Leon Wyczółkowski

polski malarz i grafik (1852–1936)

Leon Jan Wyczółkowski (ur. 24 kwietnia 1852 w Hucie Miastkowskiej, zm. 27 grudnia 1936 w Warszawie)[1] – polski malarz, grafik i rysownik, jeden z czołowych przedstawicieli Młodej Polski w nurcie malarstwa realistycznego.

Leon Wyczółkowski
Ilustracja
Leon Wyczółkowski (1929)
Data i miejsce urodzenia

24 kwietnia 1852
Huta Miastkowska

Data i miejsce śmierci

27 grudnia 1936
Warszawa

Narodowość

polska

Dziedzina sztuki

malarstwo
rysunek

Epoka

realizm
impresjonizm

Muzeum artysty

Muzeum Okręgowe w Bydgoszczy

Ważne dzieła
Odznaczenia
Wstęga Wielka Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski Złoty Krzyż Zasługi (II RP) Złoty Wawrzyn Akademicki
Portret Leona Wyczółkowskiego namalowany przez Jacka Malczewskiego
Autoportret Leona Wyczółkowskiego
Muzeum prac artysty na Wyspie Młyńskiej w Bydgoszczy, zwane Domem Wyczółkowskiego
Fragment wnętrza Domu Wyczółkowskiego, Muzeum Okręgowe im. Leona Wyczółkowskiego w Bydgoszczy
Rezerwat przyrody Cisy Staropolskie im. Leona Wyczółkowskiego, miejsce wielu plenerów artysty

Życiorys

edytuj

Urodził się 24 kwietnia 1852 r. w Hucie Miastkowskiej koło Garwolina. Był synem Mateusza pochodzącego z drobnej szlachty kupca szkła i Antoniny z Falińskich. Do szkoły ludowej chodził w Kamionce pod Lubartowem, a następnie uczęszczał do gimnazjum, najpierw w Siedlcach, potem do III Gimnazjum w Warszawie. W latach 1869–1871 uczył się w warszawskiej Klasie Rysunkowej u Antoniego Kamieńskiego i Rafała Hadziewicza, a w latach 1872–1873 u Wojciecha Gersona[2], malarza realisty, który problematykę społeczną i pejzaż porzucił dla malarstwa historycznego i religijnego. Gerson miał niewątpliwie znaczny wpływ na jego wykształcenie i start artystyczny. Powstały wtedy m.in. obrazy: Obraz Trembowli, Zamordowanie Świętego Wojciecha, Święty Kazimierz i Jan Długosz[3]. Ten ostatni obraz wystawiono w Towarzystwie Zachęty Sztuk Pięknych w Warszawie w 1873 r.[4], co było jego pierwszym sukcesem artystycznym.

W 1873 r. zwiedził Wystawę Powszechną w Wiedniu, ukazującą również szeroki przekrój zjawisk artystycznych. Jesienią 1875 r. wyjechał do Monachium i do roku 1877 studiował w pracowni węgierskiego malarza Aleksandra Wagnera na tamtejszej Akademii Sztuk Pięknych (w końcu października 1875 r. zgłosił się do Akademii – Techn. Malklasse)[5]. Powstały wtedy prace: Studium starej kobiety w czepku i Studium Włoszki[6]. Po powrocie do kraju, w latach 1877–1879 studiował w krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych pod kierunkiem Jana Matejki, przelotnie zafascynowany metodami jego twórczości. Pod jego wpływem namalował Ucieczkę Maryny Mniszchówny oraz szereg portretów[7]. W 1878 r. zwiedził Wystawę Powszechną w Paryżu, gdzie oglądał m.in. obrazy Claude’a Moneta. W 1880 r. mieszkał we Lwowie, gdzie poznał Adama Chmielowskiego. Pod wpływem tego artysty stworzył dwa obrazy: Dziewczyna i bazyliszek i Smok podwawelski[8]. Malował również Alinę i portret dzieci Dobrzyńskich[9].

