Krążkówka żyłkowana
Krążkówka żyłkowana (Disciotis venosa Pers. (Pers.) Arnould) – gatunek grzybów należący do rodziny smardzowatych (Morchellaceae)[1].
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
krążkówka żyłkowana |
| Nazwa systematyczna | |
| Disciotis venosa (Pers.) Arnould Bull. Soc. mycol. Fr. 9: 111 (1893) | |
Systematyka i nazewnictwo edytuj
Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Disciotis, Morchellaceae, Pezizales, Pezizomycetidae, Pezizomycetes, Pezizomycotina, Ascomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1801 r. Christian Hendrik Persoon nadając mu nazwę Peziza venosa. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1893 r. Léon Arnould, przenosząc go do rodzaju Disciotis[1].
- Discina reticulata (Grev.) Fr. 1822
- Discina venosa (Pers.) Fr. 1822
- Peziza reticulata Grev. 1825
- Peziza venosa Pers. 1801
Polska nazwa według A. Chmiel[3].
Morfologia edytuj
Średnicy 5–15 cm, miseczkowaty, nieregularny, u starszych okazów płasko rozpostarty. Wewnątrz barwy szarobrązowej, żółtobrązowej do ciemno czerwonobrązowej. Powierzchnia delikatnie marszczona, pofałdowana. Zewnętrznie białawy o powierzchni omszonej, w dole żyłkowany. Brzeg podwinięty[4][5].
Jasnoszary, krótki, słabo zaznaczony[5]
Kruchy, białawy, o wyraźnym zapachu chloru, smak łagodny[5]
- Cechy mikroskopowe;
Zarodniki o rozmiarach 22–25 × 12–15 µm, elipsoidalne, gładkie, bez gutuli, z jednorodną zawartością. Worki 8-zarodnikowe. Wstawki mają szerokość do 10 µm, brązową zawartość i są septowane[6].
Występowanie i siedlisko edytuj
Występuje w Ameryce Północnej i Europie[7]. W Polsce gatunek rzadki. Do 2020 r. podano 6 stanowisk historycznych i 27 nowych[8]. Aktualne stanowiska podaje także internetowy atlas grzybów[9]. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status R – potencjalnie zagrożony z powodu ograniczonego zasięgu geograficznego i małych obszarów siedliskowych[10]. W Polsce od 1983 r. podlega ochronie ścisłej bez możliwości zastosowania wyłączeń spod ochrony uzasadnionych względami gospodarki rolnej, leśnej lub rybackiej[8][11].
Rośnie od kwietnia do maja, na ziemi, w lasach liściastych, parkach, najchętniej na podłożu wapiennym, pojedynczo lub w grupach; miejscami nierzadki[4].
Znaczenie edytuj
Saprotrof. Grzyb jadalny. Jest to smaczny grzyb, którego ostry zapach znika podczas przyrządzania[5].
Gatunki podobne edytuj
- krążkownica wrębiasta Discina ancilis, która rośnie w lasach iglastych na próchniejącym drewnie, jest mniejsza i nie posiada chlorowego zapachu. Jej zarodniki są drobno brodawkowane[12],
- piestrzenica tarczowata Gyromitra parma, która również występuje na drewnie drzew liściastych (głównie buka i jesionu),
- wiele gatunków z rodzaju Peziza (kustrzebka), które jednak nie mają charakterystycznej dla krążkówki żyłkowanej sieci żyłek i ich miąższ nie ma zapachu chloru. Ponadto zazwyczaj tworzą owocniki później[8].
Przypisy edytuj
- ↑ a b c Index Fungorum [online] [dostęp 2013-11-12].
- ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2013-11-12].
- ↑ Alicja Chmiel, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów workowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany PAN, 2006, ISBN 978-83-89648-46-4.
- ↑ a b Czesław Narkiewicz. Grzyby chronione Dolnego Śląska. Jelenia Góra: Wydawnictwo Muzeum Przyrodniczego, ISBN 83-89863-20-0.
- ↑ a b c d E. Gerhardt, Grzyby – wielki ilustrowany przewodnik, Warszawa: Klub dla Ciebie - Bauer-Weltbild Media, 2006, ISBN 83-7404-513-2.
- ↑ Michael Kuo, Disciotis venosa [online], Mushroom Expert [dostęp 2017-04-25].
- ↑ Mapa występowania krążkówki żyłkowanej na świecie [online] [dostęp 2017-04-25].
- ↑ a b c Anna Kujawa, Małgorzata Ruszkiewicz-Michalska, Izabela L. Kałucka (red.), Grzyby chronione Polski. Rozmieszczenie, zagrożenia, rekomendacje ochronne, Poznań: Instytut Środowiska Rolniczego i Leśnego Polskiej Akademii Nauk, 2020, ISBN 978-83-938379-8-4.
- ↑ Aktualne stanowiska krążkówki żyłkowanej w Polsce [online] [dostęp 2021-11-22].
- ↑ Zbigniew Mirek i inni, Czerwona lista roślin i grzybów Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, PAN, 2006, ISBN 83-89648-38-5.
- ↑ Dz.U. z 2014 r. poz. 1409 – Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej grzybów.
- ↑ Barbara Gumińska, Władysław Wojewoda, Grzyby i ich oznaczanie, Warszawa: PWRiL, 1985, ISBN 83-09-00714-0.