Kurek sinopłetwy
Kurek sinopłetwy[3] (Chelidonichthys obscurus) – gatunek morskiej ryby skorpenokształtnej z rodziny kurkowatych (Triglidae)[4][5].
| Chelidonichthys obscurus[1] | |||
| (Walbaum, 1792) | |||
_(6934977431).jpg)
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Nadrząd | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
kurek sinopłetwy | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | |||
 | |||
Taksonomia edytuj
Gatunek po raz pierwszy naukowo opisał niemiecki fizyk i przyrodnik Johann Julius Walbaum w 1792 na podstawie okazu z Morza Śródziemnego, pod nazwą Trigla obscura, w pracy zatytułowanej Petri Artedi sueci genera piscium. Z rodzaju Trigla kurek sinopłetwy przeniesiony został do Aspitrigla, a następnie do Chelidonichthys[5].
Rozmieszczenie i środowisko edytuj
Kurek sinopłetwy jest rybą morską. Występuje we wschodnim Atlantyku, od południowego wybrzeża Wysp Brytyjskich do Mauretanii, także w wodach wokół Madery[4], Wysp Selvagens[2] i Azorów. Obecny również w Morzu Śródziemnym, z wyjątkiem Morza Czarnego[4]. Sporne było jego występowanie w Morzu Egejskim, natomiast zgodnie ze stanem wiedzy na 2018 wiadomo, że pojawia się i tam[4][2]. Według niektórych źródeł nieobecny we wschodniej części Morza Lewantyńskiego[2]. W tunezyjskiej Małej Syrcie jest to ryba pospolita[2]. Zasięg występowania C. obscurus zamyka się w obszarze 53°N–15°N, 32°W–36°E, obejmując wody Wielkiej Brytanii, Irlandii, Francji, Hiszpanii (w tym Wysp Kanaryjskich), Gibraltaru, Portugalii (w tym Madery i Azorów), Monako, Włoch, Malty, Słowenii, Chorwacji, Bośni i Hercegowiny, Czarnogóry, Albanii, Grecji, Turcji, Cypru, Syrii, Libanu, Izraela, Egiptu, Libii, Tunezji, Algierii, Maroka, Sahary Zachodniej i Mauretanii. W podziale na regiony rybołówstwa FAO (ang. FAO Major Fishing Areas) gatunek notowany w regionach północno-wschodniego Atlantyku (27), środkowo-wschodniego Atlantyku (34) oraz Mórz Śródziemnego i Czarnego (37)[4].
Prowadzi denny tryb życia, na szelfie kontynentalnym, nad miękkim podłożem[4][2]. Bytuje na głębokości do 170 m[4]. Widywany także na załamaniu szelfu, gdzie jego obecność związana jest z siedliskiem liliowców z rodzaju Leptometra[2].
Morfologia edytuj
Osiąga do 34 cm długości całkowitej. Wymiary przykładowego osobnika (15 cm TL) w odniesieniu do długości całkowitej: długość standardowa – 85,0%, długość ogonowa – 97,7%, długość przedanalna – 42,3%, długość przedgrzbietowa – 24,7%, długość przedbrzuszna – 18,1%, długość przedpiersiowa – 20,2%, głębokość ciała – 15,7%, długość głowy – 24,1%, średnica oka – 18,5% długości głowy[4]. Od innych kurków odróżnia go duża głowa pokryta kostnymi płytkimi kolczasto zakończonymi, z wieloma zagłębieniami i grzbietami (sprawia to wrażenie jakby głowa była opancerzona), ale z dobrze zaznaczoną częścią potyliczną; nieco wcięte rostrum. Dwie płetwy grzbietowe – pierwsza z 10–11 promieniami twardymi, przy czym pierwszy z nich wyraźnie wydłużony, druga z 17–19 miękkimi; płetwa odbytowa z 17–18 promieniami miękkimi; płetwy brzuszne z jednym twardym i 5 miękkimi; płetwy piersiowe z 10 promieniami miękkimi i trzema promieniami przekształconymi w wolne (nie są związane błoną) i ruchliwe, palczaste wyrostki (co jest cechą charakterystyczną dla całej rodziny[6]). Pełnią one funkcję motoryczną, tzn. ułatwiają rybie poruszanie się po dnie, przytrzymują i stabilizują ciało, a także czuciową, przede wszystkim smakową[7]. Na pierwszym łuku skrzelowym znajduje się 7–11 wyrostków filtracyjnych. Kręgosłup jest zbudowany z 36-37 kręgów. Wzdłuż linii bocznej występuje 68–70 łusek przypominających zrogowaciałe płytki. Grzbiet czerwony, boki różowo opalizujące, brzuch jasny, płetwy piersiowe ciemnoniebieskie, pozostałe różowe[8].