Okres warszawski

edytuj

W 1880 r. wrócił do Warszawy. W krótkim czasie stał się malarzem o ustalonej pozycji. Utrzymywał się głównie z portretów, wykonywanych na zamówienie. W Warszawie odszedł ostatecznie od akademizmu[10]. Opierając się na doświadczeniach malarzy francuskich (Monet) tworzył szereg scen salonowo-buduarowych (m.in. Model malarza, Obrazek jakich wiele, Ujrzałem raz w buduarze)[11].

W 1883 r. wyjechał na Ukrainę, gdzie z przerwami na krótsze i dłuższe pobyty w Warszawie, pozostał dziesięć lat. Mieszkał najpierw (do 1887) w Laszkach – majątku Głębockich na Podolu, a następnie dwa lub trzy lata spędził na wsi u kuzyna. Przebywał również na Kijowszczyźnie w Bereznej u Podhorskich i w Białej Cerkwi u Branickich[12]. Na Ukrainie powstały słynne jego dzieła w wielu wariantach, jak Rybacy, Chłopi, Woły, Orka i Kopanie buraków[13].

W 1889 r. odwiedził ponownie Paryż (wystawa światowa), zapoznając się z dziełami Moneta i sztuki japońskiej[14]. W 1890 r. w salonie Krywulta w Warszawie wystawił prace powstałe w czasie pobytu na Ukrainie[15]. Wskazywały one na ewolucję artysty w kierunku impresjonizmu[16]W latach 1891–1893 był członkiem Komitetu Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych w Warszawie[17].

Okres krakowski

edytuj

W październiku 1895 r. został powołany na wykładowcę w krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych i przeniósł się na stałe do Krakowa[18]. Po 1895 r. uległ na krótko wpływowi symbolizmu[19] (Sarkofagi – 1897). Odbył liczne podróże po całym kraju i zagranicy (Włochy, Francja, Hiszpania, Anglia, Irlandia). Stopniowo rezygnował z techniki olejnej i coraz częściej posługiwał się pastelami i akwarelą, a także kredą i tuszem[20]. Wykorzystywał pewne rozwiązania impresjonizmu, malując pejzaże i sceny rodzajowe z silnymi efektami świetlnymi (Rybacy brodzący). Malował pełne światła, nastrojowe pejzaże, drzewa, zabytki architektoniczne miast polskich i pamiątki historyczne (cykl Skarbiec wawelski), martwe natury i kwiaty. Powstały liczne autoportrety artysty i portrety wybitnych postaci, m.in. prof. Ludwika Rydygiera z asystentami, Stanisława Witkiewicza, Jana Kasprowicza, Karola Estreichera, Erazma Barącza, Józefa Chełmońskiego, Juliusza Kossaka, Konstantego Laszczki[21]. U schyłku XIX wieku stał się obok Juliana Fałata, Jacka Malczewskiego i Jana Stanisławskiego, jednym z najpopularniejszych malarzy krakowskich.

W latach 1896–1913 wielokrotnie przebywał w Zakopanem i w Tatrach[22], zarówno latem, jak i zimą. W górach docierał wówczas m.in. do Morskiego Oka, a nawet przekraczał Wrota Chałubińskiego w drodze do Doliny Ciemnosmreczyńskiej[23]. Malował i rysował wówczas krajobrazy, sceny z życia górali i ich portrety (m.in. Tomka Gadei, Wojciecha Janika i słynnego przewodnika tatrzańskiego Szymona Tatara starszego). Portretował również osoby związane z Zakopanem, jak wspomniany Jan Kasprowicz (1898, 1908), Henryk Sienkiewicz (1899) czy Stefan Żeromski (z synem, na tle Tatr, 1904). Barwne reprodukcje 12 obrazów tatrzańskich Wyczółkowskiego znalazły się w jubileuszowym wydaniu Na skalnym Podhalu Kazimierza Tetmajera. W uznaniu jego twórczości związanej z Tatrami Towarzystwo Tatrzańskie obdarzyło go w 1913 r. godnością członka honorowego[24].

