Krzemionki

rezerwat archeologiczny w Polsce
Zobacz też: Krzemionki w innych znaczeniach tej nazwy.

Krzemionki, znane także jako Krzemionki Opatowskie – rezerwat archeologiczny, chroniący zespół neolitycznych kopalni krzemienia pasiastego. Położony jest on pomiędzy wsiami Sudół i Magonie w gminie Bodzechów, w powiecie ostrowieckim, w województwie świętokrzyskim, w odległości 5 km na północny wschód od Ostrowca Świętokrzyskiego.

Krzemionkowski region prehistorycznego górnictwa krzemienia pasiastego[a]
Obiekt z listy światowego dziedzictwa UNESCO
Ilustracja
Rezerwat archeologiczny Krzemionki
Państwo  Polska
Typ kulturowy
Spełniane kryterium III, IV
Numer ref. 1599
Region[b] Europa i Ameryka Północna
Historia wpisania na listę
Wpisanie na listę 2019
na 43. sesji
Położenie na mapie gminy Bodzechów
Mapa konturowa gminy Bodzechów, po prawej nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Krzemionkowski region prehistorycznego górnictwa krzemienia pasiastego”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, po prawej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „Krzemionkowski region prehistorycznego górnictwa krzemienia pasiastego”
Położenie na mapie województwa świętokrzyskiego
Mapa konturowa województwa świętokrzyskiego, po prawej nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Krzemionkowski region prehistorycznego górnictwa krzemienia pasiastego”
Położenie na mapie powiatu ostrowieckiego
Mapa konturowa powiatu ostrowieckiego, blisko centrum na prawo u góry znajduje się punkt z opisem „Krzemionkowski region prehistorycznego górnictwa krzemienia pasiastego”
Ziemia50°58′21,63″N 21°29′47,45″E/50,972675 21,496514
Multimedia w Wikimedia Commons
  1. ↑ Oficjalna nazwa wpisana na listę UNESCO
  2. ↑ Oficjalny podział dokonany przez UNESCO
Neolityczny chodnik w kopalni Krzemionki
Krzemień pasiasty na ścianie kopalni Krzemionki

16 września 1994 roku zarządzeniem Prezydenta RP, Krzemionki zostały uznane za pomnik historii Polski[1].

6 lipca 2019 roku podczas 43. sesji Komitetu Światowego Dziedzictwa odbywającej się w Baku podjęto decyzję o wpisaniu Krzemionkowskiego Regionu Prehistorycznego Górnictwa Krzemienia Pasiastego na listę światowego dziedzictwa UNESCO[2].

HistoriaEdytuj

Kopalnie krzemienia pasiastego, eksploatowane były w latach ok. 3900–1600 p.n.e. Kopalnia ta należała do jednej z najważniejszych w Europie. W neolicie minerał ten wydobywany był przez ludność kultury pucharów lejkowatych i kultury amfor kulistych, a w epoce brązu – przez ludność kultury mierzanowickiej. Część wydobytego tutaj krzemienia była też przetwarzana w okolicznych osadach i później rozprowadzana nawet na odległość 660 km. Najpopularniejszymi produktami były czworościenne siekiery i dłuta. W sąsiedztwie pola górniczego znajdują się rekonstrukcje domostw z końca neolitu i początków epoki brązu.

Kopalnie krzemienia w tym miejscu zostały odkryte w 1922 przez polskiego geologa Jana Samsonowicza. W obiekcie występują cztery rodzaje kopalń: jamowe, niszowe, filarowo-komorowe oraz komorowe[3]. Zlokalizowano tu przeszło 2700 szybów połączonych siecią rozchodzących się promieniście chodników. Przeciętna głębokość szybu wynosi 5–6 m, maksymalna 9 m. Maksymalna średnica 4 – 5 m. Szerokość chodników dochodzi do 0,7, a ich wysokość waha się w granicach 0,6–1,2 m.

W chodnikach odnaleziono pozostawione filary i ślady stemplowania. Na powierzchni odkryto pozostałości pracowni, w której obrabiano wydobyty krzemień. Na ścianach chodników zachowały się nieliczne rysunki wykonane przy pomocy węgla drzewnego. Podziemia są udostępnione do zwiedzania dzięki trasie turystycznej o długości 465 m.

Po okresie eksploatacji neolitycznej tereny krzemionek przez długi czas zarastał las. Dzięki temu ślady prahistorii nie zostały zniszczone. Dopiero w 1913 roku powstała wieś Krzemionki, nastąpił wyręb lasów, a następnie odkrycie wyrobisk górniczych.

Rezerwat przyrodyEdytuj

Na terenie kopalni i w jego otoczeniu utworzono rezerwat przyrody Krzemionki Opatowskie, będący częścią Obszaru Chronionego Krajobrazu Doliny Kamiennej.

TurystykaEdytuj

Przez rezerwat przechodzi   niebieski szlak turystyczny z Łysej Góry do Pętkowic[4].

Do rezerwatu można dojechać autobusem komunikacji prywatnej Trans Katrina – linia 110.

UpamiętnienieEdytuj

W dniu 18 lipca 2012 roku Narodowy Bank Polski wprowadził do obiegu monety upamiętniające Krzemionki Opatowskie, o nominałach:

  • 20 zł wykonaną w srebrze z krzemieniem pasiastym;
  • 2 zł wykonaną ze stopu Nordic Gold[5].

Zobacz teżEdytuj

PrzypisyEdytuj

  1. ↑ Zarządzenie Prezydenta RP z dnia 8 września 1994 (M.P. z 1994 r. nr 50, poz. 419).
  2. ↑ Angelina Kosiek: Krzemionki na Światowej Liście Dziedzictwa Unesco (pol.). W: kielce.wyborcza.pl [on-line]. wyborcza.pl, 2019-07-06. [dostęp 2019-07-07].
  3. ↑ Krzemionki – neolityczne kopalnie krzemienia pasiastego, 26 września 2016 [dostęp 2016-09-26] (pol.).
  4. ↑ S. Krukowski, Krzemionki Opatowskie, Warszawa 1939.
  5. ↑ Zabytki kultury materialnej w Polsce. Krzemionki Opatowskie (pol.). NBP, 2015-02-10.

BibliografiaEdytuj

  • Jerzy Tomasz Bąbel, Krzemionki. Prahistoryczne kopalnie krzemienia pasiastego, Ostrowiec Świętokrzyski 2003
  • Stefan Krukowski, Krzemionki opatowskie Warszawa 1939
  • Teresa Węgrzynowicz, Jacek Miśkiewicz, Wędrówki po wykopaliskach. Wiedza Powszechna, Warszawa 1972
  • Praca zbiorowa: Polska. Pradzieje – Piastowie. T. 31. Poznań: Polskie Media Amer.Com, s. 18–19. ISBN 978-83-252-0200-2.

Linki zewnętrzneEdytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Krzemionki&oldid=61707799”