Lawenda wąskolistna

Lawenda wąskolistna, l. lekarska (Lavandula angustifolia), zwana też czasami l. wonną, bławatką, czyszczeczem (nazwy ludowe) – gatunek rośliny z rodziny jasnotowatych. Pochodzi z basenu Morza Śródziemnego (Francja, Hiszpania, Andora, Włochy)[4]. Jest uprawiana w wielu krajach świata, również w Polsce.

Lawenda wąskolistna
Ilustracja
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rząd

jasnotowce

Rodzina

jasnotowate

Rodzaj

lawenda

Gatunek

lawenda wąskolistna

Nazwa systematyczna
Lavandula angustifolia Mill.
Gard. dict. ed. 8: Lavandula no. 2. 1768
Synonimy
  • Lavandula officinalis Chaix
  • L. vera DC.
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3]

Morfologia edytuj

Pokrój
Półkrzew[5] o wysokości od 50 do 90 cm. Pędy wzniesione, w dolnej części zdrewniałe, górą zielone, pokryte srebrzystymi włoskami.
Liście
Naprzeciwległe, wąskolancetowate do równowąskich, całobrzegie o podwiniętych brzegach, całe pokryte srebrzystym kutnerem.
Kwiaty
Zebrane w poprzerywany kwiatostan. Kwiaty zebrane w nibyokółkach, osadzone po 3 – 5 w pachwinach liści. Kolor purpurowoliliowy do fioletowego, u podgatunków i odmian uprawnych także biały i różowy. Kielich o barwie ciemnoszarej do ciemnopurpurowej, 5-działkowy.
Korzeń
Wiązkowy, silnie rozgałęziony, osiągający ponad 2 m.

Biologia i ekologia edytuj

Kwitnie lipiec-sierpień. Lubi gleby przepuszczalne, łatwo ogrzewające się, dlatego przemysłowa uprawa jest rozwinięta na południu kraju. W surowe, bezśnieżne zimy przemarza, ale łatwo odbija, co jednak skutkuje zmniejszeniem plonu kwiatów.

Odmiany edytuj

  • Hidcote Blue
  • Munstead
  • Dwarf Blue
  • Blue Scent
  • Lavander Lady
  • Rosea - różowe kwiaty
  • Nana Alba - białe kwiaty
  • Aromatico Blue

Zastosowanie edytuj

Roślina lecznicza edytuj

Surowiec zielarski
Kwiat lawendy (Lavandulae flos) – wysuszony kwiat o zawartości minimum 13 ml/kg olejku eterycznego[6].
Skład chemiczny
Kwiaty zawierają olejek eteryczny (w jego skład wchodzą: linalol, geraniol, furfurol, pinen, cyneol, borneol) oraz barwniki (antocyjany), garbniki, cukry, związki mineralne.
Działanie
Zarówno surowiec jak i olejek mają działanie przeciwskurczowe, uspokajające i antyseptyczne. Jako środek żołądkowy działa wiatropędnie jednocześnie poprawiając trawienie.

Kosmetyka edytuj

Kwiaty służą do sporządzania toników dla wrażliwej i delikatnej skóry. Przyspieszają one regenerację naskórka, działają antyseptycznie i przeciwtrądzikowo.

Roślina ozdobna edytuj

Chętnie sadzona w ogrodach, wykorzystywana do nadawania zapachu pościeli i bieliźnie.

Roślina miododajna edytuj

W regionie śródziemnomorskim pszczoły produkują z lawendy miód.

Uprawa edytuj

Gatunek jest dość wrażliwy na mrozy, choć niektóre z odmian cechują się wyższą mrozoodpornością. W polskich warunkach wymaga lekkiego okrycia w czasie mroźnych zim. Uprawiany powinien być na glebach gliniastych, ale próchnicznych, w miejscach nasłonecznionych i suchych[7].

Rozmnażany jest z nasion albo za pomocą sadzonek pędowych i rozłogów pozyskiwanych wiosną lub późnym latem[7].

Dla uzyskania zwartego pokroju i obfitego kwitnienia lawenda wymaga systematycznego przycinania. Formowanie rośliny należy zacząć tuż po posadzeniu. Rośliny w pierwszym roku wzrostu skraca się o połowę, dzięki czemu u podstawy wypuszczają liczne nowe pędy. Wiosną należy usunąć tylko chore pędy i delikatnie skrócić pozostałe formując pokrój rośliny. Istotne jest przycinanie roślin tuż po kwitnieniu. Przycinać należy młode pędy – starsze źle znoszą skracanie[8].

Przypisy edytuj

  1. Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI10.1371/journal.pone.0119248, PMID25923521, PMCIDPMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-03-31] (ang.).
  3. Lavandula angustifolia, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] (ang.).
  4. Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2011-01-02].
  5. Bohumír Hlava, Dagmar Lánská, Aleksander Ostrowski: Rośliny przyprawowe. Warszawa: Państwowe Wydaw. Rolnicze i Leśne, 1983, s. 168-169. ISBN 83-09-00456-7.
  6. Farmakopea Polska X, Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne, Warszawa: Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych, 2014, s. 4276, ISBN 978-83-63724-47-4.
  7. a b Henryk Chmiel (red.): Uprawa roślin ozdobnych. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1980, s. 389-390. ISBN 83-09-00067-7.
  8. Jak i kiedy przycinać lawendę? Co zrobić, by bujnie kwitła i ładnie rosła?. Murator. [dostęp 2012-03-27].