Będąc do 1919 r. profesorem Akademii Sztuk Pięknych wykształcił sporą grupę malarzy, z których wybili się zwłaszcza Wojciech Weiss i Fryderyk Pautsch. W Krakowie związał się z życiem kulturalnym miasta. W 1897 r. należał do członków założycieli Towarzystwa Artystów Polskich „Sztuka”[25], które skupiało najwybitniejszych ówczesnych polskich malarzy i rzeźbiarzy. Uczestniczył czynnie w organizowanych przez Towarzystwo wystawach. W salonie literata Ignacego Maciejowskiego (Sewera) spotykał się z Adamem Asnykiem, Władysławem Reymontem, Tadeuszem Micińskim, Kazimierzem Tetmajerem, Jackiem Malczewskim, krytykiem sztuki Konstantym Marią Górskim. Odwiedzał kawiarnię Turlińskiego „Paon” będącą siedzibą cyganerii artystycznej. W mieszkaniu Fałata grywał w brydża ze Stanisławem Przybyszewskim, Teodorem Axentowiczem, Janem Stanisławskim. Był popularny w środowisku również jako karykaturzysta. Od końca lat 80. XIX w. do 1912 r., dzięki znajomości z Feliksem Mangghą Jasieńskim interesował się sztuką japońską[26]. Był również jednym ze współzałożycieli Towarzystwa Przyjaciół Muzeum Narodowego w Krakowie, powstałego w 1903 r. z inicjatywy Wyczółkowskiego oraz Teodora Axentowicza, Feliksa Jasieńskiego i Feliksa Kopery[27]

W końcu lat 90. XIX w. zainteresował się grafiką, jako autonomicznym środkiem artystycznej wypowiedzi[28]. Uprawiał różne techniki: litografię, algrafię, akwafortę, fluorofortę i miękki werniks zarówno w wersji czarno-białej, jak i barwnej. Po 1910 r. wybrał ostatecznie technikę litografii, dającą duże możliwości swobodnego kształtowania formy[29]. Jego obfita i różnorodna twórczość graficzna miała charakter malarski i odznaczała się dużą skalą rozwiązań formalnych (Tatry – 1906, Teka litewska – 1907, Gdańsk – 1909, Teka huculska – 1910, Teka ukraińska – 1912, Wawel I i II – 1911/12, Gościeradz – 1924 i inne). Znakomicie oddawał urodę kwiatów i martwych natur. Portretował niemal cały świat artystyczny Krakowa. Próbował swoich sił także w rzeźbie, tworząc posąg husarza na koniu, jako projekt nagrobka dla Jana Matejki[30]. W 1909 r. został rektorem krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych i godność tę pełnił w roku akademickim 1909/1910[31]. W 1911 r. ciężko chory przeszedł na emeryturę[32].

Wybuch I wojny światowej zastał go w majątku Malinowszczyzna w okolicach Wilejki na Litwie, gdzie studiował pejzaż leśny[33]. Pospiesznie wrócił do Warszawy, gdzie spędził rok, nie mogąc przedostać się do Krakowa[34]. Malował akwarele i wykonywał litografie z widokami Starego Miasta („Teka Stara Warszawa”). Od 1915 r. przebywał w Krakowie, gdzie związał się z Legionami Piłsudskiego. Kilka miesięcy w 1916 r. przebywał w 6 pułku piechoty w obozie pod Warszawą. Wykonał wtedy cykl „Wspomnienia z Legionowa”[35].

