Lasówka (województwo dolnośląskie)
Lasówka (do roku 1945 niem. Kaiserswalde) – wieś w Polsce położona w województwie dolnośląskim, w powiecie kłodzkim, w gminie Bystrzyca Kłodzka.
| wieś | |
 Kościół św. Antoniego w Lasówce | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Wysokość |
680-730[2] m n.p.m. |
| Liczba ludności (VI 2021) |
93 |
| Strefa numeracyjna |
74 |
| Kod pocztowy |
57-517[3] |
| Tablice rejestracyjne |
DKL |
| SIMC |
0851382 |
Położenie na mapie gminy Bystrzyca Kłodzka  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego  | |
Położenie na mapie powiatu kłodzkiego  | |
 50°18′22″N 16°27′15″E/50,306111 16,454167[1]
| |
Położenie
edytujLasówka położona jest w Sudetach Środkowych około 16 km na zachód od Bystrzycy Kłodzkiej, nad lewym brzegiem Dzikiej Orlicy, w górnej części Doliny Dzikiej Orlicy między Górami Bystrzyckimi, na północnym wschodzie, a Górami Orlickimi czes. Orlicke hory, na południowym zachodzie przy granicy z Czechami[2].
Podział administracyjny
edytujW latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa wałbrzyskiego.
Historia
edytujLasówka powstała pod koniec XVI wieku jako strażnica chroniąca przygraniczne lasy hrabstwa kłodzkiego po przesunięciu w 1589 granicy na nurt Dzikiej Orlicy[4]. Pierwsze wzmianki o niewielkiej osadzie drwali i szklarzy powstałej przy leśnej strażnicy pochodzą z początku 1660, osada wchodziła wówczas w dobra zamku Szczerba[4]. W 1612 zbudowano tu hutę szkła, która wykorzystywała drewno z pobliskiego Cesarskiego Lasu[4]. Po zniszczeniu huty podczas wojny trzydziestoletniej produkcję uruchomił ponownie w 1656 Adam Peterhansel[4]. Powstał tu też folwark i kilka domów mieszkalnych. Osada, która rozwinęła się w rozproszoną wieś na podstawie układu z roku 1662, otrzymała nazwę Kaiserswalde od cesarskiego lasu. W XIX wieku miejscowa huta wyspecjalizowała się w produkcji biżuterii ze specjalnego szkła kryształowego, zwanego "czeskim szkłem".
W 1727 Cesarski Las został wykupiony przez hrabiego Wallisa z Pławnicy, który wydzierżawił hutę braciom Rohrbachom[4]. W 1770 rozszerzyli oni produkcję na zakład w Batorowie. W roku 1801 wieś wykupił Jan Krzysztof Rohrbach. Od 1837 właścicielami dóbr byli Hatscherowie, krewni braci Rohrbachów. W roku 1857 huta została kupiona i rozbudowana przez A. Pangratza. We władaniu jego potomków pozostała do roku 1945, zyskując dużą renomę[4]. W oparciu o czysty piasek z rejonu Rudawy produkowano szkło dmuchane, laboratoryjne, kryształy. W połowie XIX wieku funkcjonowały: potażarnia, browar, gorzelnia, liczne warsztaty tkackie, fabryka zapałek[4]. Na przełomie XIX–XX wieku wieś była jedną z większych miejscowości w Dolinie Dzikiej Orlicy[4]. Pod koniec XIX wieku nastąpił znaczny napływ turystów i letników[4]. W 1910 we wsi mieszkało 660 mieszkańców.
Po II wojnie światowej dokuczliwości przygraniczne oraz polityka osiedleńcza doprowadziła do dużych zmian w regionie Gór Bystrzyckich. W miejsce wysiedlonych Niemców i Czechów osiedlono na Ziemiach Zachodnich ekspatriowanych (wysiedlonych) mieszkańców wschodnich terenów przedwojennej Polski, włączonych do Związku Radzieckiego. Po 1945 huta szkła funkcjonowała jako filia zakładów w Szczytnej, kilka lat potem hutę zamknięto, a szlifiernię zlikwidowano w końcu lat pięćdziesiątych[2]. Nowi osadnicy pozbawieni byli pomocy państwa, w przeciwieństwie do wcześniejszych niemieckich osadników (dotowanych na podstawie tzw. ustaw górskich), co stało się przyczyną upadku rolnictwa w tym terenie i wyludniania się wiosek górskich[4]. Na początku XXI wieku we wsi mieszkało poniżej 100 mieszkańców. Stare zabudowania zanikają, pojawiają się nowe domki letniskowe. W marcu 2011 miejscowość liczyła 108 mieszkańców[5].
