Lędziny

miasto i gmina w województwie śląskim
Ten artykuł dotyczy miasta. Zobacz też: wieś o tej nazwie.

Lędziny (niem. Lendzin) – miasto w województwie śląskim, w powiecie bieruńsko-lędzińskim.

Lędziny
— miasto i gmina —
Ilustracja
Plac Farski w Lędzinach
Herb
Herb
Państwo  Polska
Województwo  śląskie
Powiat bieruńsko-lędziński
Konurbacja górnośląska
Prawa miejskie 1966–1975, 1991
Burmistrz Krystyna Wróbel
Powierzchnia 31,65 km²
Populacja (30.06.2016)
• liczba ludności
• gęstość
16 807[1]
531,0 os./km²
Strefa numeracyjna (+48) 32
Kod pocztowy 43-140, 43-143, 43-144
Tablice rejestracyjne SBL
Położenie na mapie powiatu bieruńsko-lędzińskiego
Mapa konturowa powiatu bieruńsko-lędzińskiego, u góry znajduje się punkt z opisem „Lędziny”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole znajduje się punkt z opisem „Lędziny”
Położenie na mapie województwa śląskiego
Mapa konturowa województwa śląskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Lędziny”
Ziemia50°08′33″N 19°07′51″E/50,142500 19,130833
TERC (TERYT) 2414031
SIMC 0940890
Urząd miejski
ul. Lędzińska 55
43-143 Lędziny
Multimedia w Wikimedia Commons
Informacje w Wikipodróżach
Hasło w Wikisłowniku
Strona internetowa
BIP

Według danych z 30 czerwca 2016 r. miasto miało 16 807 mieszkańców[1].

PołożenieEdytuj

Lędziny leżą w południowej Polsce, w środkowo-wschodniej części województwa śląskiego. Centrum miasta wyznaczają współrzędne geograficzne: 19º 07' długości geograficznej wschodniej i 50º 08' szerokości geograficznej północnej[2].

Miasto oddalone jest w linii prostej: 16 km od centrum Katowic, 8 km od centrum Tychów, 13 km od centrum Oświęcimia, 59 km od centrum Krakowa oraz 267 km od centrum Warszawy. Lędziny graniczą od północy z Katowicami i Mysłowicami, od wschodu z Imielinem i Chełmem Śląskim, od południa z Bieruniem, natomiast od zachodu z Tychami[2].

Teren Lędzin wchodzi w skład dwóch jednostek fizycznogeograficznych: Wyżyny Śląskiej i Kotliny Oświęcimskiej[2]. Części północno-zachodnia i północna miasta leżą na pograniczu Wyżyny Śląskiej, natomiast południowo-wschodnia część stanowi fragment Kotliny Oświęcimskiej[2]. Fizjograficznie Lędziny położone są na obszarze Pagórów Jaworznickich[3]. Historycznie Lędziny leżą na Górnym Śląsku.

Według danych z 1 stycznia 2013 r. powierzchnia miasta wynosiła 31,65 km²[4], co stanowi 20,01% powierzchni powiatu. Stawia to miasto na 166. pozycji w Polsce pod względem powierzchni[4].

Środowisko naturalneEdytuj

Budowa geologicznaEdytuj

W budowie geologicznej fragmentu Lędzin leżącego w obrębie Wyżyny Śląskiej biorą udział głównie utwory triasowe i karbońskie oraz czwartorzędowe[3]. Północny fragment miasta jest częściowo wyścielony osadami mioceńskimi oraz plejstoceńskimi. Fragment wchodzący w skład Kotliny Oświęcimskiej jest zbudowany z mioceńskich iłów, piaskowców i łupków, nakrytych piaskami i iłami o genezie czwartorzędowej, a także glinami zwałowymi i piaskami, stanowiącymi rezultat działalności lodowców[3].

Rzeźba terenuEdytuj

 
Wzgórze Klimont

Lędziny leżą na obszarze Pagórów Jaworznickich, na terenie urozmaiconym wzgórzami[3]:

  • Klimont (302 m n.p.m.[3]/305 m n.p.m.[5])
  • Szachta (290 m n.p.m.[5]/296 m n.p.m.[3])
  • Strzyżówka (280 m n.p.m.[5]/290 m n.p.m.[3])
  • Małkowiec (280 m n.p.m.[5])
  • Glinogóra (280 m n.p.m.[5])
  • Kępa (273 m n.p.m.[5])
  • Wapieńka (272 m n.p.m.[5])

WodyEdytuj

Przez obszar Lędzin przebiegają dwa działy wodne drugiego rzędu pomiędzy Mleczną a Przemszą oraz Przemszą a Potokiem Goławieckim[6]. Najważniejszymi ciekami z sieci hydrograficznej są: Przyrwa i Potok Goławiecki, należące do zlewiska Wisły[3][6].

