Leming

Leming
	Lemmus
	Link, 1795
	; Przedstawiciel rodzaju – leming norweski (L. lemmus)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	gryzonie
Rodzina	chomikowate
Podrodzina	karczowniki
Plemię	lemingi
Rodzaj	leming
	Typ nomenklatoryczny
	Mus lemmus Linnaeus, 1758
Synonimy
	Brachyurus G. Fischer, 1808; Brachyurus G. Fischer, 1813; Brachyurus G. Fischer, 1814; Hypudaeus Illiger, 1811; Myodes Pallas, 1811; Lemnus J.E. Gray, 1825; Mirus Brunner, 1938; Miromus Brunner, 1951;
	Brachyurus G. Fischer, 1808; Brachyurus G. Fischer, 1813; Brachyurus G. Fischer, 1814; Hypudaeus Illiger, 1811; Myodes Pallas, 1811; Lemnus J.E. Gray, 1825; Mirus Brunner, 1938; Miromus Brunner, 1951;
Gatunki
	8 gatunków (w tym 2 wymarłe) – zobacz opis w tekście
	8 gatunków (w tym 2 wymarłe) – zobacz opis w tekście
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku

Leming^[11] (Lemmus) – rodzaj gryzonia z podrodziny karczowników (Arvicolinae) w obrębie rodziny chomikowatych (Cricetidae).

Zasięg występowania edytuj

Rodzaj obejmuje gatunki występujące w Europie, Azji i Ameryce Północnej^[12]^[13]^[14].

Morfologia edytuj

Długość ciała (bez ogona) 86–160 mm, długość ogona 8–18 mm; masa ciała 16,2–130 g^[13].

Systematyka edytuj

Rodzaj zdefiniował w 1795 roku niemiecki przyrodnik Johann Heinrich Friedrich Link w książce swojego autorstwa o tytule Beyträge zur Naturgeschichte^[1]. Na gatunek typowy Link wyznaczył (absolutna tautonimia) leminga norweskiego (L. lemmus).

Etymologia edytuj

Lemmus (Lemnus): norw. lemming ‘leming’^[15].
Brachyurus: gr. βραχυς brakhus ‘krótki’; ουρα ourα ‘ogon’^[16]. Gatunek typowy: Mus lemmus Linnaeus, 1758.
Hypudaeus: gr. ὑπoδαιος hupodaios „podziemny”^[17]. Gatunek typowy: Illiger wymienił kilka gatunków nie wskazując typu nomenklatorycznego; późniejsze oznaczenie – Mus lemmus Linnaeus, 1758.
Myodes: gr. μυωδης muōdēs ‘jak mysz’, od gr. μυς mus, μυος muos ‘mysz’^[18]. Gatunek typowy: Mus lemmus Linnaeus, 1758.
Mirus: łac. mirus ‘wspaniały, cudowny’^[19]. Gatunek typowy: †Mirus muhlhoferi Brunner, 1938 (species inquirenda).
Miromus: łac. mirus ‘wspaniały, cudowny’^[19]; mus, muris ‘mysz’, od gr. μυς mus, μυος muos ‘mysz’^[20].

Taksonomia edytuj

Lemmus jest rodzajem nominatywnym plemienia lemingów (Lemini), do którego zalicza się także rodzaje Myopus i Synaptomys. Monofiletyczność rodzaju potwierdzają współczesne badania alloenzymów, powtarzających się sekwencji jądrowego DNA oraz sekwencje DNA mitochondrialnego. Współcześni autorzy wyróżniają od 2 do 5 żyjących obecnie gatunków^[14]^[21].

Podział systematyczny edytuj

Do rodzaju należą następujące gatunki^[21]^[22]^[12]^[11]:

Lemmus amurensis Vinogradov, 1924 – leming amurski
Lemmus novosibiricus Vinogradov, 1924 – leming wyspowy
Lemmus sibiricus (Kerr, 1892 – leming brunatny
Lemmus lemmus (Linnaeus, 1758) – leming norweski
Lemmus trimucronatus (J. Richardson, 1825) – leming nearktyczny
Lemmus nigripes (F.W. True, 1894)

Ponadto znane są gatunki kopalne z epoki plejstocenu^[23]:

Lemmus kowalskii Carls & Rabeder, 1988^[24] (Niemcy)
Lemmus sheri Abramson, 1992^[25] (Rosja)

Uwagi edytuj

↑ ^a ^b Nomen nudum.
↑ Takson umieszczony jako młodszy synonim Lemmus przez Kryštufeka i współpracowników (2020)^[6].
↑ Niepoprawna późniejsza pisownia Lemmus Link, 1795.
↑ Młodszy homonim Mirus Albers, 1850 (Mollusca).
↑ Nowa nazwa dla Mirus Brunner, 1938.

