Kruszczyk ostropłatkowy

Kruszczyk ostropłatkowy
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	liliopodobne (≡ jednoliścienne)
Rząd	szparagowce
Rodzina	storczykowate
Podrodzina	epidendronowe
Rodzaj	kruszczyk
Gatunek	kruszczyk ostropłatkowy
	Nazwa systematyczna
	Epipactis leptochila (Godfery) Godfery; J. Bot. 59: 146 (1921)
Synonimy
	Epipactis helleborine subsp. leptochila (Godfery) Soó; Epipactis muelleri var. leptochila (Godfery) P.D.Sell; Epipactis viridiflora var. leptochila Godfery; Helleborine latifolia subsp. leptochila (Godfery) Soó; Helleborine latifolia subvar. leptochila (Godfery) Graber; Helleborine leptochila (Godfery) Druce;
	Epipactis helleborine subsp. leptochila (Godfery) Soó; Epipactis muelleri var. leptochila (Godfery) P.D.Sell; Epipactis viridiflora var. leptochila Godfery; Helleborine latifolia subsp. leptochila (Godfery) Soó; Helleborine latifolia subvar. leptochila (Godfery) Graber; Helleborine leptochila (Godfery) Druce;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Kruszczyk ostropłatkowy (Epipactis leptochila (Godfery) Godfery) – gatunek byliny z rodziny storczykowatych (Orchidaceae).

Rozmieszczenie geograficzne edytuj

Występuje w Europie^[4]. W Polsce jest gatunkiem rzadkim; rośnie na Dolnym Śląsku, w Tatrach i Pieninach^[5].

Morfologia edytuj

Kwiaty

Łodyga: Do 70 cm wysokości, w górnej części owłosiona.
Liście: Jajowatolancetowate lub szerokolancetowate, ostre.
Kwiaty: Duże, otwarte, zebrane w kwiatostan długości 7-25 cm. Przysadka lancetowata, ostra, zwieszona, długości 2-3 cm. Szypułka skręcona, naga, długości 4-7 mm. Zalążnia naga, długości 6-10 mm. Warżka dwuczłonowa, hypochil i epichil połączone nieruchomo. Hypochil muszelkowaty, zewnątrz bladozielony lub brudnoróżowy, wewnątrz brązowy lub czerwonofioletowy. Epichil sercowaty lub trójkątnopodługowaty, bladozielony lub brudnoróżowy, z 2 guzkami u nasady. Zewnętrzne płatki okwiatu jajowate lub szerokolancetowate, ostre, nagie, brudnozielone lub żółtawe. Wewnętrzne płatki okwiatu jajowatolancetowate, ostre, zielone lub żółtozielone. Prętosłup bladozielony. Pyłkowiny złotożółte^[6].
Owoc: Do 2 cm długości.

Biologia i ekologia edytuj

Bylina, geofit. Rośnie w cienistych buczynach. Kwitnie w lipcu i sierpniu.

Zmienność edytuj

Gatunek zróżnicowany na 8 podgatunków^[4]:

Epipactis leptochila subsp. aspromontana (Bartolo, Pulv. & Robatsch) Kreutz - występuje we Włoszech
Epipactis leptochila subsp. futakii (Mered'a & Potucek) Kreutz - rośnie w Czechach, na Słowacji i Węgrzech
Epipactis leptochila subsp. komoricensis (Mered'a) Kreutz - występuje w Czechach i na Słowacji
Epipactis leptochila subsp. leptochila - rośnie w całym zasięgu gatunku
Epipactis leptochila subsp. maestrazgona (P.Delforge & Gévaudan) Kreutz - występuje w Hiszpanii
Epipactis leptochila subsp. naousaensis (Robatsch) Kreutz - rośnie w Grecji
Epipactis leptochila subsp. neglecta Kümpel - występuje w Europie zachodniej, środkowej i południowo-wschodniej
Epipactis leptochila subsp. provincialis (Aubenas & Robatsch) J.-M.Tison - rośnie we Francji

Zagrożenia i ochrona edytuj

Roślina objęta w Polsce ścisłą ochroną gatunkową. Umieszczona na polskiej czerwonej liście w kategorii DD (stopień zagrożenia nie może być określony)^[7].

Przypisy edytuj

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2013-12-05] (ang.).
↑ Epipactis leptochila, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ ^a ^b Epipactis leptochila na eMonocot. e-monocot.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-05)]. [dostęp 2013-12-05].
↑ Jakubska A. 2004. Kruszczyk ostropłatkowy Epipactis leptochila (Godf.) Godf. (Orchidaceae) nowy gatunek dla flory Dolnego Śląska. – Przyroda Sudetów 7: 9–14.
↑ Szlachetko D. L. Storczyki. MULTICO Oficyna Wydawnicza, Warszawa 2001. ISBN 83-7073-339-5.
↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2013-12-05] (ang.).

[iucn-3] Epipactis leptochila, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[eM-4] Epipactis leptochila na eMonocot. e-monocot.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-05)]. [dostęp 2013-12-05].

[5] Jakubska A. 2004. Kruszczyk ostropłatkowy Epipactis leptochila (Godf.) Godf. (Orchidaceae) nowy gatunek dla flory Dolnego Śląska. – Przyroda Sudetów 7: 9–14.

[6] Szlachetko D. L. Storczyki. MULTICO Oficyna Wydawnicza, Warszawa 2001. ISBN 83-7073-339-5.

[7] Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]