Krzyż Bojowej Zasługi
Krzyż Bojowej Zasługi (ukr. Хрест Бойової Заслуги) – najwyższe wojskowe i cywilne odznaczenie Ukraińskiej Powstańczej Armii i Ukraińskiej Głównej Rady Wyzwoleńczej – samozwańczego rządu Ukrainy pod patronatem OUN-B. Nadawany członkom Ukraińskiej Powstańczej Armii i cywilom, którzy podczas wykonywania swoich obowiązków wyróżnili się lub zginęli w walce.
Historia
edytujOdznaczenie zostało ustanowione 27 stycznia 1944 roku rozkazem Komendy Głównej nr 3/44, podpisanym przez Naczelnego Dowódcę Ukraińskiej Powstańczej Armii Romana Szuchewycza i Szefa Głównego Sztabu Wojskowego UPA Dmytro Hrycaja:
Za zasługi bojowe, szczególną pracę na rzecz Ukraińskich Sił Zbrojnych i za rany wojskowi i cywile mogą otrzymać odznaczenie bojowe – Krzyż Bojowej Zasługi odpowiedniej klasy.
1. Odznaczeniem wojskowym pierwszego stopnia jest Złoty Krzyż Bojowej Zasługi I klasy. Odznaczenie to przyznawane jest przez Główną Radę Wyzwoleńczą na wniosek Naczelnego Dowódcy UPA.
2. Odznaczenie wojskowe drugiego stopnia — Złoty Krzyż Bojowej Zasługi II klasy. Odznaczenie to przyznawane jest przez Główną Radę Wyzwoleńczą na wniosek Naczelnego Dowódcy UPA.
3. Odznaczenie wojskowe III stopnia – Srebrny Krzyż Bojowej Zasługi I klasy. Odznaczenie to przyznaje Naczelny Dowódca UPA na wniosek Dowódcy Okręgu UPA.
4. Odznaczenie wojskowe IV stopnia — Srebrny Krzyż Bojowej Zasługi II klasy. Odznaczenie to przyznaje Naczelny Dowódca UPA na wniosek Dowódcy Okręgu UPA.
5. Odznaczenie wojskowe V stopnia — Brązowy Krzyż Bojowej Zasługi. Odznaczenie to przyznawane jest przez Dowódca Okręgu UPA na wniosek Dowódcy Zgrupowania Wojskowego-Grupy.
W sumie istniało pięć stopni Krzyża Bojowej Zasługi: dwa złote, dwa srebrne i jeden brązowy. Ostateczny projekt odznaczenia został opracowany w 1950 roku przez artystę Niła Chasewycza. Projekt, zatwierdzony przez UGRW, został przy pomocy kurierów przewieziony do Bawarii, gdzie wybijano odznaczenia UPA, w tym Krzyże Bojowej Zasługi.
12 października 1952 roku wydano ostatni rozkaz o przyznaniu krzyża nr 3/52. Odtąd nikt już nie był odznaczany ani Krzyżami Bojowej Zasługi, ani żadnymi innymi odznaczeniami UPA.
Opis
edytujWszystkie Krzyże Zasługi, niezależnie od stopnia i klasy, miały ten sam wymiar: 27x27 mm i miały kształt równoramiennego krzyża z podniesioną obwódką. Pośrodku krzyża znajdował się romb z ukraińskim tryzubem. Pod krzyżem umieszczono dwa skrzyżowane miecze. Tylko krzyż I klasy był częściowo emaliowany: pole, na którym znajdował się tryzub, barwiono na niebiesko, a krzyż za nim na czerwono. Krzyże noszono na pięcioramiennej zawieszce przewiązanej wstążką o szerokości 30 mm była koloru ciemnoczerwonego z dwoma czarnymi poziomymi paskami pośrodku, w nawiązaniu do barw flagi banderowskiej. Na wstążce przypinano okucia: jeden lub dwa wypukłe romby odpowiadające stopniowi odznaczenia.
Odznaczeni
edytujBibliografia
edytuj- Я. Семотюк: Українські військові нагороди. Торонто: 1991, 2004. (ukr.).
- О. Кучерук. Нагороди УПА: проект Ніла Хасевича. „Військово-історичний альманах”. Ч. 1 (4), s. 119–127, 2002. Київ. (ukr.).
- О. Кучерук. Нововиявлені документи до історії нагород УПА. „Військово-історичний альманах”. Ч. 2 (5), s. 155–158, 2002. Київ. (ukr.).
- Д. Вєдєнєєв. До історії нагородної системи УПА. „Однострій”. № 8, s. 36–39, 2004. Рівне. (ukr.).
- Нагороди УПА. W: В. Манзуренко: Армія безсмертних. Повстанські світлини. Львів: 2002, s. 53–67. (ukr.).
- В. Манзуренко. З історії відзнак УПА. „Шлях перемоги”. № 26 (256 3), s. 10, 25.06.2003. Київ. (ukr.).
- В. Манзуренко: У вирі Другої світової війни. T. Кн. 1.. Київ: 2004, s. 186–206, seria: Українська фалеристика: З історії нагородної спадщини: У 2 кн.. (ukr.).
- W. Manzurenko. Odznaczenia bojowe Ukraińskiej Powstańczej Armii. „Oblicza historii”. № 3, s. 58–63, 2004.
- В. Манзуренко. Ніл Хасевич — творець бойових нагород УПА. „Визвольний шлях”. Кн. 11 (692), s. 110–115, 2005. Київ. (ukr.).
- В. Манзуренко: Деякі факти з історії заснування та впровадження бойових нагород УПА. T. Зб. 6. Львів: 2006, s. 245–254, seria: Український визвольний рух. (ukr.).
- В. Манзуренко: Лицарі найвищих бойових нагород УПА в наказах ГВШ. T. Зб. 7. Львів: 2006, s. 267–287, seria: Український визвольний рух. (ukr.).