Okres wielkopolsko-pomorski

edytuj

Od 1922 r. związał się z Wielkopolską i Pomorzem. Przekazał wtedy kolekcję dzieł sztuki wschodniej Muzeum Wielkopolskiemu w Poznaniu, zawierający: dywany, makaty, kilimy, wazony, misy, szkła, zabytkowe meble oraz dzieła malarskie i graficzne[36]. Za ten dar Poznański Wydział Krajowy przekazał artyście dworek w Gościeradzu pod Bydgoszczą[37]. Odtąd miesiące letnie spędzał w swoim dworku otoczonym parkiem i sadem. Powstały obrazy starych drzew: dębów, świerków i sosen oraz pól, a także teki: „Wrażenia z Białowieży” (1922), „Gościeradz” (1923/1924), „Teka Jubileuszowa kościoła Panny Marii w Krakowie” (1926/1927). W 1929 r. przeniósł się z Krakowa do Poznania. Malował m.in. widoki Poznania, Borów Tucholskich (np. obraz Cis z rezerwatu w Wierzchlesie), polskiego wybrzeża Bałtyku. Jedną z ostatnich jego prac okazała się znana w czterech wersjach Wiosna w Gościeradzu (1933). W 1933 r. został mianowany profesorem honorowym Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, a w 1934 r. powołano go na profesora grafiki Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie[38].

 
Kamienica przy ulicy Starowiślnej 10 w Krakowie, gdzie po 1904 roku mieściła się pracownia malarska Leona Wyczółkowskiego[39]

Mieszkając w Gościeradzu, gdzie urządził pracownię, często bywał w Bydgoszczy. W wolnych chwilach przechadzał się po mieście i oglądał piękniejsze gmachy i stare drzewa. Zachwycał się olbrzymimi topolami nad Kanałem Bydgoskim. Utrzymywał kontakty z Zygmuntem Malewskim. W 1924 r. darował Muzeum Miejskiemu w Bydgoszczy pierwsze prace[40]. W ślad za tym zaczęło się gromadzenie jego dalszych dzieł. Już za życia artysty jedną z sal muzealnych poświęcono jego twórczości. W 1924 i 1934 r. Muzeum bydgoskie urządziło wystawy jego dzieł. Ponadto wystawiał swoje dzieła w Krakowie, Warszawie, Poznaniu, a także za granicą[41].

 
Grób Leona Wyczółkowskiego na cmentarzu we Wtelnie

Zmarł 27 grudnia 1936 r. w Warszawie wskutek zapalenia płuc[42]. Uroczystości pogrzebowe 30 grudnia 1936 odbyły się w Bydgoszczy, gromadząc wielotysięczne tłumy. Uczestniczyli w nich przedstawiciele najwyższych władz państwowych i duchownych, a także reprezentanci polskiego życia kulturalnego[43]. Zwłoki zostały wystawione najpierw w farze, a po egzekwiach odprawionych przez biskupa gnieźnieńskiego Antoniego Laubitza zostały przeniesione na bydgoski Stary Rynek. Zgodnie ze swoim życzeniem, został pochowany na cmentarzu wiejskim we Wtelnie koło Bydgoszczy[44]. W 1939 r. stanął na jego mogile pomnik według projektu inż. arch. Tichy’ego, wykonany przez art. rzeźbiarza – Piotra Trieblera, ufundowany przez Komitet Uczczenia ś.p. Leona Wyczółkowskiego działającego pod protektoratem marsz. E. Rydza-Śmigłego[45].

8 kwietnia 1937 r. żona Franciszka, zgodnie z ostatnią wolą męża, przekazała miastu Bydgoszczy 425 prac, szkicowniki oraz pamiątki osobiste i wyposażenie pracowni[46]. Akt darowizny zobowiązywał Bydgoszcz do sprawowania opieki nad zbiorem, popularyzacji twórczości i upamiętniania rocznic związanych z artystą oraz opieki nad jego grobem[47]. W 1937 r. Muzeum Miejskie w Bydgoszczy urządziło wystawę daru, na której zgromadzono 129 prac graficznych i 217 malarskich z najrozmaitszych okresów jego twórczości. Znalazły się na niej dzieła charakterystyczne dla wszystkich technik graficznych i malarskich uprawianych przez Leona Wyczółkowskiego. Zarządzeniem z dnia 10 kwietnia 1937 r. Franciszce Wyczółkowskiej został nadany Złoty Krzyż Zasługi „za wielki dar spuścizny artystycznej Leona Wyczółkowskiego dla Muzeum Miejskiego w Bydgoszczy”[48].

