Wikipedia

Krzemionki

rezerwat archeologiczny w Polsce

Krzemionki, znane także jako Krzemionki Opatowskie – rezerwat archeologiczny chroniący zespół neolitycznych kopalń krzemienia pasiastego. Położony pomiędzy wsiami Sudół i Magonie w gminie Bodzechów, w powiecie ostrowieckim, w województwie świętokrzyskim, 5 km na północny wschód od Ostrowca Świętokrzyskiego.

Krzemionkowski region prehistorycznego górnictwa krzemienia pasiastego[a]
Obiekt z listy światowego dziedzictwa UNESCO
Ilustracja
Rezerwat archeologiczny Krzemionki
Państwo  Polska
Typ kulturowy
Spełniane kryterium III, IV
Numer ref. 1599
Region[b] Europa i Ameryka Północna
Historia wpisania na listę
Wpisanie na listę 2019
na 43. sesji
Położenie na mapie gminy Bodzechów
Mapa konturowa gminy Bodzechów, po prawej nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Krzemionkowski region prehistorycznego górnictwa krzemienia pasiastego”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, po prawej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „Krzemionkowski region prehistorycznego górnictwa krzemienia pasiastego”
Położenie na mapie województwa świętokrzyskiego
Mapa konturowa województwa świętokrzyskiego, po prawej nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Krzemionkowski region prehistorycznego górnictwa krzemienia pasiastego”
Położenie na mapie powiatu ostrowieckiego
Mapa konturowa powiatu ostrowieckiego, blisko centrum na prawo u góry znajduje się punkt z opisem „Krzemionkowski region prehistorycznego górnictwa krzemienia pasiastego”
Ziemia50°58′21,63″N 21°29′47,45″E/50,972675 21,496514
Multimedia w Wikimedia Commons
  1. ↑ Oficjalna nazwa wpisana na listę UNESCO
  2. ↑ Oficjalny podział dokonany przez UNESCO
Neolityczny chodnik w kopalni Krzemionki
Krzemień pasiasty na ścianie kopalni Krzemionki

HistoriaEdytuj

Kopalnie krzemienia pasiastego, eksploatowane w latach ok. 3900–1600 p.n.e., są jednymi z najważniejszych w Europie. W neolicie minerał ten wydobywany był przez ludność kultury pucharów lejkowatych i kultury amfor kulistych, a w epoce brązu – kultury mierzanowickiej. Część wydobytego krzemienia była przetwarzana w okolicznych osadach i rozprowadzana na odległość nawet 660 km. Najpopularniejszymi produktami były czworościenne siekiery i dłuta. W sąsiedztwie pola górniczego zrekonstruowano domostwa z końca neolitu i początków epoki brązu.

Kopalnie krzemienia zostały odkryte w 1922 przez geologa Jana Samsonowicza. W obiekcie występują cztery rodzaje kopalń: jamowe, niszowe, filarowo-komorowe oraz komorowe[1]. Zlokalizowano przeszło 2700 szybów połączonych siecią rozchodzących się promieniście chodników. Przeciętna głębokość szybu wynosi 5–6 m, maksymalna 9 m. Maksymalna średnica 4–5 m. Szerokość chodników dochodzi do 0,7, a wysokość waha się w granicach 0,6–1,2 m.

W chodnikach odnaleziono pozostawione filary i ślady stemplowania. Na powierzchni odkryto pozostałości pracowni, w której obrabiano wydobyty krzemień. Na ścianach chodników zachowały się nieliczne rysunki wykonane węglem drzewnym. Podziemia są udostępnione do zwiedzania na trasie turystycznej o długości 465 m.

Po okresie eksploatacji neolitycznej tereny krzemionek zarastał las. Dzięki temu ślady prahistorii nie zostały zniszczone. Dopiero w 1913 roku, gdy powstała wieś Krzemionki, nastąpił wyręb lasów i odkrycie wyrobisk górniczych.

OchronaEdytuj

Na terenie kopalni i w jego otoczeniu utworzono rezerwat przyrody Krzemionki Opatowskie, będący częścią Obszaru Chronionego Krajobrazu Doliny Kamiennej.

W 1994 roku Krzemionki zostały uznane za pomnik historii Polski[2], a w 2019 roku podczas 43. sesji Komitetu Światowego Dziedzictwa podjęto decyzję o wpisaniu Krzemionkowskiego Regionu Prehistorycznego Górnictwa Krzemienia Pasiastego na listę światowego dziedzictwa UNESCO[3].

TurystykaEdytuj

Przez rezerwat przechodzi   niebieski szlak turystyczny z Łysej Góry do Pętkowic[4].

Dojechać można autobusem linii 110 Trans Katrina[5].

UpamiętnienieEdytuj

W 2012 roku Narodowy Bank Polski wprowadził do obiegu monety upamiętniające Krzemionki Opatowskie o nominałach: 20 zł, wykonaną w srebrze z krzemieniem pasiastym, oraz 2 zł, ze stopu Nordic Gold[6].

Zobacz teżEdytuj

PrzypisyEdytuj

  1. ↑ Krzemionki – neolityczne kopalnie krzemienia pasiastego, 26 września 2016 [dostęp 2016-09-26] (pol.).
  2. ↑ Zarządzenie Prezydenta RP z dnia 8 września 1994 (M.P. z 1994 r. nr 50, poz. 419).
  3. ↑ Angelina Kosiek: Krzemionki na Światowej Liście Dziedzictwa Unesco (pol.). Wyborcza, 2019-07-06. [dostęp 2019-07-07].
  4. ↑ Krukowski 1939 ↓.
  5. ↑ Linia 110 - Trans Katrina [dostęp 2021-04-14] (pol.).
  6. ↑ Zabytki kultury materialnej w Polsce. Krzemionki Opatowskie (pol.). NBP, 2015-02-10.

BibliografiaEdytuj

  • Jerzy Tomasz Bąbel, Krzemionki. Prahistoryczne kopalnie krzemienia pasiastego, Ostrowiec Świętokrzyski 2003.
  • Stefan Krukowski, Krzemionki opatowskie, Warszawa 1939.
  • Teresa Węgrzynowicz, Jacek Miśkiewicz, Wędrówki po wykopaliskach, Warszawa: Wiedza Powszechna, 1972.
  • Praca zbiorowa: Polska. Pradzieje – Piastowie. T. 31. Poznań: Polskie Media Amer.Com, s. 18–19. ISBN 978-83-252-0200-2.

Linki zewnętrzneEdytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Krzemionki&oldid=65445773”