Przypisy edytuj

↑ ^a ^b J.H.F. Link: Beyträge zur Naturgeschichte. Zweytes Stück. Ueber die Lebenskräfte in naturhistorischer Rücksich, und die Classification der Säugethiere. Rostock: K.C. Stiller, 1795, s. 75. (niem.).
↑ J.G. Fischer von Waldheim: Tableaux synoptiques de zoognosie. Moscou: de l’Imprimerie de l’Université Impériale, 1808, s. kol. 4. (fr.).
↑ J.G. Fischer von Waldheim: Zoognosia tabulis synopticis illustrata, in usum praelectionum Academiae imperialis medico-chirugicae mosquensis edita. Wyd. 3. Cz. 1. Mosquae: Nicolai S. Vsevolozsky, 1813, s. 14, 24. (łac.).
↑ J.G. Fischer von Waldheim: Zoognosia tabulis synopticis illustrata, in usum praelectionum Academiae imperialis medico-chirugicae mosquensis edita. Wyd. 3. Cz. 3. Mosquae: Nicolai S. Vsevolozsky, 1814, s. 55. (łac.).
↑ J.K.W. Illiger: Prodromus systematis mammalium et avium: additis terminis zoographicis utriusque classis, eorumque versione germanica. Berolini: Sumptibus C. Salfeld, 1811, s. 87. (łac.).
↑ B. Kryštufek, A.S. Tesakov, V.S. Lebedev, A.A. Bannikova, N.I. Abramson & G. Shenbrot. Back to the future: the proper name for red-backed voles is Clethrionomys Tilesius and not Myodes Pallas. „Mammalia”. 84 (2), s. 214–217, 2020. DOI: 10.1515/mammalia-2019-0067. (ang.).
↑ P.S. Pallas: Zoographia Rosso-Asiatica: sistens omnium animalium in extenso Imperio Rossico, et adjacentibus maribus observatorum recensionem, domicilia, mores et descriptiones, anatomen atque icones plurimorum. T. 1. Petropoli: Ex Officina caes. Academiae Scientiarum, 1811, s. 173. (łac.).
↑ J.E. Gray. An Outline of an Attempt at the Disposition of Mammalia into Tribes and Families, with a List of the Genera apparently appertaining to each Tribe. „Annals of Philosophy”. New Series. 10, s. 342, 1825. (ang.).
↑ G. Brunner. Die Gaiskirche im oberen Püttlachtal (Oberfranken): Pottensteiner Nagerschicht ; ein Schnee-Eulen-Horst (Nictea nivea L.) des Magdalénien mit Mirus mühlhoferi n. g. n. sp. „Neuen Jahrbuch für Mineralogie Geologie Paläontologie Abhandlungen”. 79B, s. 252, 1938. (niem.).
↑ G. Brunner. Die Kleine Teufelshöhle bei Pottenstein (Oberfranken). Ein Faunenproiii vom Mindel-Riss-Interglazial bis zum Spätrnagdelenien. „Abhandlungen Bayerischen Akademie Wissenschaften, Mathematisch-Naturwissenschaftliche Abteilung”. 60, s. 33, 1951. (niem.).
↑ ^a ^b Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 236–237. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ ^a ^b C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 344. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
↑ ^a ^b U. Pardiñas, P. Myers, L. León-Paniagua, N.O. Garza, J. Cook, B. Kryštufek, R. Haslauer, R. Bradley, G. Shenbrot & J. Patton. Opisy gatunków Cricetidae: U. Pardiñas, D. Ruelas, J. Brito, L. Bradley, R. Bradley, N.O. Garza, B. Kryštufek, J. Cook, E.C. Soto, J. Salazar-Bravo, G. Shenbrot, E. Chiquito, A. Percequillo, J. Prado, R. Haslauer, J. Patton & L. León-Paniagua: Family Cricetidae (True Hamsters, Voles, Lemmings and New World Rats and Mice). W: D.E. Wilson, R.A. Mittermeier & T.E. Lacher (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 7: Rodents II. Barcelona: Lynx Edicions, 2017, s. 292–295. ISBN 978-84-16728-04-6. (ang.).
↑ ^a ^b D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Lemmus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-11-20].
↑ Palmer 1904 ↓, s. 367.
↑ Palmer 1904 ↓, s. 144.
↑ Palmer 1904 ↓, s. 343.
↑ Palmer 1904 ↓, s. 439.
↑ ^a ^b Jaeger 1959 ↓, s. 156.
↑ Jaeger 1959 ↓, s. 159.
↑ ^a ^b N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-10-03]. (ang.).
↑ Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 222. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
↑ N. Abramson & A. Nadachowski. Revision of fossil lemings (Lemminae) from Poland with special refference to occurrence of Synaptomys in Eurasia. „Acta Zoologica Cracoviensia”. 44 (1), s. 65-77, 2001.
↑ N. Carls & G. Rabeder. Die Arvicoliden (Rodentia, Mammalia) aus dem Ältest-Pleistozän von Schernfeld (Bayern) / Arvicolids (Rodentia, Mammalia) from the Earliest Pleistocene of Schernfeld (Bavaria). „Beiträge zur Paläontologie von Österreich”. 14, s. 215, 1988. (niem. • ang.).
↑ N.I. Abramson. A new species of lemming from the Eopleistocene of North East Siberia (Mammalia: Cricetidae). „Zoosystematica Rossica”. 1 (1), s. 156-160, 1993. (ang.).