Życie prywatne

edytuj

Leon Wyczółkowski od 1915 r. był żonaty z Franciszką z Panków. Nie posiadał potomstwa.

Twórczość

edytuj
 
Paleta malarska Leona Wyczółkowskiego w Muzeum Narodowym w Krakowie

Twórczość Wyczółkowskiego cechowała wszechstronność[49], tworzył w różnych technikach: oleju, akwareli, tuszu, temperze, pastelu, ołówku i w grafice. Najczęściej wybierał proste motywy związane z plenerem (np. pejzaże tatrzańskie). Z licznych podróży po Polsce artysta przywoził płótna z panoramicznymi ujęciami wielu miast, m.in. Krakowa, Torunia, Lublina czy Sandomierza. Fascynował go również sztuka Dalekiego Wschodu. Dzieła Leona Wyczółkowskiego znajdują się w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie, Krakowie, Poznaniu, Kielcach, Wrocławiu, Bydgoszczy oraz we wszystkich muzeach polskich posiadających zbiory malarstwa, rysunku i grafiki polskiej, jak również poza granicami kraju[50]. Do ważniejszych jego dzieł należą:

Galeria (wg daty powstaniay)

edytuj

Nagrody

edytuj

Ordery i odznaczenia

edytuj

Upamiętnienie

edytuj

Leon Wyczółkowski jest patronem ulic w Warszawie (od 1985 r.) oraz m.in. w Bydgoszczy, Gdańsku, Zielonej Górze, Gorzowie Wielkopolskim, Krakowie, Lublinie, Piasecznie, Pruszczu Gdańskim, Iławie, Miastkowie Kościelnym, Jeleniej Górze, a również w miejscowościach położonych w okolicach, w których tworzył w ostatnim okresie życia – w Koronowie, Tucholi i Świeciu. Jest również patronem bydgoskiej Państwowej Ogólnokształcącej Szkoły Sztuk Pięknych i Liceum Plastycznego mieszczących się przy ulicy Konarskiego oraz Publicznego Gimnazjum im. Leona Wyczółkowskiego w Miastkowie Kościelnym.

Miasto Bydgoszcz zobowiązane w akcie darowizny do popularyzacji jego dzieł, wielokrotnie oddawało hołd wielkiemu artyście. Organizowano liczne wystawy w muzeum bydgoskim, odbywały się akademie, sesje naukowe, sympozja[67]. Wydawano katalogi wystaw, informatory, plakaty, reprodukcje prac, wybito okolicznościowe medale. Muzeum Okręgowe w Bydgoszczy, które nosi imię Leona Wyczółkowskiego od 1946 r., posiada największą kolekcję jego dzieł[68]. W czasie II wojny światowej zbiór uległ znacznemu uszczupleniu. W 1948 r. przyjaciel artysty, inż. Kazimierz Szulisławski wzbogacił go, składając w darze kolejnych 110 prac. W specjalnym dziale muzeum poświęconym wyłącznie jego twórczości zgromadzono ok. 700 jego prac, w tym prace olejne, pastele, akwarele, tempery, tusze, rysunki oraz liczne grafiki.

W dniu 5 grudnia 2007 r. Narodowy Bank Polski wprowadził do obiegu monety upamiętniające postać Leona Wyczółkowskiego, o nominałach:

  • 20 zł – wykonaną stemplem lustrzanym w srebrze,
  • 2 zł – wykonaną stemplem zwykłym w stopie Nordic Gold[69].

