Kronsztad
Kronsztad (oficjalny polski egzonim)[1], Kronsztadt[2] (ros. Кронштадт, niem. Kronstadt; do 1723 r. Kronszłot, ros. Кроншлот) – silnie ufortyfikowany rosyjski port morski, położony na wyspie Kotlin w Zatoce Fińskiej, około 30 km na zachód od centrum Petersburga, obecnie leży w administracyjnych granicach tego miasta. Nazwa pochodzi od niem. Kronstadt.
| |||||
![]() | |||||
| |||||
Państwo | ![]() | ||||
Miasto wydzielone | ![]() | ||||
Powierzchnia | 19,35 km² | ||||
Populacja (2010) • liczba ludności |
43 005 | ||||
Nr kierunkowy | (+7) 812 | ||||
Kod pocztowy | OKATO 40280501 | ||||
Położenie na mapie Petersburga ![]() | |||||
Położenie na mapie Rosji ![]() | |||||
![]() | |||||
Strona internetowa | |||||
Portal ![]() |
Port stanowił tradycyjną bazę rosyjskiej Floty Bałtyckiej oraz główną siedzibę rosyjskiej admiralicji. Strzegł równocześnie dostępu do dawnej stolicy Rosji. Po całej wyspie rozsiane są arsenały, fortece, instytucje zaopatrzenia i stocznie.
Dawniej całe miasto było terenem wojskowym, dziś strefa zastrzeżona dla wojska ograniczona jest do portu. Kronsztad jest połączony z północnym oraz południowym brzegiem Zatoki Fińskiej drogą biegnącą po grobli przeciwpowodziowej, chroniącej Petersburg (droga jest częścią obwodnicy KAD). Z leżącym na południowym brzegu zatoki miastem Łomonosow utrzymywane jest połączenie promowe. Zatoka Fińska zamarza na zimę. Metrowa warstwa lodu w okresie pomiędzy listopadem a kwietniem łączy wyspę z metropolią.
W Kronsztadzie znajduje się mareograf, który wyznacza średni poziom morza przyjęty do oznaczania wysokości w Polsce i Europie nadbałtyckiej – od nazwy miejscowości pochodzą nazwy układów odniesienia Kronsztad 60 oraz Kronsztad 86[3][4].
W mieście znajduje się muzeum morskie, pomniki Piotra I z 1841, admirała Makarowa z 1913, historyczne koszary z 1786–88, sobór zwany morskim z 1903–1913, cukrownia z 1795–1797.
HistoriaEdytuj
Kronsztad został założony w 1703 przez Piotra Wielkiego, który odebrał wyspę Kotlin Szwecji w 1703. Został zbudowany jako twierdza broniąca dostępu z morza do Petersburga. Oddany do eksploatacji jako twierdza 18 maja 1704. Od lat 20. XVIII wieku główna baza Floty Bałtyckiej. Niejednokrotnie odbijał ataki wrogich flot u wejścia do ujścia Newy (wojna północna 1700–1721, wojna rosyjsko-szwedzka 1788–1790 i wojna krymska 1853–1856). Od początku istnienia był też ośrodkiem szkolenia specjalistów morskich; artylerzystów, minerów, radiotelegrafistów, maszynistów i innych. Kronsztadzkie fortyfikacje rozbudowano w XIX w.
W czasie rewolucji 1905–1906, rewolucji lutowej, a potem rewolucji październikowej Kronsztad był jednym z głównych ognisk rewolucji i dostarczył marynarzy do walk w Petersburgu. W okresie rewolucyjnym, od maja do sierpnia 1917 cywilnym gubernatorem Kronsztadu był Tomasz Parczewski – polski filozof, wykładowca m.in. Uniwersytetu w Petersburgu[5]. W latach wojny domowej 1918–1920 marynarze z Kronsztadu walczyli w obronie Piotrogrodu. W dniach 28 lutego-18 marca 1921 r. w Kronsztadzie miało miejsce antybolszewickie powstanie po zakończeniu wojny domowej w Rosji. Oddziały Armii Czerwonej pod dowództwem Michaiła Tuchaczewskiego pokonały zbuntowany garnizon miasta i stacjonującą tam Flotę Bałtycką.
W latach wielkiej wojny ojczyźnianej 1941–1945 bazujące w Kronsztadzie siły Floty Bałtyckiej brały udział w obronie Tallinna, Leningradu i rozbiciu Wehrmachtu pod Leningradem w 1944. Kronsztad nie został nigdy zdobyty przez Niemców. Miasto zostało w 1954 nagrodzone orderem Czerwonego Sztandaru z okazji 250 rocznicy powstania.
Miasta partnerskieEdytuj
Miasto partnerskie | Kraj | Od roku |
---|---|---|
Derbent | Rosja | 2001 |
Kotka | Finlandia | 1993 |
Mühlhausen/Thüringen | Niemcy | 1995 |
Nauplion | Grecja | 2008 |
Nordborg | Dania | 1998 |
Nowoczerkask | Rosja | 2004 |
Oxelösund | Szwecja | 1995 |
Osipowicze | Białoruś | 1998 |
Piła | Polska | 1993 |
Sumoto | Japonia | 2006 |
Tulon | Francja | 1997 |
Zielonodolsk | Rosja | 1997 |
PrzypisyEdytuj
- ↑ Wykaz polskich nazw geograficznych. Warszawa: Główny Geodeta Kraju, 2013, s. 222. ISBN 978-83-254-1988-2. [dostęp 2018-01-11].
- ↑ Kronsztad, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2010-02-14] .
- ↑ Dz.U. z 2000 r. nr 70, poz. 821.
- ↑ Systemy i układy odniesienia w Polsce.
- ↑ Tomasz Parczewski, Pamiętniki gubernatora Kronsztadu, Warszawa 2006, wyd. Mówią Wieki, ISBN 83-86156-23-6, Kronsztad w wielkiej rewolucji rosyjskiej. Pamiętniki Tomasza Parczewskiego.
Linki zewnętrzneEdytuj
- www.kronstadt.ru (ros.)
- Kronsztad, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IV: Kęs – Kutno, Warszawa 1883, s. 696 .