Lędziny są odwadniane również systemem małych potoków i rowów, do których zalicza się: Potok Stawowy (lewobrzeżny dopływ Mlecznej), Rów Hołdunowski (lewobrzeżny dopływ Przyrwy), Rów „E” (prawobrzeżny dopływ Potoku Goławieckiego), Rów Lędziński (lewobrzeżny dopływ Przyrwy) oraz Rów Wschodni (lewobrzeżny dopływ Rowu Hołdunowskiego)[6].

GlebyEdytuj

Na terenie Lędzin występują przeważnie gleby bielicowe, powstałe z utworów pochodzenia lodowcowego, gleby brunatne, czarne ziemie, rędziny oraz gleby bagienne[3]. Wszystkie gleby występujące na terenie Lędzin są zaliczone do klasy „A”, czyli najmniej skażonych[3].

KlimatEdytuj

Średnie wartości temperatur i opadów w Lędzinach[7]
Miesiąc Sty Lut Mar Kwi Maj Cze Lip Sie Wrz Paź Lis Gru Rocznie
Średnia temperatura maksymalna [°C] 0 +2 +7 +13 +19 +22 +23 +23 +19 +14 +7 +2 +12
Średnia temperatura minimalna [°C] -7 -5 -1 +3 +8 +11 +12 +12 +9 +4 0 -4 +3
Opady [mm] 34 32 34 48 83 97 85 87 54 46 45 41 686

DzielniceEdytuj

 
Dzielnica Hołdunów

Lędziny nie posiadają formalnie wyznaczonych dzielnic, funkcjonują one jednak w powszechnym użytku mieszkańców. Są to:

DemografiaEdytuj

struktura ludności
dane z 31 grudnia 2015[8]
Opis Ogółem Kobiety Mężczyźni
jednostka osób % osób % osób %
populacja 16784 100 8428 50,2 8356 49,8
gęstość zaludnienia 530 266 264
wykształcenie
dane z Narodowego Spisu Powszechnego 2002[9]
brak podstawowe zawodowe średnie wyższe
osób 353 3927 4769 3158 619
kobiet 190 2372 1825 1743 344
mężczyzn 163 1555 2944 1415 275


Lędziny liczą ponad 16 tys. mieszkańców[1] i plasują się pod tym względem na 276. miejscu wśród miast Polski[4] oraz na 42. miejscu wśród miast województwa śląskiego.

Wykres liczby ludności miasta Lędziny na przestrzeni lat[8]:

Według danych z 2015 r. w Lędzinach na 100 mężczyzn przypadało 101 kobiet[8].

Struktura płci i wieku mieszkańców Lędzin według danych z 31 grudnia 2015 r.[8]:

HistoriaEdytuj

Istnieją świadectwa penetracji przez człowieka terenu obecnych Lędzin już w epoce brązu. Archeolodzy wykopali fragmenty naczyń z okresu kultury łużyckiej. W okresie przedchrześcijańskim w granicach obecnego miasta miejsce kultu słowiańskiego na wzgórzu Klimont, zwanym niegdyś „Piorunową Górką” (obecnie na tym miejscu katolicki kościół św. Klemensa). Miejscowość wspomniana przez Jana Długosza, w 1160 r. stanowiła własność rycerza Jaksy z Miechowa, który przekazał ją Benedyktynom. W 1327 r. Lędziny przeszły pod panowanie Czech. W 1742 r. Lędziny znalazły się w granicach państwa pruskiego.

Teren walk z Niemcami w okresie powstań śląskich, szczególnie zaciętych podczas II powstania śląskiego w 1920 r. Od 1922 r. ponownie w granicach Polski. W czasie okupacji hitlerowskiej na terenie Lędzin istniał podobóz obozu koncentracyjnego Auschwitz (1944–1945).

