Krematorium (łac. cremo „palę”), także: spopielarnia – urządzenie, w którym przeprowadza się pośmiertne spalenie (kremację) zwłok przed pochówkiem. Kremacja odbywa się w temperaturze 900-1100 °C. Spalanie trwa ponad godzinę. Prócz popiołów wydziela się woda i dwutlenek węgla[1].

Budynek krematorium w Bushbury, w Wielkiej Brytanii
Nowoczesna spopielarnia dla zwierząt

Krematorium powinno być wyposażone w specjalne piece kremacyjne oraz niezbędną infrastrukturę do przyjmowania i przechowania trumien przed procesem kremacji, układ oczyszczania spalin, pomieszczenia dla rodziny i bliskich osoby spopielanej – z których mogą widzieć i towarzyszyć ciału zmarłego przed kremacją. Ponadto niektóre krematoria mają kaplicę wyznaniową, salę pożegnania bez symboli religijnych, salę audiowizualną gdzie odbywać się może ceremonia pożegnania, uświetniana odtwarzaniem muzyki, filmów, grą świateł i efektów audiowizualnych.

Pierwsze krematorium dla spopielania zwłok ludzkich na świecie powstało w 1876 w Mediolanie[2]. W 1896 powstało w Hartsdale (stan Nowy Jork, USA) pierwsze krematorium z cmentarzem dla zwierząt domowych (Hartsdale Pet Cemetary and Crematorium)[3].

Krematoria w Polsce edytuj

Historia edytuj

Pomysł powrotu do spopielania ludzkich zwłok pojawił się w połowie XIX w. z powodu przepełnienia cmentarzy i prawdopodobnie pod wpływem rozwoju i wzrostu popularności archeologii. W celu prowadzenia akcji agitacyjnej na rzecz budowy krematoriów powstawały lokalne stowarzyszenia organizowane przez protestantów, gdyż Kościół katolicki zdecydowanie sprzeciwiał się kremacji zwłok. Cywilne krematoria powstawały na ziemiach polskich począwszy od I wojny światowej i były czynne do zakończenia II wojny światowej.

Na Pomorzu Gdańskim w 1898 założono w Gdańsku Stowarzyszenie na rzecz Pochówków Ciałopalnych, które doprowadziło do wydania zgody przez władze Gdańska w 1911 na spopielanie zwłok w mieście, a w 1911 podjęcie decyzji o wybudowaniu miejskiego krematorium z cmentarzem urnowym. Kompleks cmentarno-krematoryjny z ewangelicką kaplicą wybudowano we Wrzeszczu (przy ob. ul. Traugutta) w latach 1913–1914, a pierwsze spopielenie z pogrzebem odbyło się 30 października 1914, zaś ostatnie w 1945. Obecnie budynek krematorium służy jako cerkiew Prawosławnej Katedralnej Parafii św. Mikołaja[2].

Na Dolnym Śląsku pierwszą kaplicę z krematorium i polem urnowym wybudowano w latach 1913–1914 w Jeleniej Górze na Starym Cmentarzu Komunalnym przy ob. ul. Sudeckiej[4]. To pierwsze na Śląsku krematorium uruchomiono w sierpniu 1915[5]. Drugi taki obiekt z kaplicą i rozległym kolumbarium wzniesiono w latach 1925–1926 na Cmentarzu Grabiszyńskim III we Wrocławiu według projektu Richarda Konwiarza[6].

Na Pomorzu Zachodnim krematorium (dobudowane do istniejącej kaplicy) z polem urnowym otwarto w 1925 na Cmentarzu Centralnym w Szczecinie[7].

Na Górnym Śląsku pierwsze krematorium powstało w latach 1937–1938 na Cmentarzu Centralnym w Gliwicach[8], choć jego budowę planowano już w 1906 z lokalizacją w Katowicach lub w Gliwicach.

Współczesność edytuj

Według wykazu na stronie Open Intend w połowie 2012 działało w Polsce 16 krematoriów. Krematoria w Słupsku, Szczecinie, Głogowie, Brzegu i Łodzi są wyposażone w jeden piec kremacyjny, krematoria w Bydgoszczy, Gdańsku, Łodzi, Wrocławiu, Poznaniu, Częstochowie, Dąbrowie Górniczej, Pruszkowie i Wyszkowie mają dwa piece kremacyjne, krematorium w Warszawie z trzema piecami kremacyjnymi oraz krematoria w Rudzie Śląskiej i Bytomiu z czterema piecami kremacyjnymi[9]. Krematoria w Polsce są wyposażone zasadniczo w trzy typy pieców kremacyjnych. Pierwszy z nich to szwedzkie piece kremacyjne TABO Incinerator AB – zastosowane w krematoriach w Gdańsku, Poznaniu, Bydgoszczy, Warszawie, Łodzi, Częstochowie i we Wrocławiu. Alternatywnym rozwiązaniem są piece kremacyjne czeskiego producenta Facultative Technologies zainstalowane w Brzegu, Bytomiu, Wyszkowie oraz w Szczecinie. Ostatnim rozwiązaniem są piece krematoryjne typu amerykańskiego, które stanowią wyposażenie krematoriów w Rudzie Śląskiej, Głogowie i Łodzi. Odmianą pieców typu amerykańskiego jest piec GEM Matthews składany we Włoszech, w które wyposażono krematorium w Dąbrowie Górniczej i Pruszkowie. W lutym 2013 roku otwarto krematorium (dwa piece hiszpańskie Kalfrisa) w Toruniu[potrzebny przypis].