Charakterystyka
edytujLasówka to rozciągnięta, przygraniczna wieś łańcuchowa, położona u południowo-zachodniego zbocza Gór Bystrzyckich, wzdłuż dawnej drogi nadgranicznej, a obecnie Autostrady Sudeckiej. Jest to wieś o charakterze turystycznym, charakteryzująca się luźną zabudową[2].
Sędziwe zabudowania wsi położone są w większości po jednej stronie drogi. Stoją one rozrzucone na łąkach łagodnego zbocza Kłobuka, na wysokości od 680 do 730 m n.p.m. Jest to wieś zanikająca, ubywa stałych mieszkańców ze względu na niszczenie domów, a przybywa domków letniskowych, właściciele tych domów w większości pochodzą z Wrocławia i okolic. Wieś przypomina żywy skansen, i jako taka zasługuje na ochronę, gdyż wiele domów przestało już istnieć, a po niektórych obejściach gospodarczych zostały już tylko fundamenty. Parę innych domostw chyli się ku upadkowi. Większość starszych zabudowań jest w złym stanie. Miejscowość posiada dobre warunki klimatyczne i wypoczynkowe.
Wieś położona jest w pobliżu dużego ośrodka sportów zimowych, Zieleńca, dzielnicy Dusznik-Zdroju. Otoczenie wsi stanowią rozległe półdzikie górskie łąki, a wzniesienia porastają lasy świerkowo-bukowe regla dolnego[2].
Okolice Lasówki są malowniczo położone, a z wielu miejsc roztacza się rozległa panorama na najwyższą część Gór Orlickich[2]. We wsi zachował się kamienny kościół filialny św. Antoniego z 1912 oraz kilka zabytkowych sudeckich drewnianych chałup mieszkalnych z XIX wieku oraz fundamenty trzech pieców szklarskich[2].
Zabytki
edytujDo wojewódzkiego rejestru zabytków wpisany jest obiekt:
- kościół filialny pw. św. Antoniego z lat 1910–1912, wzniesiony z piaskowca z wysokim, czterospadowym hełmem wieży i wyposażeniem wnętrza z początku XX wieku, w tym ołtarz główny i dwa boczne z obrazami patronów Matki Bożej i św. Józefa. Przy prawej stronie stoi chrzcielnica z piaskowca.[6]. W murze znajduje się płaskorzeźbiony jeździec (bez głowy), będący uszkodzonym pomnikiem ofiar I wojny światowej, a jego postać nawiązuje do słynnego jeźdźca bamberskiego[7].
Inne zabytki[2]:
- fundamenty szlifierń przy bocznej drodze: jednej koło kościoła, oraz drugiej przy dojściu drogi do Dzikiej Orlicy,
- fundamenty trzech pieców szklarskich przy bocznej dróżce między rzeką a drogą wiejską,
- sudeckie drewniane chałupy mieszkalne z XIX wieku,
- do 5/6 sierpnia 2016 w pobliżu kościoła znajdowała się na cokole piaskowcowa figura Matki Boskiej z 1883 lub 1885 r., która została skradziona[8].
Turystyka
edytujPrzez wieś prowadzi szlak turystyczny 
czerwony prowadzący z Długopola-Zdroju do Dusznik-Zdroju[9].
Urodzeni
edytuj- Wilhelm Rohrbach – urodzili się w Lasówce[2], malarz na szkle, kontynuator wieloletniej tradycji miejscowego zdobnictwa szkła artystycznego.
Przypisy
edytuj- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 66754
- ↑ a b c d e f g h i Słownik geografii turystycznej Sudetów. redakcja Marek Staffa. T. 14: Góry Bystrzyckie i Orlickie. Warszawa; Kraków: Wydawnictwo PTTK „Kraj”, 1992, s. 123-125. ISBN 83-7005-340-8.
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 649 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ a b c d e f g h i j Waldemar Brygier, Tomasz Dudziak: Ziemia Kłodzka. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, 2010, s. 363, 364. ISBN 978-83-89188-95-3.
- ↑ GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 63. [dostęp 2012-08-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (29 marca 2017)].
- ↑ Rozwiązanie Konkursu Jednego Zdjęcia, edycja 51
- ↑ Skradziono figurę w Lasówce
- ↑ Mapa szlaków turystycznych. [dostęp 2018-03-23].
Bibliografia
edytuj
- Waldemar Brygier, Tomasz Dudziak, Iwona Chomiak, Ziemia Kłodzka, Pruszków: Oficyna Wydawnicza "Rewasz", 2010, ISBN 978-83-89188-95-3, OCLC 751422625.
- Słownik geografii turystycznej Sudetów. Marek Staffa (redakcja). T. 14: Góry Bystrzyckie i Orlickie. Warszawa; Kraków: Wydawnictwo PTTK „Kraj”, 1992, ISBN 83-7005-340-8.