Leon I (papież)

papież z V wieku, święty i doktor Kościoła

Leon I Wielki (łac. Leo I Magnus, cs. Swiatitiel Lew, papa Rimskij; ur. ok. 390 lub. ok. 400, zm. 10 listopada 461) – teolog, ojciec i doktor Kościoła, święty Kościoła katolickiego i prawosławnego, 45. papież w okresie od 29 września 440 do 10 listopada 461[1].

Leon I Wielki
Leo I Magnus
Papież
Biskup Rzymu
Ilustracja
Data urodzenia

ok. 390 – 400

Data śmierci

10 listopada 461

Miejsce pochówku ?
Papież
Okres sprawowania

29 września 440–10 listopada 461

Wyznanie

chrześcijaństwo

Kościół

rzymskokatolicki

Pontyfikat

29 września 440

Święty
Leon Wielki
ojciec i doktor Kościoła
Ilustracja
Czczony przez

Kościół katolicki
Cerkiew prawosławną

Wspomnienie

10 listopada[a]
11 kwietnia
18 lutego[b]
3 marca[c]

Atrybuty

księga, kielich oraz orszak z półksiężycem, któremu zastępuje drogę

Patron

muzyków i śpiewaków

Życiorys

edytuj

Według Liber Pontificalis pochodził z Toskanii[2]. Inne źródła podają jako miejsce urodzenia dzisiejszą Turcję i rok 400. Papież Celestyn I mianował go archidiakonem. Był doradcą kolejnych papieży i uznanym w Kościele autorytetem[2]. W 440 r., gdy przebywał jako legat w Galii, za swą bogobojność i uczoność dostąpił godności papieża rzymskiego[2]. Sprawując tę funkcję miał być prawdziwym pasterzem swego stada oraz gorliwym obrońcą czystości wiary od herezji manicheizmu i monofizytyzmu.

Poprzez legatów brał udział w osądzeniu Eutychiusza na IV Soborze Powszechnym, który odbył się w Chalcedonie w 451 r. (odegrał wtedy kluczową rolę). Pod jego istotnym wpływem, ustalono podstawy liturgii i chrystologii (zob. list dogmatyczny Tomus ad Flavianum), możliwe do zaakceptowania przez Kościoły wschodni i zachodni[2].

W następnym roku (452) siłą swego słowa podczas spotkania w Mantui[3] powstrzymał wodza Hunów Attylę od zrównania Rzymu z ziemią. Jego zdolność przekonywania okazała się równie silna w 455 r., gdy udało mu się namówić Wandalów, aby nie przelewali krwi i nie podpalali rzymskich budynków i tym samym zmniejszył straty zadane przez Genzeryka[2].

Uczynił papiestwo wiodącą siłą w chrześcijaństwie (w sensie honorowym); interweniował w sprawach kościelnych w Hiszpanii, Galii, północnej Afryce i na Bliskim Wschodzie. Zwalczał również herezje pelagianizmu, monofizytyzmu i pryscylianizmu[2]. Przyczynił się do uznania prymatu stolicy Piotrowej zarówno przez cesarza zachodniego, jak i na Wschodzie. Cesarz Walentynian III za jego pontyfikatu wydał edykt postanawiający, że jej zarządzenia muszą być uważane za prawo[4]. Ojcowie soboru chalcedońskiego, przyjmując przez aklamację papieski list dogmatyczny zawołali: „Piotr przemówił przez usta Leona”. Głosił, że rola biskupa Rzymu, jako następcy Piotra, jest w Kościele niepowtarzalna, ponieważ „jednemu tylko apostołowi powierzone zostało to, co wszystkim apostołom jest oznajmione” (kazanie 83, 2)[5].

Pozostawił po sobie posłanie do patriarchy konstantynopolitańskiego Flawiana – tzw. Tomus ad Flavianum, około sto kazań (napisanych prostym i wymownym językiem) oraz około 140 listów do różnych osób, w których znajduje się wiele interesujących obserwacji psychologicznych[2].

Teologia

edytuj
 
Sermones

W swoim nauczaniu Leon Wielki wiele miejsca poświęcił tajemnicy natury Chrystusa, gdyż jego pontyfikat przypadł na okres dyskusji chrystologicznych po Soborze efeskim (431 r.) i w czasie Soboru chalcedońskiego (451 r.). Jego doktryna była syntezą dorobku łacińskich ojców Kościoła, zwłaszcza Tertuliana i Augustyna. Dyskutowaną w czasie sporów ponestoriańskich koncepcję współ-orzekania przymiotów tłumaczył tym, że racja jedności Chrystusa leży nie na poziomie natur, lecz osoby Zbawiciela. Jezus Chrystus jest jedną Osobą o dwóch naturach: Boskiej i ludzkiej; natury te są z sobą ściśle złączone, ale nie mieszają się z sobą, tworząc unię osobową. Najprawdopodobniej ujęcie to Leon zapożyczył od Augustyna. Chrystus narodził się najpierw z Ojca, a potem z Maryi, ale już w inny sposób, w nowym porządku. Jest zatem współistotny Ojcu, ale i współistotny ludziom. Leon akcentował to, że prawda o zbawieniu w Chrystusie jest możliwa jedynie, jeśli uzna się zjednoczenie dwóch natur we wcielonym Synu Bożym[6]. Maryja jest jego Matką-Rodzicielką i Córką-Stworzeniem zarazem. Teolodzy kościelni powoływali się na jego naukę przez wszystkie kolejne wieki, także na soborze trydenckim.