Po wojnie rozwój górnictwa i wzrost liczby mieszkańców. W latach 1945–1951 siedziba gminy Lędziny, a 1951–1954 gminy Hołdunów. W latach 1957–1965 osiedle. W latach 1966–1975 status samodzielnego miasta. W 1972 r. Lędziny zostały odznaczone Krzyżem Partyzanckim.

W 1975 r. w wyniku reformy administracyjnej włączone do Tychów, od 2 kwietnia 1991 r. ponownie samodzielne miasto, utworzone na obszarze 3104,48 ha (rozporządzenie Rady Ministrów z 22 XII 1990).

NazwaEdytuj

Dnia 28 maja 1260 r. w łacińskim dokumencie Władysława opolskiego wydanym w Raciborzu miejscowość wymieniona jest jako wieś villa Lenzini[10].

Miejscowość została wzmiankowana w spisie świętopietrza parafii dekanatu Oświęcim diecezji krakowskiej z 1326 r. pod nazwą Lensin[11][12].

Nazwę miejscowości w zlatynizowanej staropolskiej formie Lyendzini oraz Landzyny wymienia w latach 1470–1480 Jan Długosz w księdze Liber beneficiorum dioecesis Cracoviensis[13].

W dokumencie sprzedaży dóbr pszczyńskich wystawionym przez Kazimierza II cieszyńskiego w języku czeskim we Frysztacie w dniu 21 lutego 1517 r. miejscowość została wymieniona jako Lendiny[14].

ZabytkiEdytuj

 
Kościół św. Klemensa
 
Miejska Biblioteka Publiczna

W mieście znajdują się następujące obiekty wpisane do rejestru zabytków:

  • kościół św. Klemensa z lat 1769–1772 (nr rej.: 574/59 z 10.12.1958, 677/66 z 28.05.1966[15] oraz A/691/2020 z 10.09.2020[16])
  • budynek plebanii z 1788 r., obecnie siedziba Miejskiej Biblioteki Publicznej (nr rej.: 678/66 z 28.05.1966[15])
  • kostnica na cmentarzu ewangelickim z 1797 r. (nr rej.: 717/66 z 15.06.1966[15] oraz A/688/2020 z 20.08.2020[17])
  • budynek domu gminy protestanckiej z XIX w., obecnie siedziba fundacji „Fastryga” (nr rej.: 718/66 z 15.06.1966[15])
  • dom przy ulicy Gwarków 6 z XIX w. – nie istnieje (nr rej.: 719/66 z 15.06.1966[15])
  • dom przy ulicy Gwarków 8 z XIX w. – nie istnieje (nr rej.: 720/66 z 15.06.1966[15])

W Lędzinach znajdują się też inne obiekty – które, mimo że nie widnieją w rejestrze zabytków – pełnią funkcję historyczną. Są to m.in.:

  • dzwon z około 1540 r. znajdujący się na placu Farskim
  • kaplica z końca XVIII w. znajdująca się pod wzgórzem Klimont
  • kaplica z końca XVIII w. znajdująca się przy ulicy Sobieskiego
  • budynek ewangelickiego domu parafialnego z 1778 lub 1779 r., obecnie siedziba Miejskiego Ośrodka Kultury
  • figura św. Jana Nepomucena z 1885 r. znajdująca się przy ulicy Lędzińskiej
  • klasztor sióstr Boromeuszek z 1905 r.

KulturaEdytuj

Instytucje kulturyEdytuj

Instytucjami kultury w mieście są[18]:

  • Miejski Ośrodek Kultury
  • Miejska Biblioteka Publiczna

Imprezy cykliczneEdytuj

Lista imprez kulturalnych odbywających się cyklicznie w Lędzinach:

  • Finał Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy – styczeń
  • Dni Lędzin – czerwiec
  • Dzień Dziecka – 1 czerwca
  • Powiatowe Igrzyska Osób Niepełnosprawnych – maj lub czerwiec
  • Koncerty „Pod chmurką” – lipiec i sierpień
  • Sylwester – 31 grudnia

EdukacjaEdytuj

W mieście funkcjonuje żłobek[19], dwa publiczne przedszkola[20], cztery szkoły podstawowe[21] oraz Powiatowy Zespół Szkół (w skład którego wchodzą: zasadnicza szkoła zawodowa, technikum, liceum ogólnokształcące i szkoła policealna)[22].

