Laniakea
Laniakea (Supergromada Laniakea) – supergromada galaktyk o średnicy około 500 milionów lat świetlnych (ok. 160 Mpc), zawierająca około stu tysięcy galaktyk o łącznej masie ok. 1017 mas Słońca. Struktura została odkryta w 2014 roku między innymi dzięki obserwacjom radioteleskopu Green Bank. Należy do niej m.in. Grupa Lokalna Galaktyk, do której należy Droga Mleczna.
• Wielką Ścianę w Centaurze (Centaurus Wall)
• Supergromadę w Pannie (Virgo Supercluster)
• Supergromadę w Hydrze (Hydra Supercluster)
• Supergromadę w Centaurze (Centaurus Supercluster)
• Supergromadę w Pawiu-Indianinie (Pavo-Indus Supercluster)
Nazwa edytuj
Nazwa wywodzi się z języka hawajskiego i oznacza „niezmierne niebiosa” (lani – „niebo”, ākea – „rozległy, niemierzalny”)[1]. Nazwę supergromady zaproponował Nawaʻa Napoleon, wykładowca (associate professor) języka hawajskiego i rektor Wydziału Języków, Lingwistyki i Literatury w Kapiʻolani Community College, będącego częścią Uniwersytetu Hawajskiego[1]. Nazwa upamiętnia starożytnych polinezyjskich nawigatorów, którzy używając astronawigacji odbywali długie podróże na Oceanie Spokojnym[1].
Odkrycie edytuj
Supergromada została odkryta między innymi dzięki obserwacjom radioteleskopu Green Bank i analizie prędkości ruchu galaktyk położonych w bliskim Wszechświecie[1]. Nowy rodzaj analizy danych przy użyciu filtrowania Wienera pozwolił na odróżnienie ruchu własnego galaktyk od ich ruchu związanego z rozszerzaniem się Wszechświata[2].
Charakterystyka edytuj
Średnica supergromady wynosi około 500 milionów lat świetlnych (około 160 milionów parseków)[1]. Zawiera ona około stu tysięcy galaktyk o łącznej masie ok. 1017 mas Słońca[1][3].
Laniakea obejmuje trzynaście gromad z katalogu Abella (łącznie z gromadą w Pannie)[3]. Ruch lokalny w obszarze jest zbieżny w kierunku gromad w Węgielnicy i w Centaurze, w dobrej zgodności z położeniem Wielkiego Atraktora[3]. Obszar obejmuje też supergromady w Hydrze i w Centaurze, włókno (supergromada) w Pawiu-Indianinie (rozszerzenie gromady w Wężowniku), Pustkę Lokalną, grupę w Rzeźbiarzu oraz inne, powiązane pustki[3]. Jej częścią jest również supergromada Lokalna, na peryferiach której znajduje się Grupa Lokalna Galaktyk, do której zaliczana jest Droga Mleczna[3].
Z Laniakeą sąsiadują bezpośrednio: Supergromada Shapleya, Supergromada w Herkulesie, Supergromada w Warkoczu i Supergromada w Perseuszu-Rybach[4]. Granice tych supergromad i Laniakei nie były dokładnie znane w czasie, gdy definiowano Laniakeę[4].
Laniakea porusza się w kierunku supergromady Shapleya i może być z nią związana jako część jeszcze większej struktury[2].
Zobacz też edytuj
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d e f Newly identified galactic supercluster is home to the Milky Way. sciencedaily.com, 2014-09-03. [dostęp 2014-09-17]. (ang.).
- ↑ a b Camille M. Carlisle: Laniakea: Our Home Supercluster. skyandtelescope.com, 2014-09-03. [dostęp 2014-09-17]. (ang.).
- ↑ a b c d e R. Brent Tully i inni, The Laniakea supercluster of galaxies, „Nature”, 513 (7516), 2014, s. 71, DOI: 10.1038/nature13674, arXiv:1409.0880 [astro-ph.CO].
- ↑ a b Irene Klotz: New map shows Milky Way lives in Laniakea galaxy complex. Reuters, 2014-09-03. [dostęp 2016-04-20]. (ang.).
Linki zewnętrzne edytuj
- R. Brent Tully, Hélène Courtois, Yehuda Hoffman, Daniel Pomarède: Laniakea: Our Supercluster of Galaxies. 2014-09-03. [dostęp 2014-09-17]. (ang.).
- Elizabeth Gibney, Earth's new address: 'Solar System, Milky Way, Laniakea', Nature News, Nature Publishing Group, 3 września 2014, DOI: 10.1038/nature.2014.15819 [dostęp 2014-09-17] (ang.).
- Grzegorz Jasiński: Czy wiedziałeś, że mieszkasz w Laniakei?. 2014-09-04. [dostęp 2014-09-17]. (pol.).
- Richard Powell, Najbliższe Supergromady, Michał Grochowiec (tłum.), [w:] Atlas Wszechświata [zarchiwizowane z adresu 2013-01-31] (pol.).
- Laniakea: nasza supergromada galaktyk w serwisie APOD: Astronomiczne zdjęcie dnia