Kutry trałowe projektu 151
Kutry trałowe projektu 151 – typ kutrów trałowych, budowanych w ZSRR i Polsce w latach 50. XX wieku, określany też jako typ TR-40[2]. Klasyfikowane były też jako trałowce rzeczne.
 Radziecki trałowiec proj. 151 na Amurze, 1982 | |
| Kraj budowy | |
|---|---|
| Użytkownicy |
|
| Stocznia | |
| Wejście do służby | |
| Zbudowane okręty |
54 (Polska) |
| Dane taktyczno-techniczne | |
| Wyporność |
46,4 t standardowa |
| Długość |
27,7 m |
| Szerokość |
4,1 m |
| Zanurzenie |
0,6 m |
| Napęd |
2 silniki wysokoprężne Wola 300 (3D12) o łącznej mocy 600 KM, 2 śruby |
| Prędkość |
16 węzłów[1] |
| Zasięg |
500 Mm przy 10 w |
| Załoga |
12-16 |
| Uzbrojenie | |
Historia edytuj
Kutry te były pierwszymi okrętami zbudowanymi od podstaw w Polsce po II wojnie światowej. Budowano je według licencji radzieckiej, głównie na eksport do ZSRR. Prototypowy kuter został zbudowany w ZSRR w stoczni nr 789 Awangard w Pietrozawodsku[3][4]. Głównym projektantem był Dmitrij Rudakow z CKB nr 19 w Leningradzie, a dokumentacja została spolonizowana w biurze konstrukcyjnym CBKO-2 w Gdańsku, początkowo pod oznaczeniem projekt 1[5][4]. Istnieją jednak znaczne rozbieżności w publikacjach odnośnie do miejsc i wielkości całkowitej produkcji kutrów. Prawdopodobnie 30 jednostek zostało zbudowanych od 1954 roku w ZSRR w stoczni Awangard w Pietrozawodsku[a]. W latach 1954–58 w Polsce w Stoczni Rzecznej w Pleniewie (późniejsza Stocznia Wisła) zbudowano 7 okrętów tego typu dla polskiej Marynarki Wojennej oraz najprawdopodobniej 48 dla marynarki ZSRR[6]. Radzieckie okręty nosiły numery z zakresu: RT-20 – 28, RT-33 – 35, RT-145 – 154, RT-157 – 170, RT-175 – 196 (58 numerów)[1][7]. Ponadto, według niektórych źródeł, 8 niekompletnych kadłubów zostało zakupionych w Polsce przez Rumunię, gdzie ukończono je przed 1960 rokiem. Służyły pod oznaczeniami VD 241-248 na Dunaju do lat 1983-85[8]. Według jednak publikacji rumuńskich, tylko 6 trałowców VD 241-246 zostało zbudowanych przez stocznię Santierul Naval w Oltenița w latach 1955-59[9]. Być może 2 kadłuby zostały dostarczone Rumunii przez ZSRR[4].
Pierwszy okręt o oznaczeniu TR-41 wszedł do polskiej służby 3 kwietnia 1955, kolejne TR-42 – TR-47 weszły do służby do końca 1956 (skrót TR pochodził od: trałowiec rzeczny). W styczniu 1960 kutry TR-41 – TR-47 oprócz oznaczeń otrzymały stałe numery burtowe, odpowiednio: 811 – 817[4].
| Oznaczenie | późniejszy znak burtowy | podniesienie bandery[4] | wycofanie[4] |
|---|---|---|---|
| TR-41 | 811 | 3. 04. 1955 | 15. 07. 1970 |
| TR-42 | 812 → K-12 (1970) | 23. 10. 1955 | 10. 04. 1971 |
| TR-43 | 813 | 8. 01. 1956 | 15. 07. 1970 |
| TR-44 | 814 | 17. 06. 1956 | 31. 12. 1966 |
| TR-45 | 815 | 29. 06. 1956 | 31. 12. 1966 |
| TR-46 | 816 | 19. 08. 1956 | 15. 07. 1970 |
| TR-47 | 817 → K-13 (1970) | 7. 10. 1956 | 10. 04. 1971 |
Polskie kutry tego typu bazowały początkowo w Helu, a od listopada 1956 w Świnoujściu[10], tworząc dywizjon rzecznych kutrów trałowych. Operowały one głównie na Zalewie Szczecińskim i wodach przybrzeżnych Zatoki Pomorskiej. Zostały wycofane ze służby w latach 1969-1970 i skasowane; dwa z nich jeszcze do 1971 służyły jako jednostki pomocnicze.
