Wikipedia

Kromołów (wieś)

wieś w województwie opolskim
(Przekierowano z Kromołów (województwo opolskie))

Kromołów (dodatkowa nazwa w j. niem. Kramelau) – wieś w Polsce, położona w województwie opolskim, w powiecie krapkowickim, w gminie Walce. Historycznie leży na Górnym Śląsku, na ziemi prudnickiej. Położona jest w Kotlinie Raciborskiej, będącej częścią Niziny Śląskiej.

Kromołów
wieś
Ilustracja
Droga we wsi
Państwo

 Polska

Województwo

 opolskie

Powiat

krapkowicki

Gmina

Walce

Liczba ludności (2022)

400[2]

Strefa numeracyjna

77

Kod pocztowy

47-344[3]

Tablice rejestracyjne

OKR

SIMC

0504551

Położenie na mapie gminy Walce
Mapa konturowa gminy Walce, blisko centrum na lewo u góry znajduje się punkt z opisem „Kromołów”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „Kromołów”
Położenie na mapie województwa opolskiego
Mapa konturowa województwa opolskiego, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „Kromołów”
Położenie na mapie powiatu krapkowickiego
Mapa konturowa powiatu krapkowickiego, na dole znajduje się punkt z opisem „Kromołów”
Ziemia50°24′02″N 17°58′30″E/50,400556 17,975000[1]
Multimedia w Wikimedia Commons

W latach 1945–1954 miejscowość należała do gminy Walce w powiecie prudnickim. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do ówczesnego województwa opolskiego.

Według danych na 2011 wieś była zamieszkana przez 462 osoby[4].

Integralne części wsi edytuj

Integralne części wsi Kromołów[5][6]
SIMC Nazwa Rodzaj
0504568 Czerniów przysiółek

Nazwa edytuj

Wieś wzmiankowana w 1193 pod nazwą Cromolov. Następnie w dokumentach historycznych nazwę miejscowości notowano w formach: Kromolov, Kramlouvitz, Kramelaw. Topograficzny opis Górnego Śląska z 1865 roku notuje wieś pod niemiecką nazwą Kramelau, a także wymienia obecnie stosowaną, polską nazwę Kramolow we fragmencie: „Kramelau (1312 Cromolouitz, 1534 Kramalaw, polnisch Kramolow)”[7]. Nazwa Kramelau powstała w wyniku germanizacji wcześniejszej nazwy. 15 marca 1947 r. nadano miejscowości, wówczas administracyjnie należącej do powiatu prudnickiego, polską nazwę Kromołów[8]. Miejscowa ludność popularnie nazywa wieś Kramołów. Nazwa wsi łączona jest ze słowem „kram”, co potwierdza przypuszczenie, że była wsią targową[9].

Historia edytuj

Kromołów jest jedną z najstarszych miejscowości na Górnym Śląsku. Przez obszar wsi prawdopodobnie przechodził „bursztynowy” szlak handlowy z Opola na Morawy[10]. Wieś po raz pierwszy wzmiankowana była pod nazwą Cromolow w dokumencie wystawionym w dniu 19 kwietnia 1193 przez biskupa Żyrosława II, który potwierdził własność znajdującej się na skrzyżowaniu dróg karczmy dla opactwa św. Wincentego na Ołbinie we Wrocławiu. Wieś była własnością opactwa cystersów w Kazimierzu[9].

W 1228 Kromołów został pominięty w dokumencie przekazującym opactwu norbertanek w Czarnowąsach wsie pomiędzy rzekami Osobłogą i Stradunia. W dokumencie z 9 czerwca 1250 wystawionym w Lyonie papież Innocenty IV potwierdził własność majątków klasztoru w Czarnowąsach wymieniając jednocześnie kościół w Kromołowie. 13 marca 1282 w dokumencie biskupa wrocławskiego Tomasza II rozstrzygającym spór o dziesięcinę pomiędzy cystersom z Lubiąża a norbertankami z Czarnowąsów wspomniano wieś jako Cromolowic. Kolejny dokument, z 26 czerwca 1312, został sporządzony w Głogówku na okoliczność zrzeczenia się sołectwa przez ówczesnego sołtysa Petera de Lame i jego spadkobierców na rzecz klasztoru w Czarnowąsach[9].