W 2009 r. na Wyspie Młyńskiej w Bydgoszczy urządzono tzw. Dom Leona Wyczółkowskiego – muzeum z dziełami artysty i wnętrzami zaaranżowanymi na dworek, w którym mieszkał w okresie międzywojennym[70].

W 2015 r. na ulicach Bydgoszczy ustawiono tablice, przedstawiające reprodukcje wybranych 10 dzieł artysty. Zlokalizowano je przy ul. Mennica, placu Teatralnym („Kurhan na Ukrainie”), Wybrzeżu im. Prezydenta Gabriela Narutowicza, Mostowej, Grodzkiej i Gdańskiej. Każda tablica informacyjna zawiera szczegółowy opis obrazu w językach polskim, angielskim i niemieckim z podaniem jego wymiarów, informacji o roku powstania oryginału, technice wykonania oraz inspiracjach artysty[71].

Przypisy

edytuj
  1. Leon Wyczółkowski » Niezła sztuka [online], Niezła sztuka [dostęp 2019-01-04] (pol.).
  2. E. Sekuła-Tauer, Leon Wyczółkowski, Wrocław 2001, s. 7.
  3. M. Twarowska, Leon Wyczółkowski, Warszawa 1962, s. 8.
  4. E. Sekuła-Tauer, Leon Wyczółkowski, Wrocław 2001, s. 7.
  5. I. Królewska Akademia Sztuk Pięknych..., [w:] H. Stępień, M. Liczbińska, Artyści polscy w środowisku monachijskim w latach 1828–1914 (materiały źródłowe), wyd. II, Kraków: Agencja Wydawniczo-Reklamowa Chors, 1994, s. 12, ISBN 83-903086-1-4.
  6. Twarowska M., Leon Wyczółkowski, Warszawa 1962, s. 10.
  7. Twarowska M., Leon Wyczółkowski, Warszawa 1962, s. 11.
  8. Sekuła-Tauer E., Leon Wyczółkowski, Wrocław 2001, s. 11.
  9. Twarowska M., Leon Wyczółkowski, Warszawa 1962, s. 12.
  10. Sekuła-Tauer E., Leon Wyczółkowski, Wrocław 2001, s. 13-16.
  11. Twarowska M., Leon Wyczółkowski, Warszawa 1962, s. 13.
  12. Twarowska M., Leon Wyczółkowski, Warszawa 1962, s. 14.
  13. Sekuła-Tauer E., Impresje ukraińskie, w: Od pomysłu do dzieła. Leon Wyczółkowski, Bydgoszcz 2015, s. 19.
  14. Twarowska M., Leon Wyczółkowski, Warszawa 1962, s. 17.
  15. Sekuła-Tauer E., Leon Wyczółkowski, Wrocław 2001, s. 20.
  16. Kluszczyński J. R., Leon Wyczółkowski; 1852-1936, Kraków 2022, s. 7.
  17. Baziak J., Leon Wyczółkowski - kolejne życie, Bydgoszcz 2010, s. 52.
  18. E. Sekuła-Tauer, Leon Wyczółkowski, Wrocław 2001, s. 24.
  19. E. Sekuła-Tauer, Leon Wyczółkowski, Wrocław 2001, s. 28.
  20. Sekuła-Tauer E., Malarz kwiatów i martwych natur, w: Od pomysłu do dzieła. Leon Wyczółkowski, Bydgoszcz 2015, s. 65.
  21. Twarowska M., Leon Wyczółkowski, Warszawa 1962, s. 23-25.
  22. Baziak J., Leon Wyczółkowski - kolejne życie, Bydgoszcz 2010, s. 53.
  23. W. mil.: Leon Wyczółkowski (Kronika żałobna), [w:] „Wierchy” R. 15, Kraków 1937, s. 255.