Kutry projektu 151 były konstrukcji drewnianej, ze stalową lekko opancerzoną nadbudówką (7 mm)[1].
Dane techniczne edytuj
- wyporność: standardowa – 46,4 ton; pełna – 49,2 ton
- wymiary: długość – 27,7 m; szerokość – 4,1 m; zanurzenie – 0,6 m
- napęd: 2 silniki wysokoprężne Wola 300 (3D12), 12-cylindrowe o łącznej mocy 600 KM, 2 śruby, 2 stery
- prędkość: maksymalna – ok. 15 w, ekonomiczna – 10 w.
- zasięg: 500 mil morskich przy 10 węzłach
- autonomiczność: 5 dób
- zapas paliwa: 2750 kg
- załoga: 16 ludzi (w ZSRR – 12 ludzi[1])
- uzbrojenie:
- 1 podwójnie sprzężona armata przeciwlotnicza kaliber 25 mm typu 2M-3M (1xII)
- 1 podwójnie sprzężony wkm przeciwlotniczy kalibru 14,5 mm typu 2M7 (1xII)[1] (na wczesnych jednostkach radzieckich wkm 12,7 mm)[3]
- do 24 min (w służbie radzieckiej: 25 min JaM, 13 min KPM, 6 min AMD-500)[1]
- 24 bomby głębinowe (możliwość)[1]
- wyposażenie trałowe:
- trał kontaktowy T-1 (RKT-1[1]) lub MT-3[4]
- trał akustyczny BAT-2[4]
- trał SAMT-1[1]
Uwagi edytuj
- ↑ Niektóre publikacje rosyjskie piszą o budowie "ponad 100" jednostek w stoczniach nr 789 i 363 w Leningradzie (za S. Biela, Trałowiec..., s. 82). Brak jednak takiej informacji w wydawnictwie na stulecie Stoczni Średnionewskiej (nr 363) (R. Rochowicz, Kutry..., s.34)
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d e f g h i A. Pawłow, Wojennyje..., s.140
- ↑ J. Ciślak, Polska..., s. 104, A. Pawłow, Wojennyje..., s. 140. Najwyraźniej TR-40 to oznaczenie kodowe NATO, zaczerpnięte z numerów polskich kutrów (zaczynających się jednak od TR-41).
- ↑ a b S. Biela, Trałowiec..., s. 81 i n.
- ↑ a b c d e f g h R. Rochowicz, Kutry..., ss.34-38
- ↑ Jarosław Ciślak, Polska Marynarka Wojenna 1995, Warszawa: Lampart i Bellona, 1995, ISBN 83-86776-08-0, s.104
- ↑ A. Pawłow, Wojennyje..., s. 140 i KRONIKA STOCZNI "WISŁA" (strona zarchiwizowana). J. Ciślak, Polska... podaje 23 okręty dla ZSRR
- ↑ Robert Gardiner (red.), Conway's All the World's Fighting Ships 1947-1995, US Naval Institute Press, 1996, s. 424
- ↑ S. Biela, Trałowiec..., s. 82. Robert Gardiner (red.), Conway's All the World's Fighting Ships 1947-1995, s.327 podaje VD-421 – 428, lecz na zdjęciu w S. Biela widoczny jest trałowiec o numerze VD-246
- ↑ Za S. Biela, Trałowiec..., s. 82. Może chodzić jednak o miejsce wykończenia kadłubów.
- ↑ E. Słoński, Przebazowanie w: Biuletyn Stowarzyszenia Oficerów Marynarki Wojennej Rzeczypospolitej Polskiej nr 2(7)/2002
Bibliografia edytuj
- Marek Soroka, Polskie okręty wojenne 1945-1980, Gdańsk: Wydawnictwo Morskie, 1986, s. 67-68, ISBN 83-215-3249-7, OCLC 835867384.
- A.S. Pawłow, Wojennyje korabli SSSR i Rossji 1945-1995, Jakuck, 1994 (ros.)
- Stanisław Biela, Trałowiec rzeczny projektu 151 w: Okręty Wojenne nr 101 (3/2010)
- Robert Rochowicz, Kutry trałowe w MW PRL w latach 1955-1982 w: "Morza i Okręty" nr 1/2016, ss.34-38