W czasie rejzy husytów na Śląsk, w marcu 1428 Kromołów wraz z okolicznymi wsiami został splądrowany i zniszczony przez husytów[9]. W urbarzach głogówieckich z 1571 występują nazwiska: Jasik, Kurpiela, Kostka, Magosz[10]. W dokumencie wystawionym w Czarnowąsach 28 października 1570 zawarte zostały informacje o folwarku i młynie w Kromołowie należącym do norbertanów[9]. Do 1742 wieś należała do powiatu sądowego głogóweckiego w Monarchii Habsburgów[11]. Po I wojnie śląskiej znalazła się w granicach Królestwa Prus i weszła w skład powiatu prudnickiego w prowincji Śląsk[12].

 
Pieczęć Kromołowa (1902)

Wieś posiadała swoją własną pieczęć, która przedstawiała w polu chłopa niosącego na ramieniu duży wór, po prawej i lewej wysokie kłosy zboża, a w otoku napis: CRAMELAU: GEM: SIGL / NEYSTAETER CREYS (pol. Gmina Kromołów / Powiat Prudnicki)[13]. Pierwszą szkołę w Kromołowie zbudowano w 1862 z inicjatywy proboszcza z Brożca ks. Masura. W 1825 we wsi mieszkało 228 osób, a w 1890 razem z Czerniowem – 573 osób[9]. W XIX wieku w Kromołowie funkcjonował młyn wodny[14]. Według spisu ludności z 1 grudnia 1910, na 639 mieszkańców Kromołowa 15 posługiwało się językiem niemieckim, 622 językiem polskim, a 1 był dwujęzyczny[15].

 
Pocztówka z 1917: ulica, szkoła, sklep Fröhlicha

W 1921 w zasięgu plebiscytu na Górnym Śląsku znalazła się tylko część powiatu prudnickiego. Kromołów znalazł się po stronie wschodniej, w obszarze objętym plebiscytem[16]. Do głosowania uprawnionych było w Kromołowie 435 osób, z czego 356, ok. 81,8%, stanowili mieszkańcy (w tym 353, ok. 81,1% całości, mieszkańcy urodzeni w miejscowości). Oddano 428 głosów (ok. 98,4% uprawnionych), w tym 428 (100%) ważnych; za Niemcami głosowało 397 osób (92,8%), a za Polską 31 osób (7,2%)[17]. W okresie międzywojennym nastąpił dynamiczny rozwój wsi. Działały w niej trzy masarnie, dwa sklepy spożywcze, piekarnia, młyn, kowal, stolarz, kołodziej, trzej krawcy, dwie gospody z salami. Funkcjonowały również: orkiestra dęta, ochotnicza straż pożarna i klub sportowy[9].

Armia Czerwona wkroczyła do Kromołowa 19 marca 1945 w ramach operacji górnośląskiej[potrzebny przypis]. Od marca do maja 1945 powiat prudnicki znajdował się pod kontrolą radzieckiej komendantury wojskowej. 11 maja 1945 polska administracja przejęła władzę cywilną w powiecie prudnickim[18]. Mieszkańcom Kromołowa, posługującym się dialektem śląskim bądź znającym język polski, pozwolono pozostać we wsi po otrzymaniu polskiego obywatelstwa.

 
Położenie na mapie powiatu prudnickiego w 1950 r.

W latach 1945–1950 Kromołów należał do województwa śląskiego, a od 1950 do województwa opolskiego. W latach 1945–1954 wieś należała do gminy Walce[19], w latach 1954–1961 do gromady Brożec, a w latach 1961–1972 do gromady Żużela. Podlegała urzędowi pocztowemu w Głogówku[20].

Do 1956 roku Kromołów należał do powiatu prudnickiego. W związku z reformą administracyjną, w 1956 Kromołów został odłączony od powiatu prudnickiego i przyłączony do nowo utworzonego krapkowickiego[21].

