Wikipedia

Leśna

miasto w województwie dolnośląskim

Leśna (górnołuż. Lěsna, niem. Marklissa[4]) – miasto w woj. dolnośląskim, w powiecie lubańskim, położone na Pogórzu Izerskim nad Kwisą. Siedziba gminy miejsko-wiejskiej Leśna. Historycznie leży na Górnych Łużycach, których wschodnią granicę stanowi Kwisa. Leśna uzyskała lokację miejską w 1329 roku, zdegradowana w 1945 roku, ponowne nadanie praw miejskich w 1962 roku[5].

Leśna
miasto w gminie miejsko-wiejskiej
Ilustracja
Ratusz w Leśnej
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Polska

Województwo

 dolnośląskie

Powiat

lubański

Gmina

Leśna

Data założenia

1144

Prawa miejskie

1329

Burmistrz

Szymon Surmacz

Powierzchnia

8,56[1] km²

Wysokość

240–300[2] m n.p.m.

Populacja (01.01.2023)
• liczba ludności
• gęstość


4047[3]
472,8[3] os./km²

Strefa numeracyjna

(+48) 75

Kod pocztowy

59-820

Tablice rejestracyjne

DLB

Położenie na mapie gminy Leśna
Mapa konturowa gminy Leśna, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „Leśna”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, po lewej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „Leśna”
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego
Mapa konturowa województwa dolnośląskiego, po lewej znajduje się punkt z opisem „Leśna”
Położenie na mapie powiatu lubańskiego
Mapa konturowa powiatu lubańskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Leśna”
Ziemia51°01′25″N 15°16′00″E/51,023611 15,266667
TERC (TERYT)

0210034

SIMC

0936121

Hasło promocyjne: Na szlaku tajemnic
Urząd miejski
Rynek 19
59-820 Leśna
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku
Strona internetowa
BIP

Według danych GUS z 1 stycznia 2023 r. miasto miało 4047 mieszkańców[3] (630. miejsce w kraju).

Nazwa edytuj

Pierwotną nazwą miejscowości była łużycka nazwa Lischa[6]. Po podbiciu w średniowieczu Słowian połabskich z plemion Serbów łużyckich mieszkających na Łużycach nazwa została później zgermanizowana na Marklissa. Po II wojnie światowej polska administracja nadała miejscowości polską nazwę Leśna.

Położenie edytuj

Według danych z 1 stycznia 2011 r. powierzchnia miasta wynosiła 8,56 km²[7] (610. miejsce w kraju).

Miasto położone jest w południowo-zachodniej części województwa dolnośląskiego w powiecie lubańskim na Pogórzu Izerskim[2]. Miasto leży nad trzema rzekami: Kwisą, Bruśnikiem i Miłoszowskim Potokiem (Czarnym Strumieniem)[2].

W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do woj. jeleniogórskiego.

Historia edytuj

Historycznie miejscowość leży w granicach Łużyc zamieszkanych od co najmniej VI wieku przez Słowian połabskich z plemion Serbów łużyckich. Pierwsza wzmianka o osadzie Leśna datowana jest na rok 1144[8], kolejna z 1247 wymieniała osadę łużycką, która należała do biskupa Miśni[9]. Pierwsze źródło podające Leśną jako osadę miejską pochodzi z 3 maja 1329 roku. Źródłem tym jest akt sprzedaży miasta wystawiony przez ówczesnego właściciela, księcia Henryka I jaworskiego, który władał Leśną od 1319 roku[8]. Po śmierci księcia w roku 1346 miasto wraz z przyległościami dostaje się pod panowanie korony czeskiej. Od tego okresu aż do 1785 roku Leśną władała serbołużycko-niemiecki ród szlachecki von Dobschütz[8].

Ważne dla rozwoju miasteczka były przywileje, nadane mu m.in. w roku 1487 (przywilej cechowy) i w 1515 (prawo organizacji targów uzyskane od Władysława II Jagiellończyka[8]. Dzięki tym aktom prawnym Leśna stała się dużym i znanym ośrodkiem rzemiosła.

Miasto wielokrotnie było niszczone przez powodzie i działania wojenne. Kres rozwojowi gospodarczemu przyniosła wojna trzydziestoletnia (1618–1648), która doprowadziła do upadku miejscowy handel i rzemiosło[8]. Po zakończeniu działań wojennych w mieście i okolicy dynamicznie rozwijało się rzemiosło tkackie, co wywołało ponowny rozwój Leśnej. W krótkim czasie miasteczko stało się jednym z największych ośrodków rzemieślniczych na pograniczu śląsko-czeskim. W połowie XVII wieku miasto rozrosło się poza bramy miejskie, jego ostatnim właścicielem był porucznik Fryderyk Edward Jung[10].

