Kwietniczek dwojaczek

Kwietniczek dwojaczek (Anthaxia nitidula) – gatunek chrząszcza z rodziny bogatkowatych. W Polsce występuje prawdopodobnie na całym obszarze, zwłaszcza na stanowiskach o ciepłym mikroklimacie. Larwy żerują m.in. na drzewach owocowych z rodziny różowatych.

Kwietniczek dwojaczek
Anthaxia nitidula
Linnaeus, 1761
Ilustracja
Samica kwietniczka dwojaczka
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

stawonogi

Gromada

owady

Podgromada

owady uskrzydlone

Rząd

chrząszcze

Podrząd

chrząszcze wielożerne

Rodzina

bogatkowate

Podrodzina

Buprestinae

Plemię

Anthaxiini

Rodzaj

Anthaxia

Gatunek

kwietniczek dwojaczek

Synonimy
  • Buprestis laeta (Schaeffer, 1766)[1][2]
  • Buprestis styria (Voet, 1806)[1][2]
  • Buprestis viridis (Schrank, 1798)[2]
  • Anthaxia gynaecoides Obenberger, 1913[2][2]
  • Anthaxia agnusi Mequignon, 1927[1][2]
  • Anthaxia cyanipennis Gory, 1841[1][2]
  • Anthaxia grabowskyi Obenberger, 1912[1][2]
  • Anthaxia lichacevi Obenberger, 1930[1]
  • Anthaxia millefolii Abeille de Perrin, 1894[1]
Ciemno ubarwiona samica
Samiec

Uwagi taksonomiczne edytuj

Kwietniczek dwojaczek pierwotnie opisany został w 1761 roku przez Karola Linneusza jako Buprestis nitidula. Aktualnie zaliczany jest do rodzaju Anthaxia, a w jego obrębie do podrodzaju nominatywnego[1][2]. Stanowi takson wzorcowy zdefiniowanej w 1917 roku grupy zbliżonych morfologicznie gatunków z tego podrodzaju – ang. Anthaxia nitidula species group[3].

Status omawianego gatunku nie jest do końca jednoznaczny. W jego obrębie wyróżniano dwa nieznacznie różniące się morfologicznie podgatunki[4][5]:

Drugi z wymienionych od 2003 roku traktowany jest przez niektórych autorów jako odrębny gatunek Anthaxia signaticollis (takie też ujęcie przyjęto w tym artykule)[2][3][5].

Wyodrębnienie obu form nastąpiło prawdopodobnie na skutek odizolowania w okresie zlodowaceń plejstoceńskich grup populacji gatunku wyjściowego (zbliżonego do A. nitidula s. str.) w dwóch różnych refugiach (ostojach) glacjalnych. Populacje mające swoją ostoję w południowo-zachodniej lub centralnej Europie dały początek gatunkowi A. nitidula s. str., natomiast populacje zachowane w ostoi w południowo-wschodniej Europie lub zachodniej Azji ewoluowały w kierunku A. signaticollis. Po ociepleniu klimatu (zob. interglacjał) oba gatunki rozszerzyły swój zasięg i dziś współwystępują na pewnych obszarach Europy[5].

Zasięg występowania edytuj

Gatunek zasiedla głównie południową część Europy. W zachodniej, środkowej i północnej części tego kontynentu występuje bardziej lokalnie na siedliskach kserotermicznych[4]. Notowany był również z północnej Afryki (Maroko i Algieria[5])[4].

W Europie jego występowanie stwierdzono na obszarze Portugalii, Hiszpanii, Francji, Włoch, Albanii, Macedonii Północnej, Bośni i Hercegowiny, Serbii, Czarnogóry, Grecji, Bułgarii, Rumunii, Węgier, Słowacji, Czech, Polski, Niemiec, Austrii, Szwajcarii, Belgii, Holandii, Wielkiej Brytanii, Szwecji, północnoeuropejskiej części Rosji, Finlandii, Estonii i Litwy[5].

Spokrewniony gatunek Anthaxia signaticollis zasiedla z kolei południowy Kaukaz, Azję Mniejszą oraz niektóre rejony południowej (Bałkany), południowo-wschodniej i centralnej Europy, gdzie jego zasięg może lokalnie pokrywać się lub graniczyć z zasięgiem omawianego gatunku[5]. Występowanie obu taksonów stwierdzono w Grecji, Bułgarii, Macedonii Północnej, Albanii, Serbii, na Węgrzech i Słowacji oraz w Polsce, gdzie A. signicollis występuje w południowej części kraju, A. nitidula s. str. natomiast prawdopodobnie na całym obszarze[4][5][6].