Wspólnoty wyznanioweEdytuj

 
Kościół Chrystusa Króla
 
Kościół ewangelicko-augsburski

Na terenie Lędzin działalność religijną prowadzą następujące Kościoły i związki wyznaniowe:

  • zbór Lędziny-Hołdunów
  • zbór Lędziny-Ziemowit

GospodarkaEdytuj

 
KWK Piast-Ziemowit – ruch Ziemowit

BezrobocieEdytuj

W 2015 r. stopa bezrobocia zarejestrowanych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym w mieście wynosiła 2,9%[25].

PrzemysłEdytuj

W Lędzinach znajduje się 77 zakładów przemysłowych[26]. Wśród nich najważniejszą rolę odgrywa KWK Ziemowit[26] (obecnie działająca jako ruch KWK Piast-Ziemowit). W wyniku restrukturyzacji górnictwa liczba zatrudnionych w kopalni stale maleje, mimo to jest to zakład zatrudniający nadal największą liczbę osób z miasta i nie tylko[26].

HandelEdytuj

Lędziny posiadają własne targowisko miejskie[27]. Na terenie miasta działa kilka supermarketów i dyskontów.

RolnictwoEdytuj

W 2005 r. na terenie Lędzin powierzchnia użytków rolnych wynosiła 1855 ha – w tym 1139 ha gruntów ornych, 17 ha sadów, 557 ha łąk i 142 ha pastwisk[28].

TransportEdytuj

Transport drogowyEdytuj

Przez północną część miasta przebiega droga krajowa nr 1, umożliwiająca połączenia w kierunkach: Bielsko-Biała – Cieszyn oraz Kraków – Warszawa – Gdańsk[2]. Istnieją także połączenia drogowe z pozostałymi miastami konurbacji górnośląskiej – głównie Katowicami, Tychami, czy Mysłowicami[2].

Transport miejskiEdytuj

Na terenie Lędzin autobusowym przewozem zajmują się dwie firmy transportowe: ZTM[29].

Transport kolejowyEdytuj

Zobacz też: Lędziny Świniowy, Górki-Ściernie i Lędziny Hołdunów.

Przez Lędziny przechodzi linia kolejowa nr 179 biegnąca do Tychów i Mysłowic[2].

Transport lotniczyEdytuj

Najbliższe lotniska międzynarodowe
lotnisko odległość w km
1 Pyrzowice 37
2 Balice 49

PolitykaEdytuj

 
Urząd Miasta

BurmistrzEdytuj

Obecnym burmistrzem miasta jest Krystyna Wróbel, która otrzymała 55,7% głosów w II turze wyborów samorządowych w 2014 r.[30]

Burmistrzowie Lędzin od 1991 r.
Imię i nazwisko Lata
Władysław Trzciński 1991–1994; 2002–2006[31]
Mariusz Żołna 1994–2002[32]
Wiesław Stambrowski 2006–2014[33]
Krystyna Wróbel od 2014

Rada MiastaEdytuj

Rada Miasta jest organem stanowiącym i kontrolnym w mieście[34]. Aktualnie liczy piętnastu radnych, którzy wybierani są w wyborach bezpośrednich[34]. Rada Miasta działa na sesjach, poprzez swoje komisje oraz poprzez burmistrza wykonującego jej uchwały[34].

Miasta partnerskieEdytuj

Miasta partnerskie Lędzin[35]
Miasto Państwo Rok rozpoczęcia
Uničov   Czechy 2006
Revúca   Słowacja 2008
Roccagorga   Włochy 2008

Prasa lokalnaEdytuj

W Lędzinach wydawany jest przez Urząd Miasta miesięcznik Biuletyn Informacyjny Lędzin Lędziny teraz[36]. W mieście wydawane są także niezależne gazety lokalne.

Sport i rekreacjaEdytuj

 
Basen w ośrodku „Zalew"

Obiekty sportoweEdytuj

  • Stadion Miejski
  • Ośrodek sportowo-rekreacyjny „Centrum”[37]:
    • basen kryty
    • sala kulturystyczna
    • sala tenisa stołowego
    • hala sportowa
  • Ośrodek sportowo-rekreacyjny „Zalew”[38]:
    • basen odkryty
    • skatepark
    • korty do tenisa ziemnego
  • kompleks boisk sportowych „Orlik” przy Powiatowym Zespole Szkół[39]
  • kilka siłowni zewnętrznych

Kluby i organizacje sportoweEdytuj

TurystykaEdytuj

 
Oznakowanie trasy rowerowej nr 153

Szlaki turystyczneEdytuj

Szlaki piesze
Szlaki rowerowe
  •   Trasa czerwona nr 151: Lędziny – Bieruń – Bojszowy – Jedlina (14,9 km, w tym 3 km na terenie Lędzin)
  •   Trasa zielona nr 153: Lędziny (10,6 km – w całości na terenie Lędzin)
  •   Trasa czarna nr 101: Katowice – Lędziny (24,1 km, w tym 5,3 km na terenie Lędzin)

Baza noclegowaEdytuj

W Lędzinach znajduje się jeden hotel dwugwiazdkowy (2015)[40].

