Kutry rakietowe projektu 205
Kutry rakietowe projektu 205 (kod NATO: Osa) – seria radzieckich kutrów rakietowych, produkowanych od lat 50 do lat 80 XX wieku. Łącznie powstało ponad 400 jednostek tego typu. Oprócz Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich, służyły również w Polsce i wielu innych państwach. Szeroko rozpowszechniona potocznie jest nadana im w nomenklaturze NATO nazwa typu Osa.
 Radziecki kuter rakietowy projektu 205 | |
| Kraj budowy | |
|---|---|
| Użytkownicy |
Algieria, Angola, Bułgaria, Chiny, Egipt, Etiopia, Finlandia, Indie, Liban, Korea Północna, Kuba, Niemiecka Republika Demokratyczna, Polska, Rumunia, Somalia, Syria, Jemen Południowy, Jugosławia i Wietnam, ZSRR |
| Dane taktyczno-techniczne | |
| Wyporność |
standardowa: 172 t |
| Długość |
38,6 m |
| Szerokość |
7,6 m |
| Zanurzenie |
2,7 m |
| Napęd |
trzy silniki Diesla M503A2 lub M503A3 o mocy 2940 kW każdy |
| Prędkość |
ekonomiczna: 15 w |
| Zasięg |
800 Mm przy prędkości 25 w |
| Załoga |
30 marynarzy |
Opis typu
edytuj
Projekt kutra rakietowego projektu 205 zaplanowanego jako nosiciel przeciwokrętowych kierowanych pocisków rakietowych P-15, sprawdzonych po wojnie arabsko-izraelskiej w 1967 roku i podczas wojny indyjsko-pakistańskiej 1971 roku, powstał w leningradzkim Centralnym Biurze Konstrukcyjnym (CKB-5), a budowa miała miejsce w stoczniach w Leningradzie, Władywostoku i Rybińsku. W późniejszym czasie licencyjną produkcje podjęły także Chiny i Korea Północna. Okręty zostały zaplanowane jako nosiciele dla przeciwokrętowych kierowanych pocisków rakietowych P-15, które skonstruowano w biurze konstrukcyjnym MKB Raduga. Projekt miał niejawne oznaczenie kodowe Moskit[1].
Pierwsza generacja tych jednostek została określona w nomenklaturze NATO podtypem Osa-I, natomiast oznaczenie Osa-II zaczęto stosować w stosunku do okrętów proj. 205U, które różniły się od poprzedników mniejszymi cylindrycznymi wyrzutniami rakietowymi. Było to związane z wprowadzeniem zmodernizowanych pocisków przeciwokrętowych P-15U, mających składane skrzydła. Ostatnią istotną zmianą stało się wprowadzenie na uzbrojenie w latach 70 XX wieku rakiet P-15M (P-20) Termit, oznaczany proj. 205 Mod. (zmodyfikowany)[1]. Można wyróżnić następujące podprojekty omawianych jednostek pływających: 205U, 205T, 205EM, 205ET, 205Cz, 205EKB, 205ER, 205PE (poza 205U głównie eksperymentalne)[2]. Dla marynarki ZSRR zbudowano 177 kutrów rakietowych[3].
Kutry rakietowe projektu 205 mają ponad 200 t wyporności maksymalnej i długość około 40 m. Są jednostkami o niskiej wolnej burcie oraz niewysokiej i zaokrąglonej nadbudówce, ciągnącej się od zakończenia pokładu dziobowego do rufy. Czołową, podwyższoną część nadbudówki zajmuje główne stanowisko dowodzenia, a bezpośrednio za nim znajduje się konwencjonalny maszt z większością wyposażenia elektronicznego. W kierunku rufy ulokowane są kolejno niewielki maszt kratownicowy i podstawa z anteną radaru kierowania ogniem artylerii. Wyrzutnie pocisków przeciwokrętowych znajdują się po dwie na każdej burcie w okolicy śródokręcia i rufy. Pierwsza morska podwójna armata uniwersalna AK-230 ustawiona jest na dziobie, a druga mieści się bezpośrednio za nadbudówką na rufie.
Okręty tego typu otrzymały oprócz marynarki radzieckiej, polskiej i chińskiej także Algieria, Angola, Bułgaria, Egipt, Etiopia, Finlandia, Indie, Liban, Korea Północna, Kuba, Niemiecka Republika Demokratyczna, Rumunia, Somalia, Syria, Jemen Południowy, Jugosławia i Wietnam. W 1999 roku w służbie bojowej pozostawało około 100 jednostek.
Na podstawie kutrów rakietowych projektu 205 powstały kutry zwalczania okrętów podwodnych projektu 205P (według NATO: typ Stenka), a także wodoloty torpedowe proj. 206M i rakietowe proj. 206MR[1].
Nieliczne okręty, przestarzałe jako kutry rakietowe, zostały w latach 90. przebudowane na patrolowce, po zdjęciu wyrzutni rakiet i modyfikacji uzbrojenia (wśród nich trzy polskie i łotewski „Zibens”)[4].
Okręty polskie
edytuj
Marynarka Wojenna Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej stała się odbiorcą 13 kutrów pierwszej generacji projektu 205. Były one wcielane do służby w latach 1964-1975. Otrzymały imiona od nadmorskich miast, z jednym wyjątkiem – Oksywiem, które jest dzielnicą Gdyni. Początkowo wchodziły w skład 3 Brygady Kutrów Torpedowych, a od 1971 roku 3 Flotylli Okrętów. Z upływem lat okręty utraciły wartość bojową. Wycofywanie ich ze służby rozpoczęto w 1984 roku, a zakończono w 2006 roku skreśleniem z listy floty dwóch ostatnich jednostek.