Wiek XIX to okres uprzemysłowienia miasteczka, w tym okresie powstały pierwsze zakłady włókiennicze. Równocześnie z rozwojem przemysłu następował rozwój miasta. Powstały nowe inwestycje, nowoczesne budynki, instytucje. W 1854 roku powstał nowy kościół parafialny, w 1887 wybudowano most kamienny na Kwisie, a od 1896 roku otwarto kolej na trasie Lubań[8].

W czasie II wojny światowej w miasteczku i okolicach pracowało wielu Polaków wywiezionych na roboty przymusowe, m.in. z Tarnawy Dolnej k. Suchej Beskidzkiej.

W 1945 miasto zostało włączone do Polski. Jego dotychczasową ludność wysiedlono do Niemiec. Pierwszym powojennym burmistrzem był Dragan Sotirovič, Serb, oficer Armii Krajowej, który wkrótce zbiegł na Zachód.[11] Jednocześnie Leśna utraciła prawa miejskie, odzyskując je ponownie w roku 1962.

Okres powojenny to okres dalszego uprzemysłowianie Leśnej. Powstały nowe zakłady, budynki użyteczności publicznej, obiekty turystyczne. Lata 90. XX wieku to okres transformacji Polski, który nie ominął miasta. W połowie lat 90. zlikwidowano linię kolejową do Lubania, doszło także do restrukturyzacji miejscowego przemysłu.

Po 1945 Leśna należała do powiatu lubańskiego województwa wrocławskiego, w latach 1975–1998 należała do województwa jeleniogórskiego, a od 1998 roku znów należy do powiatu lubańskiego, województwa dolnośląskiego.

Transport edytuj

Transport drogowy edytuj

W Leśnej krzyżują się drogi wojewódzkie:

Oprócz tego z Leśnej wybiegają drogi lokalne do Miłoszowa, Złotnik Lubańskich, Biedrzychowic. Leśna położona jest w bezpośrednim sąsiedztwie przejścia granicznego z Czechami w miejscowości Miłoszów.

Transport kolejowy edytuj

Do Leśnej prowadzi linia kolejowa nr 337, ze stacją kolejową Leśna, obecnie używana dla ruchu towarowego.

Transport publiczny edytuj

Do miasta można się dostać autobusami PKS i busami F.H.U. Bielawa. W miasteczku działają taksówki.

Demografia edytuj

Piramida wieku mieszkańców Leśnej w 2014 roku[12].
 

Zabytki edytuj

 
Kościół pw. św. Jana Chrzciciela
 
Kościół pomocniczy pw. Chrystusa Króla
 
Pałac z 1880 roku

W mieście zachował się średniowieczny układ urbanistyczny z ratuszem oraz kamieniczkami, gdzie najciekawszy jest zespół kamienic mieszczańskich z podcieniami. Na uwagę zasługują również dwa kościoły.

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są obiekty[13]:

  • miasto
  • kościół parafialny pw. św. Jana Chrzciciela, ul. Sienkiewicza; młodszy z leśniańskich kościołów, wybudowany w latach 1852–1853 przez miejscowych wiernych obrządku katolickiego. Restaurowany w latach 1961–1962 posiada neogotyckie wyposażenie wnętrza z XIX w.
  • kościół pomocniczy pw. Chrystusa Króla, pierwotnie ewangelicki, obecnie rzymskokatolicki, ul. Żeromskiego; pochodzący prawdopodobnie sprzed 1346 r. – XIV w., co potwierdza zachowany dokument. Niestety w roku 1702 kościół uległ całkowitemu spaleniu. W latach 1703–19 nastąpiła budowa nowego obiektu kościoła, która trwała wiele lat.
  • cmentarz ewangelicki, obecnie park, obok kościoła, ul. Żeromskiego, z drugiej poł. XVI w., XX w.
  • ratusz, zabytkowy pochodzący z 1699 r. Stoi on pośrodku leśniańskiego rynku. Obecnie mieści się w nim Urząd Miasta i Gminy w Leśnej. Ratusz przechodził renowację w roku 1969. Zieloną bryłę ratusza wieńczy niewielka wieżyczka z herbem Leśnej.
  • kamieniczki z XIX wieku otaczające Rynek i przyległe uliczki; głównie barokowe i klasycystyczne. Południowa pierzeja rynku to zabytkowe kamieniczki z arkadowymi podcieniami:
    • dom, Rynek 1, z czwartej ćw. XIX w.
    • dom, Rynek 4
    • hotel z restauracją, Rynek 8
    • kamienice, Rynek 9, 13, 14, 15–16, z XVIII w., XIX w.
  • kamienice, ul. Kochanowskiego 1, 2, 18, z XIX w.
  • dom, ul. Kochanowskiego 6, z drugiej poł. XVIII w., XIX/XX w.
  • dom, ul. Kochanowskiego 16, z XVII w., XIX w.
  • domy, ul. Lubańska 1, 2, z XIX w.
  • dom, ul. Sienkiewicza 1, z XVIII, k. XIX w.
  • domy, ul. Sienkiewicza 2, 6, 8, 14, 17, z XIX w.
  • dom, ul. Sienkiewicza 16, z 1776 r., XIX w.
  • domy, ul. Szkolna 1, 3, z XIX w.
  • domy, ul. Żeromskiego 1, 2, 21 z XIX w.
  • dom, ul. Żeromskiego 3, z k. XVIII w.

