Kronsztad

Kronsztad (oficjalny polski egzonim), Kronsztadt (ros. Кронштадт, niem. Kronstadt; do 1723 r. Kronszłot, ros. Кроншлот) – silnie ufortyfikowany rosyjski port morski, położony na wyspie Kotlin w Zatoce Fińskiej, około 30 km na zachód od centrum Petersburga, obecnie leży w administracyjnych granicach tego miasta. Nazwa pochodzi od niem. Kronstadt.

Kronsztad
Herb Flaga
Państwo	Rosja
Miasto wydzielone	Petersburg
Powierzchnia	19,35 km²
Populacja (2010) • liczba ludności	43 005
Nr kierunkowy	(+7) 812
Kod pocztowy	OKATO 40280501
Położenie na mapie Petersburga Kronsztad
Położenie na mapie Rosji Kronsztad
59°59′30″N 29°46′30″E
Strona internetowa
Portal Rosja

Kanał w centrum Kronsztadu

Fort północny

Położenie Kronsztadu na mapie z 1888

Kronsztad na mapie Petersburga

Port stanowił tradycyjną bazę rosyjskiej Floty Bałtyckiej oraz główną siedzibę rosyjskiej admiralicji. Strzegł równocześnie dostępu do dawnej stolicy Rosji. Po całej wyspie rozsiane są arsenały, fortece, instytucje zaopatrzenia i stocznie.

Dawniej całe miasto było terenem wojskowym, dziś strefa zastrzeżona dla wojska ograniczona jest do portu. Kronsztad jest połączony z północnym oraz południowym brzegiem Zatoki Fińskiej drogą biegnącą po grobli przeciwpowodziowej, chroniącej Petersburg (droga jest częścią obwodnicy KAD). Z leżącym na południowym brzegu zatoki miastem Łomonosow utrzymywane jest połączenie promowe. Zatoka Fińska zamarza na zimę. Metrowa warstwa lodu w okresie pomiędzy listopadem a kwietniem łączy wyspę z metropolią.

W Kronsztadzie znajduje się mareograf, który wyznacza średni poziom morza przyjęty do oznaczania wysokości w Polsce i Europie nadbałtyckiej – od nazwy miejscowości pochodzą nazwy układów odniesienia Kronsztad 60 oraz Kronsztad 86.

W mieście znajduje się muzeum morskie, pomniki Piotra I z 1841, admirała Makarowa z 1913, historyczne koszary z 1786–88, sobór zwany morskim z 1903–1913, cukrownia z 1795–1797.

Historia

Kronsztad został założony w 1703 przez Piotra Wielkiego, który odebrał wyspę Kotlin Szwecji w 1703. Został zbudowany jako twierdza broniąca dostępu z morza do Petersburga. Oddany do eksploatacji jako twierdza 18 maja 1704. Od lat 20. XVIII wieku główna baza Floty Bałtyckiej. Niejednokrotnie odbijał ataki wrogich flot u wejścia do ujścia Newy (wojna północna 1700–1721, wojna rosyjsko-szwedzka 1788–1790 i wojna krymska 1853–1856). Od początku istnienia był też ośrodkiem szkolenia specjalistów morskich; artylerzystów, minerów, radiotelegrafistów, maszynistów i innych. Kronsztadzkie fortyfikacje rozbudowano w XIX w.

W czasie rewolucji 1905–1906, rewolucji lutowej, a potem rewolucji październikowej Kronsztad był jednym z głównych ognisk rewolucji i dostarczył marynarzy do walk w Petersburgu. W okresie rewolucyjnym, od maja do sierpnia 1917 cywilnym gubernatorem Kronsztadu był Tomasz Parczewski – polski filozof, wykładowca m.in. Uniwersytetu w Petersburgu. W latach wojny domowej 1918–1920 marynarze z Kronsztadu walczyli w obronie Piotrogrodu. W dniach 28 lutego-18 marca 1921 r. w Kronsztadzie miało miejsce antybolszewickie powstanie po zakończeniu wojny domowej w Rosji. Oddziały Armii Czerwonej pod dowództwem Michaiła Tuchaczewskiego pokonały zbuntowany garnizon miasta i stacjonującą tam Flotę Bałtycką.

W latach wielkiej wojny ojczyźnianej 1941–1945 bazujące w Kronsztadzie siły Floty Bałtyckiej brały udział w obronie Tallinna, Leningradu i rozbiciu Wehrmachtu pod Leningradem w 1944. Kronsztad nie został nigdy zdobyty przez Niemców. Miasto zostało w 1954 nagrodzone orderem Czerwonego Sztandaru z okazji 250 rocznicy powstania.

Linki zewnętrzne

• www.kronstadt.ru (ros.)
• Kronsztad w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. T. IV: Kęs – Kutno. Warszawa 1883.