Krzemionki
Krzemionki, znane także jako Krzemionki Opatowskie – rezerwat archeologiczny, chroniący zespół neolitycznych kopalni krzemienia pasiastego. Położony jest on pomiędzy wsiami Sudół i Magonie w gminie Bodzechów, w powiecie ostrowieckim, w województwie świętokrzyskim, w odległości 5 km na północny wschód od Ostrowca Świętokrzyskiego.
| ||
| Obiekt z listy światowego dziedzictwa UNESCO | ||
 Rezerwat archeologiczny Krzemionki | ||
| Państwo |  Polska
| |
| Typ | kulturowy | |
| Spełniane kryterium | III, IV | |
| Numer ref. | 1599 | |
| Region[b] | Europa i Ameryka Północna | |
| Historia wpisania na listę | ||
| Wpisanie na listę | 2019 na 43. sesji | |
Położenie na mapie gminy Bodzechów   Krzemionkowski region prehistorycznego górnictwa krzemienia pasiastego | ||
Położenie na mapie Polski  Krzemionkowski region prehistorycznego górnictwa krzemienia pasiastego | ||
Położenie na mapie województwa świętokrzyskiego  Krzemionkowski region prehistorycznego górnictwa krzemienia pasiastego | ||
Położenie na mapie powiatu ostrowieckiego  Krzemionkowski region prehistorycznego górnictwa krzemienia pasiastego | ||
 50°58′21,63″N 21°29′47,45″E/50,972675 21,496514
| ||
16 września 1994 roku zarządzeniem Prezydenta RP, Krzemionki zostały uznane za pomnik historii Polski[1].
6 lipca 2019 roku podczas 43. sesji Komitetu Światowego Dziedzictwa odbywającej się w Baku podjęto decyzję o wpisaniu Krzemionkowskiego Regionu Prehistorycznego Górnictwa Krzemienia Pasiastego na listę światowego dziedzictwa UNESCO[2].
HistoriaEdytuj
Kopalnie krzemienia pasiastego, eksploatowane były w latach ok. 3900-1600 p.n.e. Kopalnia ta należała do jednej z najważniejszych w Europie. W neolicie minerał ten wydobywany był przez ludność kultury pucharów lejkowatych i kultury amfor kulistych, a w epoce brązu – przez ludność kultury mierzanowickiej. Część wydobytego tutaj krzemienia była też przetwarzana w okolicznych osadach i później rozprowadzana nawet na odległość 660 km. Najpopularniejszymi produktami były czworościenne siekiery i dłuta. W sąsiedztwie pola górniczego znajdują się rekonstrukcje domostw z końca neolitu i początków epoki brązu.
Kopalnie krzemienia w tym miejscu zostały odkryte w 1922 przez geologa Jana Samsonowicza. W obiekcie występują cztery rodzaje kopalń: jamowe, niszowe, filarowo-komorowe oraz komorowe[3]. Zlokalizowano tu przeszło 2700 szybów połączonych siecią rozchodzących się promieniście chodników. Przeciętna głębokość szybu wynosi 5-6 m, maksymalna 9 m. Maksymalna średnica 4 – 5 m. Szerokość chodników dochodzi do 0,7, a ich wysokość waha się w granicach 0,6-1,2 m.
W chodnikach odnaleziono pozostawione filary i ślady stemplowania. Na powierzchni odkryto pozostałości pracowni, w której obrabiano wydobyty krzemień. Na ścianach chodników zachowały się nieliczne rysunki wykonane przy pomocy węgla drzewnego. Podziemia są udostępnione do zwiedzania dzięki trasie turystycznej o długości 465 m.
Po okresie eksploatacji neolitycznej tereny krzemionek przez długi czas zarastał las. Dzięki temu ślady prahistorii nie zostały zniszczone. Dopiero w 1913 roku powstała wieś Krzemionki, nastąpił wyręb lasów, a następnie odkrycie wyrobisk górniczych.
Rezerwat przyrodyEdytuj
Na terenie kopalni i w jego otoczeniu utworzono rezerwat przyrody Krzemionki Opatowskie, będący częścią Obszaru Chronionego Krajobrazu Doliny Kamiennej.
TurystykaEdytuj
Przez rezerwat przechodzi 
niebieski szlak turystyczny z Łysej Góry do Pętkowic[4].
Do rezerwatu można dojechać autobusem komunikacji prywatnej Trans Katrina - linia 110
UpamiętnienieEdytuj
W dniu 18 lipca 2012 roku Narodowy Bank Polski wprowadził do obiegu monety upamiętniające Krzemionki Opatowskie, o nominałach:
20 zł wykonaną w srebrze z krzemieniem pasiastym,
2 zł wykonaną ze stopu Nordic Gold[5].
Zobacz teżEdytuj
BibliografiaEdytuj
- Jerzy Tomasz Bąbel, Krzemionki. Prahistoryczne kopalnie krzemienia pasiastego, Ostrowiec Świętokrzyski 2003
- Stefan Krukowski, Krzemionki opatowskie Warszawa 1939
- Teresa Węgrzynowicz, Jacek Miśkiewicz, Wędrówki po wykopaliskach. Wiedza Powszechna, Warszawa 1972
- Praca zbiorowa: Polska. Pradzieje – Piastowie. T. 31. Poznań: Polskie Media Amer.Com, s. 18-19. ISBN 978-83-252-0200-2.Sprawdź autora:1.
PrzypisyEdytuj
- ↑ Zarządzenie Prezydenta RP z dnia 8 września 1994 (M.P. z 1994 r. nr 50, poz. 419)
- ↑ Angelina Kosiek: Krzemionki na Światowej Liście Dziedzictwa Unesco (pol.). W: kielce.wyborcza.pl [on-line]. wyborcza.pl, 2019-07-06. [dostęp 2019-07-07].
- ↑ Krzemionki - neolityczne kopalnie krzemienia pasiastego, 26 września 2016 [dostęp 2016-09-26] (pol.).
- ↑ S. Krukowski, Krzemionki Opatowskie, Warszawa 1939
- ↑ Zabytki kultury materialnej w Polsce. Krzemionki Opatowskie (pol.). NBP, 2015-02-10.
Linki zewnętrzneEdytuj
- Strona rezerwatu
- Prastary europejski skarb na polskiej wsi, Krzysztof Kowalski, Rzeczpospolita, 18.04.2008
- Krzemionki w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. T. IV: Kęs – Kutno. Warszawa 1883.