej Afryki.
O. oreotragus centralis – południowo-zachodnia Tanzania, południowo-wschodnia Demokratyczna Republika Konga (Katanga), Zambia (w tym obszary rzeki Luangwa), północne Malawi i północne Zimbabwe.
O. oreotragus aceratos – południowa Tanzania (na południe od rzeki Rufidżi) i Mozambik (na północ od rzeki Zambezi)
O. oreotragus schillingsi – Kenia, na południe od góry Kenia, na zachód do Dodoth Hills (Uganda) i na południe do jeziora Rukwa w Tanzanii.
O. oreotragus aureus – Wyżyna Kenijska i północna część rzeki Ewaso Ng’iro, od zachodu przez północną Kenię i region Ankole w południowo-zachodniej Ugandzie.
O. oreotragus saltatrixoides – Etiopia, na południe do jeziora Rudolfa i na wschód do Harer.
O. oreotragus somalicus – północny Sudan przez Erytreę i północną Somalię do północnej Etiopii.
O. oreotragus porteousi – koziołek zachodni^[9] – płaskowyż Dżos w środkowej Nigerii; populacja w Republice Środkowoafrykańskiej może, ale nie musi należeć do O. porteousi.

Charakterystyka edytuj

Podstawowe dane
Długość ciała (bez ogona)	74–100 cm^[11]^[7]
Wysokość w kłębie	41,9–57 cm^[11]
Długość ogona	6–10,3 cm^[11]^[7]
Długość ucha	2,7–12 cm^[11]
Długość tylnej stopy	18,5–24 cm^[11]
Długość rogów	7,4–12,7 cm^[11]
Masa ciała	5–15,9 kg^[11]^[7]
Dojrzałość płciowa	ok. 1 roku
Ciąża	7 miesięcy
Liczba młodych w miocie	1
Długość życia	do 15 lat

Ciało szare, brązowe lub żółtawooliwkowe z licznymi cętkami na grzbiecie. Mają duże oczy i uszy. Dorastające do 16 cm długości rogi, typowe dla samców, spotykane są również u samic podgatunku ze wschodniej Tanzanii. Koziołki skalne charakteryzują się pionowym ustawieniem racic, co znacznie ułatwia im poruszanie się po skalistym terenie. Wykazują aktywność wczesnym rankiem i późnym popołudniem. Są gatunkiem monogamicznym. Pary zajmują stałe terytorium, którego zdecydowanie bronią. W walkach uczestniczą zarówno samce, jak i samice. Przy niedoborze pokarmu tworzą małe stada złożone z kilku osobników. Mogą obyć się bez dostępu do wody. Zapotrzebowanie na wodę zaspokajają ze spożywanego pokarmu. Ciekawym zachowaniem jakie reprezentuje koziołek skalny jest skubanie ziemi z termitier i podgryzanie kości w celu wzbogacenia diety o sole mineralne^[13].

Uwagi edytuj

↑ Pisownia oryginalna, takson zdefiniowany jako podrodzina.
↑ ^a ^b Typ nomenklatoryczny: Oreotragus A. Smith, 1834.

Przypisy edytuj

↑ ^a ^b R.I. Pocock. On the specialized cutaneous glands of ruminants. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1910, s. 885, 1910. (ang.).
↑ A. Smith. African Zoology. „South African quarterly journal”. 2, s. 212, 1834. (ang.).
↑ G.E. Pilgrim. The fossil Bovidae of India. „Memoirs of the Geological Survey of India, Palaeontologia Indica”. 26, s. 23, 1939. (ang.).
↑ T. Haltenorth: Klassifikation der Säugetiere: Artiodactyla. W: E. Thenius (red.): Handbuch der Zoologie. Cz. 8: Mammalia. Berlin: W. de Gruyter, 1963, s. 75. (niem.).
↑ C.W.L. Gloger: Gemeinnütziges Hand- und Hilfsbuch der Naturgeschichte. Für gebildete Leser aller Stände, besonders für die reifere Jugend und ihre Lehrer. Breslau: A. Schulz, 1842, s. xxxiii, 154. (niem.).
↑ R. Broom. The age of Australopithecus. „Nature”. 125 (3161), s. 814, 1930. DOI: 10.1038/125814a0. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 629. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
↑ Oreotragus oreotragus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ ^a ^b Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 179. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ ^a ^b ^c C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 376–378. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ C. Groves, D. Leslie, B. Huffman, R. Valdez, K. Habibi, P. Weinberg, J. Burton, P. Jarman & W. Robichaud: Family Bovidae (Hollow-horned Ruminants). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 2: Hoofed Mammals. Barcelona: Lynx Edicions, 2011, s. 777–779. ISBN 978-84-96553-77-4. (ang.).
↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Oreotragus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-05-02]. (ang.).
↑ José R.J.R. Castelló José R.J.R., Bovids of the world : antelopes, gazelles, cattle, goats, sheep, and relatives, Princeton 2016, ISBN 978-1-4008-8065-2, OCLC 933295477 [dostęp 2022-02-03] .

[3] Pisownia oryginalna, takson zdefiniowany jako podrodzina.

[uwaga1-4] Typ nomenklatoryczny: Oreotragus A. Smith, 1834.

[Pocock-1] R.I. Pocock. On the specialized cutaneous glands of ruminants. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1910, s. 885, 1910. (ang.).

[Smith-2] A. Smith. African Zoology. „South African quarterly journal”. 2, s. 212, 1834. (ang.).

[pil-5] G.E. Pilgrim. The fossil Bovidae of India. „Memoirs of the Geological Survey of India, Palaeontologia Indica”. 26, s. 23, 1939. (ang.).

[hal-6] T. Haltenorth: Klassifikation der Säugetiere: Artiodactyla. W: E. Thenius (red.): Handbuch der Zoologie. Cz. 8: Mammalia. Berlin: W. de Gruyter, 1963, s. 75. (niem.).

[Gloger-7] C.W.L. Gloger: Gemeinnütziges Hand- und Hilfsbuch der Naturgeschichte. Für gebildete Leser aller Stände, besonders für die reifere Jugend und ihre Lehrer. Breslau: A. Schulz, 1842, s. xxxiii, 154. (niem.).

[bro-8] R. Broom. The age of Australopithecus. „Nature”. 125 (3161), s. 814, 1930. DOI: 10.1038/125814a0. (ang.).

[amw-9] Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 629. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).

[iucn-10] Oreotragus oreotragus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[miiz-11] Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 179. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[Burgin&inni-12] C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 376–378. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).

[Groves&inni-13] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ C. Groves, D. Leslie, B. Huffman, R. Valdez, K. Habibi, P. Weinberg, J. Burton, P. Jarman & W. Robichaud: Family Bovidae (Hollow-horned Ruminants). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 2: Hoofed Mammals. Barcelona: Lynx Edicions, 2011, s. 777–779. ISBN 978-84-96553-77-4. (ang.).

[Wilson&Reeder-14] D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Oreotragus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-05-02]. (ang.).

[15] José R.J.R. Castelló José R.J.R., Bovids of the world : antelopes, gazelles, cattle, goats, sheep, and relatives, Princeton 2016, ISBN 978-1-4008-8065-2, OCLC 933295477 [dostęp 2022-02-03] .

[9]

[1]

[2]

[a]

[b]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[10]

[11]

[12]

[13]