W 2022 działały w Polsce 73 krematoria przeznaczone dla kremacji osób: Antoninów, Bełchatów, Białystok, Bielsko-Biała, Bydgoszcz, Bytom, Chorzów, Czerniejów, Częstochowa, Dąbrowa Górnicza, Elbląg, Garbce k. Żmigrodu, Gdańsk, Głogów (2), Gorzów Wlkp. (2), Grudziądz, Jasienica, Jaszczów k. Milejowa, Jaszków k. Legnicy, Jeleniów, Jelenia Góra (2), Kalisz, Karakule, Katowice, Koszalin (3), Kraków (2), Lubin, Łódź (3), Mielec (2), Nowa Chełmża, Opole, Otwock, Pińczów, Płock, Poznań, Police, Pruszków, Radom, Ramlewo k. Gościna, Roszkowo k. Pruszcza Gdańskiego, Ruda Śląska (2), Rzeszów, Sandomierz, Sierakowo k. Przasnysza (2), Stargard, Skarbimierz, Skarżysko-Kamienna, Skwierzyna, Słupsk, Stalowa Wola, Strzelin, Szczecin, Suwałki, Środa Wielkopolska, Toruń, Warszawa, Włocławek, Wolsztyn, Wrocław (2), Wyszków, Żory[10].

Ponadto działa 9 krematoriów dla zwierząt: w Gdańsku, Lublinie, Mikołowie, Rudzie Śląskiej, Kostrzynie, Szymanowie k. Kątów Wrocławskich , Warszawie, Ceradzu Dolnym pod Poznaniem. Szczecinie[11][12][13].

Przypisy edytuj

  1. praca zbiorowa: Encyklopedia Powszechna PWN. T. 2. G-M. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1974, s. 601.
  2. a b Jarosław Wasielewski, Dwa życia krematorium we Wrzeszczu, trojmiasto.pl / Historia, 10 października 2019 [dostęp 2022-10-30] (pol.).
  3. Discover the history of Pet Cremation, Addfield Incinerate, Cremate. International Leaders of Incineration Solutions, 15 stycznia 2019 [dostęp 2022-10-30].
  4. Alina Gierak, W Jeleniej Górze po niektórych nekropoliach nie ma śladu. Co jest tam dzisiaj? Przypominamy historię dawnych cmentarzy, Jelenia Góra. Nasze Miasto, 27 października 2022 [dostęp 2022-10-30] (pol.).
  5. Zbigniew Kwaśny (red.), Jelenia Góra. Zarys rozwoju miasta, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo, 1989, s. 144, ISBN 83-04-03029-2.
  6. Schirmer, Richard Konwiarz, Krematorium Breslau, „Deutsche Bauzeitung”, Jg. 60 (Nr. 74), 26 września 1926, s. 604-608, (Biblioteka Cyfrowa Politechniki Śląskiej).
  7. Historia Cmentarza Centralnego w Szczecinie (Hauptfriedhof), Cmentarze w Szczecinie [dostęp 2022-10-30].
  8. Karl Baedeker, Schlesien, Riesengebirge, Grafschaft Glatz. Reisehandbuch, Karl Baedeker, 1938, s. 246 [dostęp 2022-10-30], (Dolnośląska Biblioteka Cyfrowa).
  9. O krematoriach w Polsce, Dane adresowe i telefony do krematoriów w Polsce, Strona WWW Open Intend – Otwarty Plan. [dostęp 2010-02-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-12-27)].
  10. Krematoria w Polsce, PHU Krzysztof. Krzysztof Wolicki, 20 stycznia 2022 [dostęp 2022-10-30].
  11. Dla zwierząt / Krematoria w Polsce, PHU Krzysztof. Krzysztof Wolicki, 2022 [dostęp 2022-10-30].
  12. Pamiętaj o mnie – Kremacja zwierząt (psów, kotów), 19 stycznia 2023 [dostęp 2024-01-16] (pol.).
  13. Krematorium dla zwierząt - Tęczowa Kraina, 27 sierpnia 2023 [dostęp 2023-08-31] (pol.).

Zobacz też edytuj