Lech Wałęsa – idea i historia

Lech Wałęsa – idea i historia. Biografia polityczna legendarnego przywódcy „Solidarności” do 1988 roku – książka autorstwa Pawła Zyzaka, opublikowana przez wydawnictwo Arcana w 2009 roku. Biografia Lecha Wałęsy napisana w języku polskim. W 2010 roku książka została wyróżniona Nagrodą Literacką im. Józefa Mackiewicza.

Lech Wałęsa – idea i historia. Biografia polityczna legendarnego przywódcy „Solidarności” do 1988 roku

Autor	Paweł Zyzak
Tematyka	historia najnowsza Polski
Wydanie oryginalne
Miejsce wydania	Kraków
Język	polski
Data wydania	2009
Wydawca	Arcana

Warsztat

Książka została oparta na pracy magisterskiej, obronionej w czerwcu 2008 roku, której opiekunem był Andrzej Nowak, a recenzentem prof. Zdzisław Zblewski. Praca oparta była na kilkuset źródłach publikowanych, a ponadto na materiałach archiwalnych oraz wywiadach z 53 osobami, z których 13 zastrzegło sobie anonimowość, podając nazwisko wyłącznie na potrzeby archiwum autora.

Na etapie przygotowania publikacji Pawłowi Zyzakowi nie udało się, pomimo wysyłanej korespondencji, uzyskać zgody na rozmowę z Lechem Wałęsą. Zamiast tego współpracownicy prezydenta zaproponowali mu udział w przygotowaniu autobiografii Wałęsy.

Opinie

Zdaniem promotora pracy magisterskiej, w chwili wydania książki nie było innej publikacji, z której można by poznać więcej informacji na temat Lecha Wałęsy. Maciej Urbanowski z jury Nagrody Literackiej im. Józefa Mackiewicza wskazał, że książka idealnie pasuje do motta nagrody „Jedynie prawda jest ciekawa” oraz wspomniał, że od 1989 roku nie zdarzyło się, żeby jakaś publikacja i jej autor byli aż tak mocno zwalczani. Podkreślał także, że publikację cechuje wyjątkowe dążenie do prawdy, którą autor stara się konsekwentnie prezentować (gromadząc dowody, przepytując świadków), nawet wobec kontrowersji związanych z tematem jego książki.

Lech Wałęsa (1980)

Zdaniem Piotra Semki, publikacja nie jest wolna od wad i chętniej daje głos jego antagonistom niż zwolennikom, lecz także uświadamia czytelnikowi, w jak wielu naprawdę ważnych sprawach nie zadawano Wałęsie zbyt uporczywych pytań. Jego zdaniem, wiele faktów dotyczących osoby Wałęsy nie było w ogóle wcześniej prezentowanych lub wcześniejsi autorzy opierali się na jego deklaracjach bez ich weryfikacji'. Semka zauważa także, że dzieło Zyzaka imponuje objętością i ilością użytych źródeł oraz relacji świadków. Jednocześnie zauważa, że Zyzak cytując wypowiedzi, które mogą uchodzić za kontrowersyjne, nie podsumowuje ich, ani nie osądza ich prawdziwości, a także zdarza mu się mieszać wizerunki społeczne oraz cytować naiwne wnioski.

Zdaniem Andrzeja Stankiewicza autor nie potrafił ukryć niechęci do Lecha Wałęsy i sięgał po domysły. W innych opiniach krytykowano również fakt (zdaniem Nowaka w sposób nadmierny), że „autor oparł się na materiałach anonimowych”, pomijając wykorzystanie innych, znacznie liczniejszych i udokumentowanych źródeł, a wypowiedzi nazywane fałszywie anonimowymi są jedynie zastrzeżonymi, gdyż pochodzą od osób znanych autorowi z nazwiska, które jednak nie zgodziły się na ujawnianie swojej tożsamości w książce. Autor potwierdził te informacje.

Z kolei według Piotra Gontarczyka, współautora monografii SB a Lech Wałęsa (2008), książka Zyzaka to nadmierne urologiczne pasje Zyzaka, a nie biografia polityczna Lecha Wałęsy. Gontarczyk zarzuca Zyzakowi niedbałość, podawanie informacji o wątpliwej wartości, brak weryfikacji danych, opieranie się na nieznanych źródłach.

Sam Lech Wałęsa, odnosząc się do wątków prywatnych w pracy Zyzaka, stwierdził, że to barbarzyństwo, chamstwo i bezczelność i to co zrobił ten gówniarz, nie mieści się w pale. Wałęsa wspomniał, że 99 procent faktów to wyłącznie pomówienia i urojenia, a także szydził z nazwiska autora pisząc Gzygzak.

Procesy sądowe dotyczące książki

W marcu 2010 krakowski sąd rozpatrujący sprawę o zniesławienia (wniesioną przez córkę Lecha Wałęsy, Annę Domińską) przeciw wydawcy książki, wydał w pierwszej instancji wyrok nakazujący wydawcy złożenie przeprosin i nałożył na wydawcę karę grzywny. W uzasadnieniu wyroku zwrócono uwagę, że jeśli Instytut Pamięci Narodowej stwierdził, że nie ma żadnych podstaw do nazywania Wałęsy „TW Bolek”, określanie go tak w książce jest niezgodne z prawdą. Sąd natomiast oddalił powództwo w części dotyczącej zakazu rozpowszechniania książki i podkreślił prawo jej autora do cytowania wypowiedzi innych osób.

W lipcu tego samego roku sąd apelacyjny zmienił powyższy wyrok, uznając, że nie ma potrzeby dokonywania przeprosin ani zapłaty grzywny z uwagi na fakt, że dobra powódki nie zostały naruszone, choć podkreślił w uzasadnieniu, że powinnością autora było poinformować w książce o wyroku sądu lustracyjnego oczyszczającego Lecha Wałęsę z zarzutu bycia współpracownikiem SB. Równocześnie sąd kosztami postępowania obciążył Annę Domińską. Sąd Najwyższy nie przyjął skargi kasacyjnej.

Ponadto w styczniu 2010 roku sąd pierwszej instancji, a w maju 2010 roku sąd apelacyjny oddaliły pozwy adwokata Domińskiej – mecenasa Ryszarda Rydygiera, również uznając, że nie doszło do naruszenia dóbr osobistych powoda.