Bibliografia edytuj

T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 1–984, 1904. (ang.).
E.C. Jaeger: Source-book of biological names and terms. Wyd. 3 (Revised second printing). Springfield: Charles C. Thomas, 1959, s. 1–316. (ang.).

[nn-2] Nomen nudum.

[8] Takson umieszczony jako młodszy synonim Lemmus przez Kryštufeka i współpracowników (2020)^[6].

[10] Niepoprawna późniejsza pisownia Lemmus Link, 1795.

[12] Młodszy homonim Mirus Albers, 1850 (Mollusca).

[14] Nowa nazwa dla Mirus Brunner, 1938.

[Link-1] J.H.F. Link: Beyträge zur Naturgeschichte. Zweytes Stück. Ueber die Lebenskräfte in naturhistorischer Rücksich, und die Classification der Säugethiere. Rostock: K.C. Stiller, 1795, s. 75. (niem.).

[fis08-3] J.G. Fischer von Waldheim: Tableaux synoptiques de zoognosie. Moscou: de l’Imprimerie de l’Université Impériale, 1808, s. kol. 4. (fr.).

[fis13-4] J.G. Fischer von Waldheim: Zoognosia tabulis synopticis illustrata, in usum praelectionum Academiae imperialis medico-chirugicae mosquensis edita. Wyd. 3. Cz. 1. Mosquae: Nicolai S. Vsevolozsky, 1813, s. 14, 24. (łac.).

[fis14-5] J.G. Fischer von Waldheim: Zoognosia tabulis synopticis illustrata, in usum praelectionum Academiae imperialis medico-chirugicae mosquensis edita. Wyd. 3. Cz. 3. Mosquae: Nicolai S. Vsevolozsky, 1814, s. 55. (łac.).

[Illiger-6] J.K.W. Illiger: Prodromus systematis mammalium et avium: additis terminis zoographicis utriusque classis, eorumque versione germanica. Berolini: Sumptibus C. Salfeld, 1811, s. 87. (łac.).

[kry&inni-7] B. Kryštufek, A.S. Tesakov, V.S. Lebedev, A.A. Bannikova, N.I. Abramson & G. Shenbrot. Back to the future: the proper name for red-backed voles is Clethrionomys Tilesius and not Myodes Pallas. „Mammalia”. 84 (2), s. 214–217, 2020. DOI: 10.1515/mammalia-2019-0067. (ang.).

