Królestwo Finlandii

Królestwo Finlandii
Suomen kuningaskunta
Konungariket Finland
	1917–1919
Flaga	Herb
	Hymn: „Maamme” ; („Nasz kraju”)
Język urzędowy	fiński, szwedzki
Stolica	Helsinki
Ustrój polityczny	monarchia konstytucyjna
Typ państwa	królestwo
Głowa państwa	król-elekt Väinö I
Zależne od	Cesarstwa Niemieckiego
Regencja	regent Carl Gustaf Mannerheim
proklamacja niepodległości	6 grudnia 1917
Uchwalenie konstytucji republiki	17 lipca 1919

Królestwo Finlandii (fiń. Suomen kuningaskunta, szw. Konungariket Finland) – państwo powstałe w wyniku proklamacji niepodległości 6 grudnia 1917 przez Eduskuntę dotychczasowego Wielkiego Księstwa Finlandii, realizujący koncepcję utrzymania ustroju monarchicznego w Finlandii.

Historia edytuj

Finlandia – przez stulecia należąca do Szwecji, a od roku 1809 do Imperium Rosyjskiego – była od czasów Wazów Wielkim Księstwem cieszącym się (zmieniającą się w czasie) autonomią. 15 listopada 1917 parlament (Eduskunta) postanowił stosunkiem głosów 127:68 o przejęciu władzy w państwie oraz przekazał ją Senatowi^[2]^[3]. 4 grudnia 1917 przewodniczący Senatu Pehr Svinhufvud przedstawił opracowaną przez Senat informację rządu. Nazwana później Deklaracją Niepodległości została 6 grudnia 1917 przyjęta przez Eduskuntę (stosunkiem głosów 127:68) ogłaszającą tym samym niepodległość kraju. Komitet Centralny partii bolszewickiej uznał niepodległość już 28 grudnia 1917 roku. 31 grudnia 1917 przewodniczący Senatu otrzymał na swoje ręce akceptację rządu radzieckiego, a 4 stycznia 1918 roku decyzję tę zaakceptował Komitet Centralny Rad Delegatów Robotniczych i Żołnierskich. Tego samego dnia niepodległość Finlandii uznały Francja i Szwecja. Cesarstwo Niemieckie natomiast dokonało tego 6 stycznia, z zastrzeżeniem Ministerstwa Spraw Zagranicznych, że de facto dokonało tego już dwa dni wcześniej^[2].

Väinö I (Fryderyk Karol von Hessen-Kassel), nominalny król Finlandii

Fińska korona królewska

Pomiędzy styczniem a majem 1918 roku doszło w Finlandii do niezwykle krwawych walk w ramach wojny domowej w Finlandii pomiędzy siłami Czerwonych (punaiset), wspieranych przez radziecką Rosję a siłami Białych (valkoiset), wspieranych przez Niemcy.

Kraj po ogłoszeniu niepodległości uznał za obowiązującą konstytucję króla szwedzkiego i wielkiego księcia Finlandii Gustawa III z roku 1772 jako ostatnią legalną ustawę zasadniczą kraju przed zaborem przez Rosję. Formalnie Finlandia była zatem nadal monarchią (co potwierdził parlament 15 maja 1918 roku^[3]). 27 maja 1918 roku powołano regentem szlachcica Pehra Svinhufvuda (późniejszy prezydent kraju) Przewodniczył on dość silnej partii monarchistycznej i proniemieckiej zarazem, która przeforsowała ogłoszenie kraju królestwem i wybór na króla (na podstawie 38 paragrafu Aktu o formie rządu z 1772 roku^[3]) z datą 9 października 1918 szwagra cesarza Wilhelma II, księcia Fryderyka Karola Ludwika Konstantyna landgrafa von Hessen-Kassel (1868-1940), pochodzącego z suwerennego rodu landgrafów i elektorów Hesji-Kassel, zdetronizowanego przez Bismarcka w roku 1866.

Fryderyk Karol Heski przyjął wybór i został ogłoszony dziedzicznym królem jako Väinö I. Początkowo, w akcie wyboru na króla, zwano go Kaarle I (Karol I), ale wkrótce zmieniono imię na inne, rodowite fińskie. Miał nosić tytuł król Finlandii i Karelii, książę Alandii, wielki książę Laponii, pan Północy. Na następcę tronu przewidziany był młodszy syn Wolfgang Moritz (1896-1989, w czasie II wojny światowej stacjonujący w Laponii jako niemiecki oficer, otrzymał w 1943 fiński Order Krzyża Wolności III.kl.) W roli regenta urzędował w tym czasie Pehr Evind Svinhufvud. Przygotowywano się do koronacji i sporządzono do dziś istniejącą koronę królewską, która znajduje się obecnie w muzeum w Kemi w północnej Finlandii.

Zanim Fryderyk zdążył dotrzeć do Finlandii, nastąpiła klęska państw centralnych i abdykacja Wilhelma II i wszystkich monarchów niemieckich. W takiej sytuacji Väinö I zrzekł się tronu 14 grudnia 1918 roku^[3]. Svinhufvud ustąpił już 12 grudnia, funkcję regenta przejął generał Gustaw Mannerheim, umiarkowany monarchista. Frakcje monarchistyczne nie mogły się jednak pogodzić co do osoby nowego kandydata do tronu. W roku 1919 przegrały wybory i Finlandia została ogłoszona republiką. Nowy Akt o formie rządu (nowa republikańska konstytucja) został przyjęty przez Eduskuntę 21 czerwca 1919 roku^[3]. 17 lipca 1919 roku uzyskał on sankcję Mannerheima, a zaczął obowiązywać 19 lipca^[3].

Zobacz też edytuj

Przypisy edytuj

↑ Formalnie głową Królestwa Finlandii miał być król, jednak podczas istnienia tego państwa żaden kandydat nie został koronowany. Przewidziany na godność królewską Fryderyk Karol Heski jako Väinö I ostatecznie nie został koronowany. Zamiast króla władzę sprawowali regenci, kolejno Pehr Evind Svinhufvud oraz Carl Gustaf Mannerheim.
↑ ^a ^b Jussila, Osmo; Hentila, Seppo; Nevakiki, Jukka: Historia polityczna Finlandii 1809-1999, Universitas, Kraków 2001.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Ewolucja konstytucjonalizmu w Finlandii w: Stanisław Bożyk (red.), Aktualne problemy reform konstytucyjnych, Wydawnictwo Temida 2.

Bibliografia edytuj

Gustaf Mannerheim, Minnen, t.I, Stockholm 1951

[1] Formalnie głową Królestwa Finlandii miał być król, jednak podczas istnienia tego państwa żaden kandydat nie został koronowany. Przewidziany na godność królewską Fryderyk Karol Heski jako Väinö I ostatecznie nie został koronowany. Zamiast króla władzę sprawowali regenci, kolejno Pehr Evind Svinhufvud oraz Carl Gustaf Mannerheim.

[e-2] Jussila, Osmo; Hentila, Seppo; Nevakiki, Jukka: Historia polityczna Finlandii 1809-1999, Universitas, Kraków 2001.

[f-3] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Ewolucja konstytucjonalizmu w Finlandii w: Stanisław Bożyk (red.), Aktualne problemy reform konstytucyjnych, Wydawnictwo Temida 2.

[1]

[2]

[3]