Leśna – Baworowo

  • zespół pałacowy, ul. Baworowo 20, z 1880 r.:
  • park, ul. Baworowo 21, z XIX w.

inne zabytki:

  • sztolnie – są to sztuczne groty budowane przez jeńców oddziałów obozu koncentracyjnego Gross Rosen w Leśnej i okolicach podczas II wojny światowej.
  • wieża szubieniczna – jest to unikatowy zabytek, niewiele wież szubienicznych zostało zachowanych na świecie. Jej powstanie datuje się na XII wiek.

Turystyka edytuj

Okolice Leśnej są cennymi terenami rekreacyjnymi. Największą atrakcją Leśnej i okolic jest Zamek Czocha. Również atrakcyjne są zbiorniki: Jezioro Leśniańskie i Jezioro Złotnickie. W okolicach miasta znajduje się także Zamek Rajsko oraz Zamek Świecie.

Gospodarka edytuj

Leśna to ośrodek przemysłowy z rozwiniętym przemysłem włókienniczym, maszynowym, metalowym i skórzanym. Do ważniejszych zakładów należą:

  • Zakłady Przemysłu Jedwabniczego „Dolwis” S.A. – producent podszewek wiskozowych, żakardowych, gładkich, tkanin pościelowych, szlafrokowych, pościeli
  • Fabryka Części i Odlewnia Metali „Baworowo” S.A. – producent wałów snowadlanych, odlewów z żeliwa szarego, bębnów hamulcowych do autobusów
  • Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Handlowe „Lebafra” – producent obuwia
  • Zakłady Mięsne – producent wędlin i półtusz
  • Przedsiębiorstwo Rolno-Przemysłowe „Smolnik”

Oprócz tego w mieście istnieją hotele, pensjonaty, restauracje, punkty handlowe i usługowe, serwisy, hurtownie, oddziały banków (Bank Spółdzielczy Sulików O/Leśna, PKO BP), stacje kontroli pojazdów, Zakład Usług Mechanizacyjnych. Istnieje Spółdzielnia Mieszkaniowa, komisariat policji, ośrodek zdrowia, poczta.

Przyroda edytuj

Na terenie Miasta i Gminy Leśna znajduje się 14 pomników przyrody w tym 12 pomników to pomniki przyrody ożywionej, a 2 – nieożywionej. Do zabytków-pomników przyrody ożywionej należą drzewa które w liczbie 3 sztuk są położone w obrębie miasta. Są to:

[potrzebny przypis]

Do pomników przyrody nieożywionej zaliczamy dwa stożki pochodzenia wulkanicznego znajdujące się w pobliżu miasta. Noszą one nazwy Stożek Perkuna i Stożek Światowida. Odległość pomiędzy nimi wynosi 800 m. Pierwsze wzniesienie ma wysokość 400 m n.p.m. a drugie 427 m n.p.m. Są one dobrymi punktami widokowymi z których podziwiać można panoramę Gór Izerskich.

Edukacja edytuj

W Leśnej można uzyskać wykształcenie na poziomie przedszkolnym i podstawowym. W mieście istnieje Szkoła Podstawowa i Przedszkole Miejskie. Kiedyś istniała również szkoła gimnazjalna. Placówki są wyposażone w pracownie komputerowe, sprzęt audiowizualny. Szkoły organizują zajęcia pozalekcyjne z różnych dziedzin.