W 1949 we wsi znajdowały się między innymi: szkoła podstawowa prowadzona przez Inspektorat Szkolny w Prudniku[22], kotlarz[23], piekarz[24], wędliniarz[25]. W 1993 trwały obchody 800-lecia wsi[9].

Zabytki edytuj

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisany jest[26]:

  • kapliczka – dzwonnica, z pocz. XX w., znajduje się pośrodku wsi.

Zgodnie z gminną ewidencją zabytków w Kromołowie chronione są ponadto[27][28]:

  • budynek mieszkalny, nr 6, 1912
  • budynek mieszkalny, nr 10, początek XX w.
  • budynek mieszkalny, nr 38, 1890
  • budynek mieszkalny, nr 42, 1899
  • remiza strażacka, nr 50a, lata 30. XX w.
  • szkoła, ob. przedszkole, nr 51, lata 30. XX w.
  • budynek mieszkalny, nr 55, 1889
  • budynek mieszkalny, nr 59, 1890
  • budynek mieszkalny, nr 79, koniec XIX w.
  • budynek mieszkalny, nr 95, początek XX w.
  • kapliczka koło nr 30, początek XX w.
  • kapliczka koło nr 40, koniec XIX w.
  • kapliczka koło nr 80, koniec XIX w.
  • kapliczka koło nr 83

Demografia edytuj

Sołectwo zajmuje 4,9 km², a zamieszkuje go 8% mieszkańców gminy[29].

Liczba mieszkańców wsi edytuj

  • 1825 – 228[9]
  • 1855 – 447
  • 1861 – 506
  • 1890 – 573[9]
  • 1910 – 639[15]
  • 1912 – 649
  • 1928 – 702
  • 1941 – 646
  • 1966 – 540[30]
  • 1998 – 494[31]
  • 2002 – 478[31]
  • 2009 – 466[31]
  • 2011 – 462[31]
  • 2015 – 434
  • 2016 – 438
  • 2017 – 430
  • 2018 – 424
  • 2019 – 418

Instytucje edytuj

We wsi działa m.in. przedszkole, OSP, LZS, restauracja, zespół „Alex-Band” i sklep.

Religia edytuj

Katolicy z Kromołowa należą do parafii Wszystkich Świętych w Brożcu (dekanat Krapkowice)[32].

Turystyka edytuj

Oddział PTTK „Sudetów Wschodnich” w Prudniku ustanowił turystyczną Odznakę Krajoznawczą Ziemi Prudnickiej, którą zdobywa się poprzez zwiedzenie odpowiedniej liczby obiektów w miejscowościach położonych na ziemi prudnickiej, w tym w Kromołowie[33].

Bezpieczeństwo edytuj

W zakresie ochrony przeciwpożarowej oraz innych miejscowych zagrożeń w Kromołowie działa jednostka Ochotniczej Straży Pożarnej. Jednostka OSP została założona w 1920[34]. Do 1998 bezpieczeństwo pożarowe w Kromołowie było nadzorowane przez Komendę Rejonową PSP w Prudniku[35].

Miejscowość jest pod opieką dzielnicowego rejonu służbowego nr 7 Komendy Powiatowej Policji w Krapkowicach[36].

