Kraboszka
Kraboszka (ze stcz. kraboška[1]) – obrzędowa maska pojawiająca się w obrzędach zadusznych w religii Słowian.
Źródła edytuj
O wykorzystaniu przez Słowian masek w obrzędach ku czci zmarłych wspomina kilka źródeł. Jednym z nich jest Kronika Czechów, przytaczająca zakaz księcia Brzetysława:
Także i bezbożne gry, które wyprawiali nad swoimi zmarłymi, tańcząc z nałożonymi na twarz maskami i wywołując cienie umarłych. Te okropności i inne świętokradcze wymysły dobry książę wyplenił, aby się więcej nie działy wśród ludu Bożego.[2]
Maski wykorzystywane były również w obrzędach ku czci zmarłych, jakie odbywały się w katedrze gnieźnieńskiej (stojącej w dawnym miejscu kultu Nyji – bóstwa opiekującego się zmarłymi), o czym z kolei mówi nam dekret papieża Innocentego III z 8 stycznia 1207[3]. O wykorzystaniu masek przez księży i świeckich w trakcie obrzędów w kościołach i na cmentarzach wspomnina też Statut arcybiskupa gnieźnieńskiego Janisława z 19 lutego 1326, w którym arcybiskup postanawia:
[...] ażeby księża i ludzie świeccy ubrani w maszkary nie snuli się po kościołach i cmentarzach, podczas odbywającego się nabożeństwa, gdyż przez takowe widowiska zabaw ostudza się miłość nabożeństwa, cierpi na tem powaga kościoła, stan kapłański idzie w poniewierkę[4]
Zdaniem Pawła Szczepanika, maski rytualno-obrzędowe pozwalały przywoływać zmarłych oraz nawiązywać z nimi kontakt, a także wcielać się w rolę zmarłych przez przybranych w nie uczestników obrzędów[5].
Zobacz też edytuj
Przypisy edytuj
- ↑ Efraim F. Kupfer, Tadeusz Lewicki, Źródła hebrajskie do dziejów Słowian i niektórych innych ludów środkowej i wschodniej Europy, s. 17.
- ↑ Maria Wojciechowska (red.), Kosmasa Kronika Czechów.
- ↑ Szczepanik 2012 ↓, s. 111–112.
- ↑ Zygmunt Gloger, Encyklopedja staropolska. Ilustrowana, t. IV, Warszawa 1903, s. 427.; cyt. za Szczepanik 2012 ↓, s. 112
- ↑ Szczepanik 2012 ↓, s. 113–114.
Bibliografia edytuj
- Paweł Szczepanik, Maski w kulturze pogańskich Słowian zachodnich. Atrybut rytualno-obrzędowy, czy fetysz religijny?, [w:] Maciej Franz, Zbigniew Pilarczyk (red.), Barbarzyńcy u bram, Mare integrans. Studia nad dziejami wybrzeży Morza Bałtyckiego, 2012.