Honorowi obywatele oraz zasłużeni dla miastaEdytuj

Miasto posiada dwunastu honorowych obywateli[41]:

  • Andrzej Naczyński (od 22 marca 2001 r.) – były dyrektor KWK Ziemowit
  • płk. Jerzy Szewełło (od 22 marca 2001 r.) – żołnierz, który w okresie stanu wojennego stanął po stronie strajkujących górników w KWK Ziemowit
  • Franciszek Serafin (od 22 marca 2001 r.) – autor i redaktor wielu książek i opracowań poświęconych m.in. Tychom i okolicom
  • Antoni Piszczek (od 22 listopada 2001 r.) – były dyrektor KWK Ziemowit
  • Wiktor Zin (od 27 kwietnia 2006 r.) – architekt, który prowadził prace wykopaliskowe na wzgórzu Klimont
  • ks. Tadeusz Orszulik (od 27 kwietnia 2006 r.) – były proboszcz parafii św. Klemensa
  • ks. Józef Przybyła (od 3 czerwca 2008 r.) – były proboszcz parafii Chrystusa Króla
  • Rafał Bula (od 28 kwietnia 2011 r.[42]) – autor wielu publikacji i książek historycznych na temat Lędzin
  • Irena Gajer (od 28 kwietnia 2011 r.[42]) – była skarbnik miasta
  • Jan Raszka (od 28 kwietnia 2011 r.[42]) – były przewodniczący Rady Miasta
  • Władysław Trzciński (od 15 kwietnia 2016 r.[43]) – były burmistrz miasta
  • Jan Górski (od 15 kwietnia 2016 r.[43]) – były dyrektor Szkoły Podstawowej nr 3

Miasto nadawało od marca 2001 r. do października 2006 r. tytuł „Zasłużony dla miasta Lędziny”, którym zostali uhonorowani[44]:

  • Sylwester Łakota
  • ks. Józef Przybyła
  • Klemens Ścierski
  • Mariusz Żołna
  • Helena Szabrańska

