Krameriaceae
Krameriaceae – monotypowa rodzina roślin okrytonasiennych z rzędu parolistowców z rodzajem Krameria. Gatunkiem typowym jest K. ixine L.[4] W obrębie rodzaju wyróżnia się 17[5]–18[2] gatunków. Zasięg tych roślin obejmuje suche tereny na obu kontynentach amerykańskich od południowych Stanów Zjednoczonych po północne Chile i Argentynę[2][6].
 Krameria lappacea | |
| Systematyka[1][2] | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Podkrólestwo | |
| Nadgromada | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Nadklasa | |
| Klasa | |
| Nadrząd | |
| Rząd | |
| Rodzina |
Krameriaceae |
| Nazwa systematyczna | |
| Krameriaceae Dumort. Anal. Fam. Pl.: 20, 23. 1829[3] | |
Korzenie Krameria lappacea zwane „korzeniami ratanhia” są od XVIII wieku popularnym środkiem o działaniu ściągającym (także w Europie), ze względu na obfitość garbników. W obrębie naturalnego zasięgu rośliny te były wykorzystywane do czyszczenia zębów[6], także jako źródło barwników[7].
Nazwa rodzaju i rodziny upamiętnia Johanna G. H. Kramera (1684-1744) – lekarza armii austriackiej i botanika[7]. Według niektórych źródeł niewykluczone, że także jego syna Williama Heinricha Kramera zmarłego w 1765, także austriackiego przyrodnika[8].
Biologia i morfologia edytuj
- Pokrój
- Słabo rozgałęziające się krzewy do 2 m wysokości lub pokładające się byliny. Pędy u niektórych gatunków są cierniste[2][7].
- Liście
- Drobne, skrętoległe, pozbawione przylistków, ogonkowe lub siedzące[9]. Blaszki pojedyncze lub trójdzielne, całobrzegie. Pokryte są filcowato jednokomórkowymi włoskami[2][7]. Użyłkowanie liścia siateczkowate[9].
- Kwiaty
- Silnie pachnące, dwubocznie symetryczne, obupłciowe, przypominają kwiaty motylkowatych, wyrastają pojedynczo w kątach liści lub w gronach albo wiechach na końcach pędów. Działki kielicha w liczbie 4 lub 5 są okazałe, eliptyczne i barwne. Korona jest jaskrawo czerwona lub żółta. Trzy płatki są lancetowate lub zwężone u dołu w paznokieć, czasem zrośnięte u dołu i osadzone z jednej strony zalążni, pozostałe dwa są niewielkie i mięsiste. Zawierają one elajofory wabiące pszczoły zapylające kwiaty. Płodne pręciki zwykle w liczbie 4, rzadziej 5. Mają tęgie nitki zrastające się u nasady. Zalążnia górna składa się z dwóch zrośniętych owocolistków tworzących jedną komorę. Zawiera dwa zalążki. Zalążnia zwieńczona jest długą szyjką słupka z drobnym znamieniem[9][8].
- Owoce
- Jednonasienne, kuliste i kolczaste określane jako orzech[2] lub torebki[9][8].
-
Kwiaty Krameria erecta -
Kwiat Krameria grayi -
Owoc Krameria erecta -
Owoc Krameria grayi
Biologia i ekologia edytuj
Rośliny półpasożytnicze. Potrafią asymilować, ale wszystkie gatunki tworzą ssawki korzeniowe, za pomocą których pozyskują substancje odżywcze także z korzeni sąsiednich roślin. Pasożytują na szerokim spektrum roślin żywicielskich[8], w tym na blisko spokrewnionych krzewach z rodzaju uboczka Larrea z parolistowatych[9]. Wszystkie gatunki zapylane są wyłącznie przez samice pszczół samotnic zbierających oleje z rodzaju Centris[9].
Systematyka edytuj
Ze względu na pewne podobieństwa morfologiczne rodzaj Krameria wyodrębniany był jako rodzina blisko spokrewniona z krzyżownicowatymi (Polygalaceae) (np. w systemie Cronquista z 1981).
- Pozycja systematyczna i podział według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)
Rodzina siostrzana dla parolistowatych (Zygophyllaceae) w obrębie rzędu parolistowców (Zygophyllales) będącego kladem bazalnym różowych właściwych[2].
- Krameria bahiana B.B.Simpson
- Krameria bicolor S.Watson
- Krameria cistoidea Hook. & Arn.
- Krameria cytisoides Cav.
- Krameria erecta Willd.
- Krameria grandiflora A.St.-Hil.
- Krameria ixine L.
- Krameria lanceolata Torr.
- Krameria lappacea (Dombey) Burdet & B.B.Simpson
- Krameria pauciflora DC.
- Krameria paucifolia Rose
- Krameria ramosissima S.Watson
- Krameria revoluta O.Berg
- Krameria secundiflora DC.
- Krameria spartioides Klotzsch ex O.Berg
- Krameria tomentosa A.St.-Hil.
Przypisy edytuj
- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-03] (ang.).
- ↑ a b c d e f g Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-03-03] (ang.).
- ↑ James Reveal: Indices Nominum Supragenericorum Plantarum Vascularium. [dostęp 2011-05-05]. (ang.).
- ↑ a b Index Nominum Genericorum (ING). Smithsonian National Museum of Natural History. [dostęp 2011-05-05]. (ang.).
- ↑ a b Krameria Loefl.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-02-02].
- ↑ a b Wielka Encyklopedia Przyrody. Rośliny kwiatowe. Warszawa: Muza SA, 1998, s. 360. ISBN 83-7079-778-4.
- ↑ a b c d Michael G. Simpson: Plant Systematics. Elsevier, 2010, s. 312-314. ISBN 978-0-12-374380-0.
- ↑ a b c d Beryl B. Simpson: Krameriaceae Dumortier. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2022-02-02].
- ↑ a b c d e f Maarten J.M. Christenhusz, Michael F. Fay, Mark W. Chase: Plants of the World. Richmond UK, Chicago USA: Kew Publishing, Royal Botanic Gardens, The University of Chicago Press, 2017, s. 246. ISBN 978-1-842466346.