[pal-9] P.S. Pallas: Zoographia Rosso-Asiatica: sistens omnium animalium in extenso Imperio Rossico, et adjacentibus maribus observatorum recensionem, domicilia, mores et descriptiones, anatomen atque icones plurimorum. T. 1. Petropoli: Ex Officina caes. Academiae Scientiarum, 1811, s. 173. (łac.).

[Gray-11] J.E. Gray. An Outline of an Attempt at the Disposition of Mammalia into Tribes and Families, with a List of the Genera apparently appertaining to each Tribe. „Annals of Philosophy”. New Series. 10, s. 342, 1825. (ang.).

[Brunner1-13] G. Brunner. Die Gaiskirche im oberen Püttlachtal (Oberfranken): Pottensteiner Nagerschicht ; ein Schnee-Eulen-Horst (Nictea nivea L.) des Magdalénien mit Mirus mühlhoferi n. g. n. sp. „Neuen Jahrbuch für Mineralogie Geologie Paläontologie Abhandlungen”. 79B, s. 252, 1938. (niem.).

[Brunner2-15] G. Brunner. Die Kleine Teufelshöhle bei Pottenstein (Oberfranken). Ein Faunenproiii vom Mindel-Riss-Interglazial bis zum Spätrnagdelenien. „Abhandlungen Bayerischen Akademie Wissenschaften, Mathematisch-Naturwissenschaftliche Abteilung”. 60, s. 33, 1951. (niem.).

[Cichocki&inni-16] Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 236–237. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[Burgin&inni-17] C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 344. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).

[Pardiñas&inni-18] U. Pardiñas, P. Myers, L. León-Paniagua, N.O. Garza, J. Cook, B. Kryštufek, R. Haslauer, R. Bradley, G. Shenbrot & J. Patton. Opisy gatunków Cricetidae: U. Pardiñas, D. Ruelas, J. Brito, L. Bradley, R. Bradley, N.O. Garza, B. Kryštufek, J. Cook, E.C. Soto, J. Salazar-Bravo, G. Shenbrot, E. Chiquito, A. Percequillo, J. Prado, R. Haslauer, J. Patton & L. León-Paniagua: Family Cricetidae (True Hamsters, Voles, Lemmings and New World Rats and Mice). W: D.E. Wilson, R.A. Mittermeier & T.E. Lacher (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 7: Rodents II. Barcelona: Lynx Edicions, 2017, s. 292–295. ISBN 978-84-16728-04-6. (ang.).

[Wilson&Reeder-19] D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Lemmus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-11-20].

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/page/27792114#page/375/mode/1up_367]-20] Palmer 1904 ↓, s. 367.

[CITEREFPalmer1904[https://biodiversitylibrary.org/page/27791891_144]-21] Palmer 1904 ↓, s. 144.

[CITEREFPalmer1904[https://biodiversitylibrary.org/page/27792090_343]-22] Palmer 1904 ↓, s. 343.

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/page/45655595_439]-23] Palmer 1904 ↓, s. 439.

[CITEREFJaeger1959[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=wu.89043220607&seq=196_156]-24] Jaeger 1959 ↓, s. 156.

[CITEREFJaeger1959[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=wu.89043220607&seq=199_159]-25] Jaeger 1959 ↓, s. 159.

[asm-26] N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-10-03]. (ang.).

[amw-27] Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 222. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).

[Abramson&Nadachowski-28] N. Abramson & A. Nadachowski. Revision of fossil lemings (Lemminae) from Poland with special refference to occurrence of Synaptomys in Eurasia. „Acta Zoologica Cracoviensia”. 44 (1), s. 65-77, 2001.

[car&rab-29] N. Carls & G. Rabeder. Die Arvicoliden (Rodentia, Mammalia) aus dem Ältest-Pleistozän von Schernfeld (Bayern) / Arvicolids (Rodentia, Mammalia) from the Earliest Pleistocene of Schernfeld (Bavaria). „Beiträge zur Paläontologie von Österreich”. 14, s. 215, 1988. (niem. • ang.).

[abr-30] N.I. Abramson. A new species of lemming from the Eopleistocene of North East Siberia (Mammalia: Cricetidae). „Zoosystematica Rossica”. 1 (1), s. 156-160, 1993. (ang.).

[11]

[1]

[a]

[2]

[3]

[4]

[5]

[b]

[7]

[c]

[8]

[d]

[9]

[e]

[10]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]

[6]