Jesienią 2008 roku zdecydowano o zachowaniu ORP "Władysławowo", jako okrętu muzeum. W marcu 2010 roku został przeholowany do Kołobrzegu i tam ustawiony na lądzie, jako eksponat skansenu morskiego będącego oddziałem Muzeum Oręża Polskiego w Kołobrzegu.
| Nazwa okrętu | Numer burtowy | Wcielenie | Wycofanie |
|---|---|---|---|
| ORP "Hel" | 421 | 14 stycznia 1964 | 1984 |
| ORP "Gdańsk" | 422 | 9 września 1964 | 1989 |
| ORP "Gdynia" | 423 | 7 września 1965 | 15 listopada 1989 |
| ORP "Kołobrzeg" | 424 | 12 listopada 1965 | 15 czerwca 1993 |
| ORP "Szczecin" | 425 | 17 stycznia 1966 | 1990 |
| ORP "Elbląg" | 426 | 14 września 1966 | 1990 |
| ORP "Puck" | 427 | 30 października 1967 | 7 lutego 2003[5] |
| ORP "Ustka" | 428 | 30 września 1968 | 2 października 2000[6] |
| ORP "Oksywie" | 429 | 10 grudnia 1971 | 2 października 2000[6] |
| ORP "Darłowo" | 430 | 20 stycznia 1972 | 7 lutego 2003[5] |
| ORP "Świnoujście" | 431 | 13 stycznia 1973 | 31 marca 2006 |
| ORP "Dziwnów" | 432 | 27 stycznia 1975 | 17 czerwca 2004[7] |
| ORP "Władysławowo" | 433 | 13 listopada 1975 | 2006 |
Dane taktyczno-techniczne
edytuj- Wyporność:
- standardowa: 172 t
- pełna: 210 t
- maksymalna: 220 t
- Długość : 38,6 m
- Szerokość: 7,6 m
- Zanurzenie: 2,7 m
- Wysokość: 9 m
- Napęd:
- rodzaj: trzy silniki wysokoprężne M503A2 lub M503A3 o mocy 2940 kW każdy.
- dwa w pierwszej maszynowni napędzają zewnętrzne śruby
- trzeci w drugiej maszynowni napędza środkową śrubę
- pędniki: trzy śruby napędowe
- rodzaj: trzy silniki wysokoprężne M503A2 lub M503A3 o mocy 2940 kW każdy.
- Prędkość:
- marszowa: 15 w
- maksymalna: 37 w
- Zasięg:
- 800 Mm przy prędkości 25 w
- 400 Mm przy prędkości 34 w
- Autonomiczność: 5 dób
- Załoga: 30 osób
Uzbrojenie
edytuj- 4x1 wyrzutnie przeciwokrętowych kierowanych pocisków rakietowych P-15 lub P-20 (Kod NATO: SS-N-2A/C Styx/Modified Styx)
- 1x4 wyrzutnia przeciwlotniczych kierowanych pocisków rakietowych Strzała-2M (Kod NATO: SA-N-5 Grail)
- 2x2 morskie armaty uniwersalne kalibru 30 mm AK-230
Wyposażenie elektroniczne
edytuj- stacja radiolokacyjna wykrywania celów Rangout (Kod NATO: Square Tie)
- system kierowania strzelaniem rakietowym Klon-205
- system kierowania uzbrojeniem artyleryjskim MR-104 Ryś (Kod NATO: Drum Tilt)
Przypisy
edytuj- ↑ a b c Apalkow 2010 ↓, s. 190.
- ↑ Apalkow 2010 ↓, s. 190-193.
- ↑ Apalkow 2010 ↓, s. 189.
- ↑ Jarosław Ciślak. BALTOPS ′98 w Gdyni. „Nowa Technika Wojskowa”. Nr 7/98, s. 50, 1998. Magnum-X. ISSN 1230-1655.
- ↑ a b Opuszczenie bandery na dwóch okrętach Marynarki Wojennej. Marynarka Wojenna, 2003-02-05. [dostęp 2011-09-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)].
- ↑ a b Opuszczenie bandery na trzech okrętach Marynarki Wojennej. Marynarka Wojenna, 2000-10-29. [dostęp 2011-09-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)].
- ↑ [http://web.archive.org/web/20160304110703/http://www.mw.mil.pl/index.php?akcja=news&id=295 Opuszczenie bandery na okręcie rakietowym ORP „Dziwnów”]. Marynarka Wojenna, 2004-06-16. [dostęp 2011-09-11].
Bibliografia
edytuj- Jarosław Ciślak: Polska Marynarka Wojenna 1995. Warszawa: Lampart i Bellona, 1995, seria: Ilustrowana Encyklopedia Techniki Wojskowej. 6. ISBN 83-86776-08-0.
- Keith Faulkner. "Jane's Okręty Wojenne. Przewodnik encyklopedyczny." Wydanie I. Tłumaczenie "Jane's Warship Recognition Guide." Przekład: Apoloniusz Siekański. Wydawnictwo Zysk i S-ka. Poznań 2004. ISBN 83-7298-588-X
- Jurij Apalkow: Udarnyje korabli. Moskwa: Morkniga, 2010. ISBN 978-5-903080-40-3. (ros.).