Odżywianie edytuj
Kurek ten żywi się głównie skorupiakami – dziesięcionogami (krewetkami Aegaeon lacazei, Alpheus glaber, miękkoodwłokowcami Galathea intermedia, krabami Goneplax rhomboides, Liocarcinus corrugatus), obunogami (Ampelisca typica, Eusiroides dellavallei), widłonogami Caligus lacustris, rzadziej rybami (np. Callionymus risso z rodziny lirowatych). W jego diecie sporadycznie występują glony[4]. Badania przeprowadzone w latach 1985–1986 na 372 osobnikach wykazały, że średnia zawartość skorupiaków w żołądkach tych ryb wynosiła 76% całkowitej masy pokarmowej[9].
Znaczenie gospodarcze edytuj
Znaczenie gospodarcze kurka sinopłetwego jest niewielkie. Poławiany komercyjnie jedynie w basenie Morza Śródziemnego. Obecny jest na rynkach miejscowości położonych nad Morzem Tyrreńskim, na Sycylii i w Maroku, rzadziej we Francji, miejscowościach nadadriatyckich, Grecji, Turcji, na Cyprze i w Tunezji. Sprzedawany świeży lub schłodzony. Poławiany przy pomocy m.in. niewodów, włoków, sieci skrzelowych[2].
Ochrona i zagrożenia edytuj
Od 2015 (stan 2018) IUCN uznaje kurka czerwonego za gatunek najmniejszej troski (LC)[2]. Ze środkowo-wschodniego Atlantyku nie są znane poważniejsze zagrożenia dla tego gatunku. W Turcji uważany za gatunek narażony. Wśród głównych występujących tam zagrożeń wymienia się degradację siedlisk, eutrofizację wód i nadmierne połowy. Mimo spadku liczebności tamtejszej populacji priorytet działań ochronnych określono jako niski[10].
Przypisy edytuj
- ↑ Chelidonichthys obscurus, [w:] Integrated Taxonomic Information System [dostęp 2018-12-15] (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i F. Nunoo i inni, Chelidonichthys obscurus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2015, DOI: 10.2305/IUCN.UK.2015-4.RLTS.T198753A15597479.en [dostęp 2018-12-15] (ang.).
- ↑ Josef H. Reichholf, Gunter Steinbach (red.): Wielka encyklopedia ryb: słodkowodne i morskie ryby Europy. Wiesław Wiśniewolski (tłum.). Warszawa: Muza, 1994, s. 315. ISBN 83-7079-317-7.
- ↑ a b c d e f g h i Chelidonichthys obscurus. (ang.) w: Froese, R. & D. Pauly. FishBase. World Wide Web electronic publication. fishbase.org [dostęp 2018-12-15]
- ↑ a b R. Fricke, W. N. Eschmeyer, R. van der Laan (eds): Catalog of Fishes: genera, species, references (electronic version). California Academy of Sciences. [dostęp 2018-12-15]. (ang.).
- ↑ Stanisław Rutkowicz: Encyklopedia ryb morskich. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Morskie, 1982, s. 89.
- ↑ Wincenty Kilarski: Anatomia ryb. Poznań: Powszechne Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 2012, s. 343. ISBN 978-83-09-01080-7.
- ↑ Cemal Turan, Deniz Ergüden, Mevlüt Gürlek. Critically endangered fish species of Turkish Seas (Mediterranean and Aegean): Longfin gurnard, Chelidonichthys obscurus (Walbaum, 1792). „Natural and Engineering Sciences”. 1 (1), s. 11-15, 2016. ISSN 2458-8989. (ang.).
- ↑ R. Moreno-Amich. Feeding habits of longfin gurnard, Aspitrigla obscura (L.1764), along the Catalan coast (north-western Mediterranean). „Hydrobiologia”. 3 (324), s. 219–228, 1996. DOI: 10.1007/BF00016394. (ang.).
- ↑ Fricke, R., Bilecenoglu, M. and Sari, H.M.. Annotated checklist of fish and lamprey species (Gnathostomata and Petromyzontomorphi) of Turkey, including a Red List of threatened and declining species. „Stuttgarter Beiträge zur Naturkunde”, s. 78, 2007. Staatliches Museum für Naturkunde. (ang.).