Królik Polski
Królik Polski – wieś w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie krośnieńskim, w gminie Rymanów[4][5]. Leży przy DW887.
| wieś | |
 Panorama wsi | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2021) |
801[2] |
| Strefa numeracyjna |
13 |
| Kod pocztowy |
38-481[3] |
| Tablice rejestracyjne |
RKR |
| SIMC |
0358888[4] |
Położenie na mapie gminy Rymanów  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa podkarpackiego  | |
Położenie na mapie powiatu krośnieńskiego  | |
 49°30′38″N 21°48′56″E/49,510556 21,815556[1] | |
| Strona internetowa | |
Na przełomie XVI i XVII wieku położona była w ziemi sanockiej województwa ruskiego[6]. Wieś klucza jaśliskiego biskupów przemyskich[7]. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa krośnieńskiego.
Historia edytuj
Wieś lokowana przez księcia Władysława Opolczyka pod nazwą Johane, Hanzloni dicto Ion.., que debet nuncupari Johane (1389). Crolicow 1426, Krolika 1599, Krolik 1635. Nazywała się też Królikowa. Dopiero w XVII w. przybrała obecne brzmienie. Być może nazwa pochodzi od staropolskiego królik, mały król namiestnik królewski zarządzający pewnym terytorium, lub od niem. nazwiska Kroll.
W 1386 wieś wraz z całym tzw. kluczem jaśliskim (Jaśliska, Zyndranowa, Jasionka, Lubatowa) stała się własnością Zyndrama z Maszkowic w wyniku darowizny królewskiej Władysława Jagiełły. Zyndram z Maszkowic w 1386 założył wieś Johanne – dziś Królik Polski.
Zyndram z Maszkowic - miecznik krakowski, podarował w 1389 Janowi Gandzlowi las między Jaśliskami a Desznem dla założenia osady na prawie magdeburskim. Nowa wieś nazwana została Królikowa, później Królik W 1434 właściciel Andrzej z Łubna (puszkarz królewski – wójt Jaślisk) na polecenie Władysława Jagiełły sprzedał wieś biskupowi przemyskiemu Januszowi z Lubienia, który wykupił wójtostwo w Brzozowie.
Parafia powstała w 1460 dzięki biskupowi przemyskiemu Mikołajowi z Błażejowa. W XV w. istniał tu dwór biskupi. Najazdu na ten dwór dokonał pod namową Katarzyny Gorajskiej Sienieńskiej Piotr Czarnocki. W 1624 najazd tatarski zniszczył miejscowość. W 1647 wybudowano tu kościół i zakrystię, a po spaleniu, w połowie XVIII w., wybudowano nową drewnianą świątynię. Podczas potopu szwedzkiego miejscowość w 1657 zniszczona przez Jerzego II Rakoczego i w 1677 przez karpackich opryszków tołhajów.
W latach 1768–1772 tereny te były objęte walkami konfederatów barskich. W 1847 panowała tu epidemia cholery. W 1898 wieś liczyła 715 osób oraz 124 domy, powierzchnia wsi wynosiła 11,40 km². Do 1914 wieś należała do starostwa sanockiego, w powiecie sądowym Rymanów.
W czasie I wojny światowej w 1915 doszło tu do zaciętej bitwy między Rosjanami a Austriakami. Działały tu Drużyny Bartoszowe. We wsi mieszkała ludność w zdecydowanej większości polska.
W II Rzeczypospolitej wieś w powiecie sanockim województwa lwowskiego. W czasie II wojny światowej: 9 września 1939 wkraczający Wehrmacht rozstrzelał tu 4 mężczyzn. W listopadzie 1942 policja niemiecka i SS rozstrzelała 3 Polaków i 6 Ukraińców podejrzanych o działalność w ruchu oporu. 12 grudnia 1942 w czasie pacyfikacji wsi Niemcy zamordowali 9 mieszkańców wioski, a wielu aresztowano i wywieziono do obozów. U podnóża kościoła znajduje się pomnik ku czci pomordowanych. Tu także rozstrzelano 12 partyzantów, których w miejscowej szkole hitlerowcy skatowali, a później zamordowali. W lesie w zbiorowej mogile leży około 100 pomordowanych. W czasie walk w II wojnie światowej częściowo został zniszczony kościół.
