Leon Lederman

fizyk amerykański, noblista
(Przekierowano z Leon Max Lederman)

Leon Max Lederman (ur. 15 lipca 1922 w Buffalo[1], zm. 3 października 2018 w Rexburg[2]) – amerykański fizyk pochodzenia żydowskiego, noblista; doświadczalny fizyk cząstek elementarnych, wieloletni dyrektor Fermilabu, a wcześniej profesor Uniwersytetu Columbia w Nowym Jorku; popularyzator nauki.

Leon Max Lederman
Ilustracja
Leon Lederman (2007)
Data i miejsce urodzenia

15 lipca 1922
Buffalo

Data i miejsce śmierci

3 października 2018
Rexburg

Zawód, zajęcie

fizyk

Narodowość

żydowsko-amerykańska

Tytuł naukowy

profesor

Alma Mater

City College of New York Columbia University

Stanowisko

dyrektor Fermilab

Małżeństwo

1. Florence Gordon
2. Ellen Carr

Odznaczenia
Narodowy Medal Nauki (USA) Krzyż Wielki Orderu Narodowego Zasługi Naukowej (Brazylia)

Lederman w latach 60. udowodnił, że istnieje więcej niż jeden rodzaj neutrin – odkrywając neutrino mionowe, za co otrzymał Nagrodę Nobla w dziedzinie fizyki w 1988 roku, wraz z Jackiem Steinbergerem i Melvinem Schwartzem[3].

Życiorys edytuj

Był synem emigrantów żydowskich przybyłych do Stanów Zjednoczonych z Ukrainy.

W latach 1958–1979 był profesorem Columbia University w Nowym Jorku, a w latach 1979–1989 dyrektorem Laboratorium im. Enrica Fermiego w Batavii. Prowadził badania w dziedzinie fizyki cząstek elementarnych. W 1956 odkrył mezon K0L, a w 1957 przeprowadził obserwację niezachowania parzystości w rozpadach pionów (π) i mionów (μ)[4]. W 1962, wraz z Jackiem Steinbergerem i Melvinem Schwartzem, wykonał eksperyment wykazujący istnienie dwóch typów neutrin (elektronowego i mionowego)[5], za co w 1988 otrzymali wspólnie Nagrodę Nobla. W 1977 odkrył cząstkę ypsilon (ϒ). W następnych latach zajmował się urządzeniami do przyspieszania cząstek elementarnych[3].

Nagrody edytuj

Oprócz Nagrody Nobla Lederman otrzymał też inne wyróżnienia. W 1982 został uhonorowany Nagrodą Wolfa w dziedzinie fizyki[3]. Był doktorem honoris causa wielu amerykańskich i zagranicznych uniwersytetów.

Zobacz też edytuj

Publikacje edytuj

Oryginały
  • Leon Lederman, David N. Schramm, From Quarks to the Cosmos
  • Leon M. Lederman, Christopher T. Hill, Symmetry and the Beautiful Universe
  • Leon M. Lederman, Christopher T. Hill, Quantum Physics for Poets
Wydania polskie
  • 1996: Boska cząstka. Jeśli Wszechświat jest odpowiedzią, jak brzmi pytanie?, współautor: Dick Teresi, tłum. Elżbieta Kołodziej-Józefowicz, Prószyński i S-ka, ISBN 83-86868-10-4.
  • 2013: Zrozumieć niepojęte. Fizyka kwantowa i rzeczywistość, współautor: Christopher Hill, tłum. Mariusz Seweryński, Prószyński, ISBN 978-83-7839491-4.
  • 2015: Dalej niż boska cząstka, współautor: Christopher Hill, tłum. Mariusz Seweryński, Prószyński, ISBN 978-83-8069027-1.

Przypisy edytuj

  1. Leon M. Lederman • Autobiografia. Nobel Media AB. [dostęp 2014-01-29]. (ang.).
  2. Leon Lederman, 96, Explorer (and Explainer) of the Subatomic World, Dies. nytimes.com. [dostęp 2018-10-03]. (ang.).
  3. a b c The Nobel Prize in Physics 1988 • Leon M. Lederman, Melvin Schwartz, Jack Steinberger. Nobel Media AB. [dostęp 2014-01-29]. (ang.).
  4. Lederman Leon Max, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2021-12-12].
  5. Nobel Lecture • Observations in Particle Physics from Two Neutrinos to the Standard Model. Nobel Media AB. [dostęp 2014-01-29]. (ang.).

Bibliografia edytuj