Współpraca międzynarodowa edytuj

Miasto i Gmina Leśna współpracuje z kilkoma europejskimi gminami w zakresie wymiany doświadczeń z dziedzin gospodarki, edukacji, turystyki, promocji. Miastami partnerskimi Leśnej są:

Sport i rekreacja edytuj

Na terenie miasta Leśna funkcjonuje stadion miejski, hala widowiskowa. Działa także klub sportowy „Włókniarz”, oraz Ludowo Uczniowski Klub Sportowy „Kwisa” – sekcja kajakarstwa górskiego oraz Kajak Polo, która w 2007 roku obchodziła swoje 30-lecie.

Kultura edytuj

Animatorem życia kulturalnego w Leśnej jest Miejski Ośrodek Kultury i Sportu mieszczący się przy ul. E.Orzeszkowej 5a. Dysponuje on salą teatralno-kinową. Organizuje też wiele imprez o charakterze kulturalno-rozrywkowym. W Leśnej istnieje także Biblioteka Publiczna Miasta i Gminy, która posiada bogaty księgozbiór. MOKiS w Leśnej prowadzi zajęcia tematyczne, pracownie, sekcje zainteresowań dla dzieci i dorosłych.

Zobacz też edytuj

Przypisy edytuj

  1. ↑ Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2022 roku [online], Główny Urząd Statystyczny, 7 grudnia 2022 [dostęp 2022-12-08].
  2. ↑ a b c Słownik geografii turystycznej Sudetów. redakcja Marek Staffa. T. 2: Pogórze Izerskie. Cz. 1: A–Ł. Wrocław: Wydawnictwo I-BiS, 2003, s. 385. ISBN 83-85773-60-6.
  3. ↑ a b c GUS, Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2023 roku [online], stat.gov.pl [dostęp 2023-08-05] (pol.).
  4. ↑ Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262)
  5. ↑ Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 46–47.
  6. ↑ A.F. Busching, A new system of geography, rozdz. „Lusatia”, London 1762, str. 133.
  7. ↑ Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2011 r.. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2011-08-10. ISSN 1505-5507.
  8. ↑ a b c d e f Józef Pilch: Leksykon zabytków architektury Dolnego Śląska. Warszawa: Wydawnictwo Arkady, 2005, s. 192. ISBN 83-213-4366-X.
  9. ↑ Janusz Czerwiński, Ryszard Chanas, Dolny Śląsk – przewodnik, Warszawa: Wyd. Sport i Turystyka, 1977, s. 317.
  10. ↑ http://www.cit.gryfow.pl/lesna,d24.html Centrum Informacji Turystycznej w Gryfowie Śląskim
  11. ↑ Armia Krajowa Zgorzelec (AK - NSZ - ROAK - AKO - NZW - WiN) - Wirtualne Muzeum Historii Wy(za)klętej: mjr Dragan Sotirovič ps Draża d-ca oddziału lwowskiej AK, zgrupowania Warta - burmistrzem Leśnej [online], Armia Krajowa Zgorzelec (AK - NSZ - ROAK - AKO - NZW - WiN) - Wirtualne Muzeum Historii Wy(za)klętej, 26 listopada 2013 [dostęp 2022-09-17].
  12. ↑ Leśna w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-06], liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  13. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 99,100. [dostęp 2012-09-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-03-29)].
  14. ↑ Miasta partnerskie Leśnej na oficjalnej stronie miejscowości. [dostęp 2012-07-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-09-02)].
  15. ↑ Miasta partnerskie Leśnej na oficjalnej stronie miejscowości. [dostęp 2012-07-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-08-14)].
  16. ↑ Miasta partnerskie Leśnej na oficjalnej stronie miejscowości. [dostęp 2012-07-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-08-30)].
  17. ↑ Miasta partnerskie Leśnej na oficjalnej stronie miejscowości. [dostęp 2012-07-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-09-02)].
  18. ↑ Miasta partnerskie Leśnej na oficjalnej stronie miejscowości. [dostęp 2012-07-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-07-30)].
  19. ↑ Miasta partnerskie Leśnej na oficjalnej stronie miejscowości. [dostęp 2012-07-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-08-07)].
  20. ↑ Porozumienie o współpracy Leśna – Schönau-Berzdorf. [dostęp 2013-03-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-11-05)].

Bibliografia edytuj

Linki zewnętrzne edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Leśna&oldid=73544201”