W latach 1944-1945 nacjonaliści ukraińscy z OUN-UPA zamordowali tutaj 24 Polaków[8].
Według Narodowego Spisu Powszechnego z 2011 r. we wsi zamieszkiwały 774 osoby[9].
Zabytki edytuj
.jpg)
- Kościół parafialny pw. Narodzenia NMP i św. Wacława – wybudowany w 1754, z fundacji Wacława Hieronima Sierakowskiego, biskupa przemyskiego, na miejscu wcześniejszego w parafii powstałej w 1460. W okresie reformacji starosta sanocki Zbigniew Sienieński, zamienił kościół w zbór helwecki następnie ariański, za co został wyklęty przez bp. przemyskiego. Pozostawiono zachowaną, murowaną zakrystię z XVII wieku i wykorzystano zapewne część budulca starej świątyni. Uszkodzony w trakcie działań wojennych w 1944, restaurowany w 1950 i w latach 60. XX wieku. Znajduje się w nim barokowy ołtarz z 1771 a na nim obraz Matki Bożej z Dzieciątkiem, namalowany przez Piotra Burntowicza z Brzozowa z umieszczoną datą 1636.
- Pozostałości fortyfikacji z XVII wieku w okolicach kościoła.
- Pomnik ku czci zamordowanych przez Niemców mieszkańców wsi.
- Kapliczka z 1794 z okresu powstania kościuszkowskiego, w którym walczyli okoliczni chłopi pod Racławicami.
- Kapliczka z 1894.
- Kapliczka z przełomu XIX i XX wieku – schronienie dla podróżnych.
Urodzeni w Króliku Polskim edytuj
- Grzegorz Kuchta (ur. 1834 - zm. po 1864) – powstaniec styczniowy 1863–1864, uczestnik wielu bitew pod dowództwem: podpułkownika Léona Younga de Blankenheim, generała Józefa Wysockiego oraz pułkownika Marcina Borelowskiego[10].
Współpraca edytuj
Miejscowość partnerska:
Zobacz też edytuj
Przypisy edytuj
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 62347
- ↑ Dane demograficzne gminy Rymanów
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 622 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b GUS. Wyszukiwarka TERYT
- ↑ Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ Atlas historyczny Rzeczypospolitej Polskiej wydany z zasiłkiem Akademii Umiejętności w Krakowie, [T. 1] , Epoka przełomu z wieku XVI-ego na XVII-sty. Dział II-gi. "Ziemie Ruskie" Rzeczypospolitej , Dział opracowany przez Aleksandra Jabłonowskiego [...], k. 4.
- ↑ Maciej Dalecki: Akta dóbr biskupów przemyskich obrządku łacińskiego 1652–1883. Inwentarz archiwalny zespołu, w: Rocznik Historyczno-Archiwalny. T. XI, Przemyśl 1996, s. 102.
- ↑ Szczepan Siekierka, Henryk Komański, Krzysztof Bulzacki, Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na Polakach w województwie lwowskim 1939–1947, Wrocław: Stowarzyszenie Upamiętnienia Ofiar Zbrodni Ukraińskich Nacjonalistów, 2006, s. 947-948, ISBN 83-85865-17-9, OCLC 77512897.
- ↑ GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.. [dostęp 2018-03-15].
- ↑ Marian Hubert Terlecki, Udział mieszkańców Krosna i regionu w Powstaniu Styczniowym [w:] Krosno. Studia z dziejów miasta i regionu, t. 5, Krosno 2010, s. 136
Bibliografia edytuj
- Królik 2, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IV: Kęs – Kutno, Warszawa 1883, s. 689.
Linki zewnętrzne edytuj
- Biuro Informacji Turystycznej - Królik Polski. bit.rymanow.vel.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-03-05)].
- Portal mieszkańców wsi Królik Polski www.krolikpolski.com. krolikpolski.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-09-15)].