Morfologia edytuj

Ciało postaci dorosłych długości od 4,5 do 7 mm, metalicznie połyskujące[3][7][8]. Głowa mała, przedplecze szerokie[3]. U gatunku występuje wyraźne zróżnicowanie ubarwienia, będące przejawem dymorfizmu płciowego[9]. U samców cała górna powierzchnia ciała ubarwiona jest jednolicie w kolorze złocistozielonym. U samic pokrywy skrzydeł złocistozielone lub niebieskozielone, przedplecze natomiast pomarańczowe lub złocistoczerwone[3][8]. U okazów przepoczwarzających się w okresie letnim mogą występować termoaberacje objawiające się niebieskozielonym lub fioletowoniebieskim odcieniem ciała[10].

Wymagania siedliskowe edytuj

Kwietniczek dwojaczek może zasiedlać różne biotopy cechujące się obecnością roślin żywicielskich oraz dobrymi warunkami termicznymi. W Czechach jego obecność odnotowano m.in. w świetlistych lasach i znajdujących się w ich obrębie łąkach świeżych, ekstensywnie użytkowanych sadach owocowych oraz w zaniedbanych ogrodach (również w miastach)[10].

Rośliny żywicielskie i aktywność edytuj

Larwy kwietniczka dwojaczka żerują pod korą różnych gatunków drzew i krzewów z rodziny różowatych. Jako rośliny żywicielskie podawane są wiśnie (w tym wiśnia pospolita, wiśnia wonna i wiśnia piłkowana[10]), śliwy (w tym śliwa domowa i śliwa tarnina[10]), głogi (w tym głóg dwuszyjkowy[10]), migdałowiec pospolity[4][5] a także czereśnia ptasia[10][11], grusza polna, nieszpułka zwyczajna i dwa gatunki jarzębów - jarząb brekinia oraz Sorbus hardeggensis[10].

Osobniki dorosłe w Polsce spotkać można od maja do sierpnia[4]. Chętnie przebywają one na kwiatach roślin rosnących w pobliżu materiału lęgowego, stwierdzano je m.in. na kwiatach róż, głogów, jaskrów, bzu[4][7][12] oraz różnych gatunków z rodziny astrowatych, w tym mniszków i krwawników[10].

Przypisy edytuj

  1. a b c d e f g h Anthaxia nitidula. BioLib.cz (www.biolib.cz). [dostęp 2013-03-23].
  2. a b c d e f g h i j Check-lista bogatkowatych świata. The World of Jewel Beetles (www.fond4beetles.com). [dostęp 2013-03-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (20 marca 2018)]. (ang.).
  3. a b c d e f g V. Kubáňm, P. Svoboda. Contribution to the taxonomy of the genus Anthaxia, with descriptions of two new species (Coleoptera: Buprestidae). „Folia Heyrovskyana”. Series A vol. 14(4), s. 149–159, 2007. ISSN 1210-4108. 
  4. a b c d e f g Burakowski B., Mroczkowski M., Stefańska J.: Buprestoidea, Elateroidea i Cantharoidea. Chrząszcze – Coleoptera. Katalog Fauny Polski. Część XXIII, tom 10. Warszawa: 1985.
  5. a b c d e f g h i j V.P. Sakalian. A Catalogue of the Jewel Beetles of Bulgaria (Coleoptera: Buprestidae). „Zoocartographia Balcanica, Pensoft Series Faunistica”. Volume 2 No. 30, s. 11–114, 2003. 
  6. R. Królik: Check-lista bogatkowatych Polski. Entomo.pl (www.entomo.pl), 2010. [dostęp 2013-03-23].
  7. a b B. Levey. Coleoptera – Buprestidae. „Handbooks for the Identification of British Insects”. Vol. V Part 1(b), 1977. London: Royal Entomological Society of London. (ang.). 
  8. a b Anthaxia nitidula. Anthaxia.eu (www.anthaxia.eu). [dostęp 2013-03-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (7 marca 2016)].
  9. R.M. De Souza, N. Dos Anjos, J. De Nadai, R. D. Silveira, G. Coredeiro. Sexing the “drop-drop” beetle, Psiloptera pertyi (Coleoptera: Buprestidae). „Revista Colombiana de Entomología”. 33 (2), s. 146–147, 2007. Bogota: Sociedad Colombiana de Entomología. ISSN 0120-0488. 
  10. a b c d e f g h M. Škorpík, V. Křivan, Z. Kraus. Faunistika krascovitých (Coleoptera: Buprestidae) Znojemska, poznámky k jejich rozšíření, biologii a ochraně. „Thayensia (Znojmo)”. 8, s. 109–291, 2011. Správa Národního parku Podyjí. ISSN 1212-3560. 
  11. D. Bernahard, G. Fritzsch, P. Glökner, C. Wurst. Molecular insights into speciation in the Agrilus viridis-complex and the genus Trachys (Coleoptera: Buprestidae). „European Journal of Entomology”. 102, s. 599–605, 2005. Czech Entomological Society. ISSN 1802-8829. 
  12. Staněk JV: Chrząszcze. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Delta W-Z”, 1990, s. 135–136. ISBN 83-85817-29-8.

Linki zewnętrzne edytuj