Dzieła

edytuj
  • list do Flawiana, biskupa Konstantynopola, o Eutychesie (Tomus ad Flavianum), odczytany uroczyście na Soborze chalcedońskim (451) i włączony w jego akta, jako wyrażający wiarę ojców soborowych[7]
  • Indiculus (zbiór fundamentalnych prawd wiary; autorstwo wątpliwe),
  • kazania,
  • listy,
  • teksty liturgiczne.

Wbrew opiniom nie jest autorem tzw. Sakramentarza Leoniańskiego[2].

 
Św. Piotr Apostoł i św. Leon Wielki, fresk w kościele św. Mikołaja w Mottola

Święty Leon zmarł w 461 roku, mając ok. 70 lat. Jego relikwie znajdują się w bazylice watykańskiej (został tam pochowany jako pierwszy spośród następców św. Piotra)[1]. Kościół rzymskokatolicki nazywa go „Wielkim”.

W roku 1754 papież Benedykt XIV podniósł Leona I do godności doktora Kościoła[1]. Na Zachodzie jest dużo bardziej znany niż w Cerkwi prawosławnej.

Dzień obchodów

edytuj

Jego wspomnienie liturgiczne w obrządku rzymskim obchodzone jest w dies natalis (10 listopada) według kalendarza posoborowego[8][1], a 11 kwietnia według kalendarza przedsoborowego[9].

Cerkiew prawosławna wspomina św. Leona 18 lutego/3(2) marca[d][10], tj. 3 marca według kalendarza gregoriańskiego (2 marca w latach przestępnych, gdy luty ma 29 dni).

Użycie tekstów św. Leona Wielkiego w liturgii

edytuj

Kazania Leona Wielkiego nierzadko czyta się w liturgii godzin (w matutinum według układu Brewiarza Rzymskiego lub innych brewiarzy, w godzinie czytań według układu Liturgii Godzin), w tym na niektóre uroczystości najwyższej rangi:

Patronat

edytuj

Na Zachodzie uważany jest za patrona muzyków i śpiewaków.

Parafie w Polsce

edytuj

W Polsce tylko dwie parafie przybrały sobie św. Leona Wielkiego jako patrona: Parafia św. Leona i św. Bonifacego w Gołdapi i Parafia św. Leona Wielkiego w Wejherowie.

Ikonografia

edytuj

Ikonografia wschodnia

edytuj

W ikonografii wschodniej przedstawiany jest w tradycyjnym typie świętego biskupa. Jest mężczyzną w średnim wieku, z krótką brodą i charakterystycznymi lokami na grzywce.
W dłoniach trzyma ewangelię.

Ikonografia zachodnia

edytuj

W sztuce zachodniej bywa również ukazywany w papieskich szatach i tiarze lub podczas pisania.
Atrybutami są: księga, kielich oraz orszak z półksiężycem, któremu zastępuje drogę.

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. a b c d Rudolf Fischer-Wollpert: Leksykon papieży. Kraków: Znak, 1996, s. 28-30. ISBN 83-7006-437-X.
  2. a b c d e f g h John N. D. Kelly: Encyklopedia papieży. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1997, s. 66-68. ISBN 83-06-02633-0.
  3. Rudolf Fischer-Wollpert: Leksykon papieży. Kraków: ZNAK, 1990. ISBN 83-7006-069-2.
  4. Św. Leon Wielki [online], brewiarz.pl [dostęp 2018-11-10].
  5. Benedykt XVI, Św. Leon Wielki [online], opoka.org.pl [dostęp 2018-11-10] (pol.).
  6. G. Strzelczyk: Traktat o Jezusie Chrystusie. s. 345-346.
  7. Zob. Dokumenty Soborów Powszechnych, t. I – Nicea I, Konstantynopol I, Efez, Chalcedon, Konstantynopol II, Konstantynopol III, Nicea II (325-787), oprac. Arkadiusz Baron, Henryk Pietras SJ, Kraków 2002, s. 196-213. ISBN 83-7097-928-9
  8. Calendarium Romanum, ex decreto sacrosancti OEcumenici Conclii Vaticani II instauratum, auctoritate Pauli Pp. VI promulgatum, Typis polyglottis Vaticanis, 1969, s. 177 (łac.).
  9. Breviarium Romanum, Pars Verna. Editio nova typica, Typis Polyglottis Vaticanis, 1949, s. 832.
  10. Kazimierz Dopierała: Księga papieży. Poznań: Pallottinum, 1996, s. 44. ISBN 83-7014-248-6.
  11. Breviarium Romanum, Tomus prior, Desclée, 1961, s. 77, 334 (łac.).
  12. Liturgia Horarum iuxta ritum Romanum: Editio typica altera: I: Tempus Adventus, tempus Nativitatis, Libreria Editrice Vaticana, 1985, s. 349.
  13. Liturgia Horarum iuxta ritum Romanum: Editio typica altera: II: Tempus Quadragesimae, Sacrum Triduum Paschale, tempus paschale, Libreria Editrice Vaticana, 1986, s. 122.
  14. Breviarium Romanum, Pars Æstiva. Juxta editionem novam typicam, Desclée, 1951, s. 953.
  15. Breviarium iuxta ritum Ordinis Praedicatorum, pars prior, Romae ad s. Sabinae 1962, s. 360, 381, 404 (łac.).

Bibliografia

edytuj

Linki zewnętrzne

edytuj