Przypisy edytuj

  1. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 62082
  2. ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-05].
  3. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 621 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  4. ↑ GUS: Ludność – struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.. [dostęp 2023-08-14].
  5. ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
  6. ↑ GUS. Rejestr TERYT
  7. ↑ Triest 1865 ↓, s. 1076.
  8. ↑ Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 15 marca 1947 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1947 r. nr 37, poz. 297).
  9. ↑ a b c d e f g h i j Historia Kromołowa, „Tygodnik Krapkowicki”, Joanna Bassek – redaktor naczelny, 21 (786), Krapkowice: Bastech, 28 maja 2013, s. 22, ISSN 1505-4861.
  10. ↑ a b Historia [online], walce.pl [dostęp 2023-08-14] (pol.).
  11. ↑ Johann Wolfgang Wieland, Principatus Silesiae Oppoliensis exactissima Tabula geographica, sistens Circulus Oppoliensem Ober-Glogau Gros Strehliz, Cosel, Tost, Rosenberg, Falckenberg & Lubleniz, Norimbergae: ab Homannianis Heredibus. Cum Spec. S. Caes. Rque Mtis Privilegio, 1736.
  12. ↑ Andrzej Dereń, XVIII-wieczna rewolucja, „Tygodnik Prudnicki”, Antoni Weigt – redaktor naczelny, 18 (441), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 6 kwietnia 1999, s. 17, ISSN 1231-904X.
  13. ↑ 922 Kramelau (Kromołów) [online], Pieczęcie gminne na Śląsku, 17 sierpnia 2021 [dostęp 2024-01-11] (pol.).
  14. ↑ Zachariasz Mosakowski, Kramołów, młyn wodny [online], Centralna Baza Danych o Młynach w Polsce, 4 kwietnia 2020 [dostęp 2023-08-20].
  15. ↑ a b Kazimierz Nabzdyk, Rezultaty wyborów w powiecie prudnickim na początku XX wieku – szkic demograficzny, „Ziemia Prudnicka”, Andrzej Dereń – redaktor naczelny, Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 2007, s. 74.
  16. ↑ Natomiast z pow. prudnickiego należą do terenu plebiscytowego tylko następujące gminy, które tutaj poniżej według polskich i niemieckich nazw imiennie podajemy, „Instrukcja dla Komitetów Parytetycznych”, 2, 1921, s. 22.
  17. ↑ Herbert Kunze: Landsmannschaft der Oberschlesier in B-W. [dostęp 2023-08-14]. (niem.).
  18. ↑ Andrzej Dereń, Polska Ziemia Prudnicka, „Tygodnik Prudnicki”, 19 (754), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 11 maja 2005, s. 8, ISSN 1231-904X.
  19. ↑ Powiat Prudnicki (Prudnik), [w:] Wykaz gromad Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Według stanu na z dnia 1 VII 1952 r., Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 1952, s. 249–250.
  20. ↑ Wykaz gromad wchodzących w skład gminy, „Głos Prądnika”, Czesław Żelazny – redaktor naczelny, 3 (4), Prądnik [Prudnik]: Powiatowy Komitet Osadniczy, 23 listopada 1946, s. 5.
  21. ↑ Andrzej Dereń, Historia Powiatu Prudnickiego [online], powiatprudnicki.pl [dostęp 2022-04-17] (pol.).
  22. ↑ Śląsk 1949 ↓, s. 151.
  23. ↑ Śląsk 1949 ↓, s. 375.
  24. ↑ Śląsk 1949 ↓, s. 404.
  25. ↑ Śląsk 1949 ↓, s. 443.
  26. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. opolskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 50. [dostęp 2012-12-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-09-27)].
  27. ↑ Ewidencja – Gmina Walce [online], bip.wuozopole.pl [dostęp 2023-08-17].
  28. ↑ ZABYTKI - Urząd Gminy w Walcach [online], www.walce.pl [dostęp 2020-04-07].
  29. ↑ Raport o stanie Gminy Walce – Urząd Gminy w Walcach [online], bip.walce.pl [dostęp 2020-07-07] (pol.).
  30. ↑ Ludność wiejska. Wyniki badania struktury ludności wsi z dnia 15 X 1966, Opole: Wojewódzki Urząd Statystyczny w Opolu, 1969, s. 107.
  31. ↑ a b c d Wieś Kromołów w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2020-07-07], liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  32. ↑ Parafie według dekanatów [online], www.diecezja.opole.pl [dostęp 2023-08-14] (pol.).
  33. ↑ Regulamin Odznaki Krajoznawczej Ziemi Prudnickiej [online], prudnik.pttk.pl [dostęp 2024-01-01].
  34. ↑ Ochotnicze Straże Pożarne w Gminie Walce [online], walce.pl [dostęp 2024-02-25] (pol.).
  35. ↑ Kasza 2020 ↓, s. 581.
  36. ↑ Komenda Powiatowa Policji w Krapkowicach [online], krapkowice.policja.gov.pl [dostęp 2024-02-25] (pol.).

Bibliografia edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Kromołów_(wieś)&oldid=73544663”