Lamentacje Jeremiasza

Lamentacje Jeremiasza, Treny Jeremiasza, Lamentacje, Księga Lamentacji, jedna z ksiąg Starego Testamentu, składa się z pięciu poematów, powstałych pod wpływem oblężenia i zagłady Jerozolimy w 587/586 r. przed Chr.

Tytuł księgi edytuj

W Biblii hebrajskiej księga ta wywodzi swoją nazwę od pierwszego jej słowa איכה ʾēḫā(h), Eicha) – („Ach!”, westchnienia, którego kontekstem jest doświadczenie żałoby. W tekście westchnienie to wraca jeszcze trzykrotnie^[1]. Starsza nazwa hebrajska to quinot (pieśni żałobne, lamentacja). Tytuł „Lamentacje” jest oddany w Wulgacie przez threni. W LXX - threnoi^[2]

↑ Nowy komentarz biblijny, Edycja Świętego Pawła
↑ Nowy leksykon biblijny, Jedność 2011

.

Kanoniczność edytuj

Kanoniczność Lm nigdy nie była kwestionowana, jednak ich miejsce w kanonie różni się w dwóch głównych tradycjach. W tradycji hebr. księga jest umieszczona w trzeciej części w Pismach, w różnych miejscach, ostatecznie stanowiła część „pięciu zwojów”, czytanych podczas różnych żydowskich dni świątecznych. Tradycje gr. i łac. umieszczają ją w drugiej części - Prorocy - za Jr i często poprzedzają wzmianką: „I zdarzyło się, po tym jak Izrael został wzięty do niewoli, a Jerozolima pozostała pustkowiem, że Jeremiasz usiadł płacząc i wznosił lament nad Jerozolimą i mówił...”

Redakcja historyczna i autorstwo edytuj

W roku 587 siódmego lub dziesiątego dnia miesiąca Abib (lipiec - sierpień), Babilończycy zniszczyli Jerozolimę i jej świątynię oraz deportowali liczną grupę ludności, pozostawiając jedynie najbiedniejszych i najsłabszych. Lamentacje zostały napisane najprawdopodobniej w Palestynie, w odpowiedzi na kryzys polityczny, społeczny oraz religijny w starożytnym Izraelu. Ponieważ żałobny rytuał był po zniszczeniu świątyni nadal odprawiany w jej pobliżu, jest możliwe, że lamentacje takie zostały wykorzystane wykorzystane w Księdze Lamentacji.

Starożytna tradycja mówi że autorem Lamentacji jest prorok Jeremiasz; z tego powodu w sztuce zachodniej Jeremiasza nazywa się „płaczącym prorokiem”. Podstawą domniemania jego autorstwa może być uwaga z 2 Krn 35,25 o tym, że napisał on tren o śmierci Jozjasza. Inna tradycja milczy na temat autorstwa. Same poematy są anonimowe, choć istnieje domniemanie, że mamy do czynienia z więcej niż jednym autorem.

Budowa edytuj

Składa się z pięciu rozdziałów. Jest napisana bardzo kunsztownym stylem. Każdy wiersz rozdziału pierwszego, drugiego oraz czwartego rozpoczyna się kolejną literą (akrostych) alfabetu hebrajskiego (po 22 wiersze w rozdziale). W rozdziale trzecim kolejną literą alfabetu rozpoczynają się trzy następujące po sobie wiersze (w sumie 66).

Plan księgi edytuj

(I) Żałość Syjonu (1, 1-22)
- (A)Lament nad Syjonem (1, 1-11)
- (B)Lament Syjonu (1, 12-22)
(II) Dzień gniewu Jahwe (2, 1-22)
- (A) Dzień gniewu Pańskiego (2, 1-10)
- (B) Odpowiedź poety i Syjonu (2, 11-22)
(III) Z głębokości wołam (3, 1-66)
- (A) Samotność (3, 1-20)
- (B) Wspominanie i rozmyślanie (3, 21-39)
- (C) Skrucha (3, 40-66)
(IV) Ponowne nawiedzenie miasta (4, 1-22)
- (A) Rozpacz miasta (4, 1-16)
- (B) Próżna ufność (4, 17-22)
(V) Modlitwa ludu (5, 1-22)

Wykorzystanie Lm w liturgii i sztuce edytuj

Lamentacje Jeremiasza znalazły zastosowanie w liturgii Wielkiego Tygodnia. W Ciemnych Jutrzniach należą do śpiewanych czytań biblijnych (łac. lectiones tenebrarum, fr. leçons de ténèbres), po których – jak po każdym czytaniu – następuje responsorium. Od XV w. do tych tekstów powstawały liczne kompozycje wybitnych kompozytorów – lamentacje.

Teksty z Lamentacji Jeremiasza były też wykorzystywane przez kompozytorów współczesnych w kompozycjach innego charakteru, np.:

Leonard Bernstein – Jeremiah Symphony (1944) z tekstem hebrajskim w ostatniej części^[1];
Krzysztof Penderecki – Kadisz. Życie za życie. Łódzkim Abramkom, którzy chcieli żyć. Polakom, którzy ratowali Żydów – utwór napisany w 2009 r. na finał obchodów 65. rocznicy likwidacji Litzmannstadt Ghetto; obok innych tekstów wykorzystuje Lamentacje Jeremiasza.

Zobacz też edytuj

Starożytny Izrael

Przypisy edytuj

↑ Works | Works | Leonard Bernstein [online], leonardbernstein.com [dostęp 2023-01-04] .

Bibliografia edytuj

Biblia Tysiąclecia wyd. V, Pallotinum, Poznań 2000.
Słownik wiedzy biblijnej wyd. III, Vocatio, Warszawa 1999.
Katolicki komentarz biblijny, Vocatio, Warszawa 2001.
Leksykon biblijny, Vocatio, Warszawa 2001.

Linki zewnętrzne edytuj

[1] Nowy komentarz biblijny, Edycja Świętego Pawła

[2] Nowy leksykon biblijny, Jedność 2011

[3] Works | Works | Leonard Bernstein [online], leonardbernstein.com [dostęp 2023-01-04] .

[1]

[2]

[1]