Zobacz teżEdytuj

Linki zewnętrzneEdytuj

PrzypisyEdytuj

  1. ↑ a b c Lędziny w liczbach, [w:] Polska w liczbach [online], polskawliczbach.pl [dostęp 2016-01-11] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  2. ↑ a b c d e f g Położenie. Urząd Miasta Lędziny.
  3. ↑ a b c d e f g h i j Warunki naturalne. Urząd Miasta Lędziny.
  4. ↑ a b c Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2013 r., Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 26 lipca 2013, ISSN 1505-5507 [zarchiwizowane z adresu 2013-12-20].
  5. ↑ a b c d e f g Lędziny – teraz!: 11 (127) listopad 2013, Lędziny: Urząd Miasta Lędziny, s. 8, ISSN 1732−6818.
  6. ↑ a b c Plan gospodarki odpadami dla gminy Lędziny (pol.). Biuletyn Informacji Publicznej Gminy Lędziny. s. 12.
  7. ↑ Lędziny – Klimat i temperatura (pol.). Meteovista. [dostęp 2014-10-06].
  8. ↑ a b c d Główny Urząd Statystyczny: Bank Danych Lokalnych. Ludność. Stan ludności (pol.).
  9. ↑ Główny Urząd Statystyczny: Bank Danych Lokalnych. Narodowe Spisy Powszechne. Narodowy Spis Powszechny 2002 – Ludność.
  10. ↑ Franciszek Kulczycki, "Monumenta mediiaevi historica res gestas Poloniae illustrantia", Tomus IX, Cracoviae, 1886, str. XL.
  11. ↑ Franciszek Maroń. Rozwój sieci parafialnej w diecezji katowickiej aż do końca XV wieku. „Rozwój sieci parafialnej w diecezji katowickiej aż do końca XV wieku”, s. 101-167, 1969. 
  12. ↑ Monumenta Poloniae Vaticana T.1 Acta Camerae Apostolicae. Vol. 1, 1207-1344. Jan Ptaśnik (redakcja). Cracoviae: Sumpt. Academiae Litterarum Cracoviensis, 1913, s. 147-150.
  13. ↑ Joannis Długosz Senioris Canonici Cracoviensis, "Liber Beneficiorum", Aleksander Przezdziecki, Tom II, Kraków 1864, str.227.
  14. ↑ Ludwik Musioł. Dokument sprzedaży księstwa pszczyńskiego z dn. 21 lutego 1517 r.. „Roczniki Towarzystwa Przyjaciół Nauk na Śląsku”. R. 2, s. 235–237, 1930. Katowice: nakł. Towarzystwa ; Drukiem K. Miarki. 
  15. ↑ a b c d e f Rejestr zabytków nieruchomych. Narodowy Instytut Dziedzictwa.
  16. ↑ Wykaz wpisanych obiektów do rejestru zabytków w okresie od 1 stycznia 1999 r. do 7 października 2020 r. (pol.) wkz.katowice.pl [dostęp 2020-10-08]
  17. ↑ Wykaz wpisanych obiektów do rejestru zabytków w okresie od 1 stycznia 1999 r. do 4 września 2020 r. (pol.) wkz.katowice.pl [dostęp 2020-09-05]
  18. ↑ Instytucje kultury (pol.). Urząd Miasta Lędziny.
  19. ↑ Miejski Żłobek (pol.). Urząd Miasta Lędziny.
  20. ↑ Przedszkola w Lędzinach (pol.). Urząd Miasta Lędziny.
  21. ↑ Szkoły podstawowe (pol.). Urząd Miasta Lędziny.
  22. ↑ Szkoły ponadgimnazjalne (pol.). Urząd Miasta Lędziny.
  23. ↑ Sala Królestwa Świadków Jehowy. [zarchiwizowane z tego adresu].
  24. ↑ Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2018-10-20].
  25. ↑ Główny Urząd Statystyczny: Bank Danych Lokalnych. Rynek pracy. Bezrobocie rejestrowane.
  26. ↑ a b c Informacje gospodarcze. Urząd Miasta Lędziny.
  27. ↑ Targowisko Miejskie. Urząd Miasta Lędziny.
  28. ↑ Główny Urząd Statystyczny: Bank Danych Lokalnych. Rolnictwo, leśnictwo i łowiectwo. Dane archiwalne.
  29. ↑ Komunikacja miejska. Urząd Miasta Lędziny.
  30. ↑ Zmiana warty w Bieruniu i w Lędzinach. serwislokalny.com.
  31. ↑ Władysław Trzciński. Śląski Związek Gmin i Powiatów.
  32. ↑ Mariusz Żołna. Śląski Związek Gmin i Powiatów.
  33. ↑ Wiesław Stambrowski. Śląski Związek Gmin i Powiatówl.
  34. ↑ a b c Rada Miasta. Biuletyn Informacji Publicznej Gminy Lędziny.
  35. ↑ Miasta partnerskie. Urząd Miasta Lędziny. [dostęp 2011-06-17].
  36. ↑ Gazeta lokalna (pol.). Urząd Miasta Lędziny.
  37. ↑ Ośrodek Rekreacyjno-Sportowy Centrum. Fundacja Rozwoju Sportu, Kultury Fizycznej i Turystyki w Lędzinach.
  38. ↑ Ośrodek Rekreacyjno-Sportowy Zalew. Fundacja Rozwoju Sportu, Kultury Fizycznej i Turystyki w Lędzinach.
  39. ↑ Orlik. Starostwo Powiatowe w Bieruniu.
  40. ↑ Główny Urząd Statystyczny: Bank Danych Lokalnych. Turystyka. Turystyczne obiekty noclegowe (stan w dniu 31 lipca).
  41. ↑ Honorowi obywatele. Urząd Miasta Lędziny.
  42. ↑ a b c Uchwały Rady Miasta z 2011 roku. Biuletyn Informacji Publicznej Gminy Lędziny.
  43. ↑ a b Rejestr Uchwał Rady Miasta VII kadencji. Biuletyn Informacji Publicznej Gminy Lędziny.
  44. ↑ Zasłużeni obywatele. Urząd Miasta Lędziny.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Lędziny&oldid=62145236”