  24. Radwańska-Paryska Zofia, Paryski Witold Henryk: Wyczółkowski Leon, hasło, [w:] Wielka Encyklopedia Tatrzańska. Wydawnictwo Górskie, Poronin 1995, ISBN 83-7104-008-3, s. 1368–1369.
  25. E. Sekuła-Tauer, Leon Wyczółkowski, Wrocław 2001, s. 26.
  26. J. R. Kluszczyński, Leon Wyczółkowski; 1852-1936, Kraków 2022, s. 14.
  27. Towarzystwo Przyjaciół MNK – Muzeum Narodowe w Krakowie [online], mnk.pl [dostęp 2022-02-11].
  28. Sekuła-Tauer E., Leon Wyczółkowski, Wrocław 2001, s. 35.
  29. J. R. Kluszczyński, Leon Wyczółkowski; 1852-1936, Kraków 2022, s. 25
  30. Baziak J., Leon Wyczółkowski - kolejne życie, Bydgoszcz 2010, s. 27.
  31. J. R. Kluszczyński, Leon Wyczółkowski; 1852-1936, Kraków 2022, s. 28.
  32. Baziak J., Leon Wyczółkowski - kolejne życie, Bydgoszcz 2010, s. 54.
  33. Twarowska M., Leon Wyczółkowski, Warszawa 1962, s. 32.
  34. Twarowska M., Leon Wyczółkowski, Warszawa 1962, s. 33.
  35. Sekuła-Tauer E., Leon Wyczółkowski, Wrocław 2001, s. 62.
  36. J. R. Kluszczyński, Leon Wyczółkowski; 1852-1936, Kraków 2022, s. 28.
  37. Twarowska M., Leon Wyczółkowski, Warszawa 1962, s. 36.
  38. Baziak J., Leon Wyczółkowski - kolejne życie, Bydgoszcz 2010, s. 57.
  39. Encyklopedia Krakowa. Warszawa – Kraków: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2000, s. 923. ISBN 83-01-13325-2.
  40. Baziak J., Leon Wyczółkowski - kolejne życie, Bydgoszcz 2010, s. 105.
  41. Kluszczyński J. R., Leon Wyczółkowski; 1852-1936, Kraków 2022, s. 28.
  42. Zgon prof. Wyczółkowskiego. „Gazeta Lwowska”, s. 1, nr 297 z 29 grudnia 1936. 
  43. Pogrzeb ś. p. Leona Wyczółkowskiego. „Gazeta Lwowska”, s. 2, nr 300 z 1 stycznia 1937. 
  44. J. R. Kluszczyński, Leon Wyczółkowski; 1852-1936, Kraków 2022, s. 28.
  45. „Łóż w Ilustracji”, 16 X 1938, nr 42, s. 7 (fotografia projektu pomnika wraz z informacjami o jego twórcach).
  46. Sekuła-Tauer E., Leon Wyczółkowski, Wrocław 2001, s. 76.
  47. http://www.muzeum.bydgoszcz.pl/zbior.php?9,Leon_Wyczolkowski dostęp 2010-03-04.
  48. M.P. z 1937 r. nr 83, poz. 120.
  49. Kluszczyński J. R., Leon Wyczółkowski; 1852-1936, Kraków 2022, s. 7.
  50. Baziak J., Leon Wyczółkowski - kolejne życie, Bydgoszcz 2010, s. 59-63.
  51. Leon Wyczółkowski – Połów o świcie, 1890. polswissart.pl. [dostęp 2023-10-24].
  52. M. Ertman, Malarstwo polskie od XVII do początku XX wieku w zbiorach Muzeum Sztuki w Łodzi, Łódź 2009.
  53. Kluszczyński J. R., Leon Wyczółkowski; 1852-1936, Kraków 2022, s. 28.
  54. Kluszczyński J. R., Leon Wyczółkowski; 1852-1936, Kraków 2022, s. 28.
  55. Kluszczyński J. R., Leon Wyczółkowski; 1852-1936, Kraków 2022, s. 28.
  56. Baziak J., Leon Wyczółkowski - kolejne życie, Bydgoszcz 2010, s. 56.
  57. Xawery Dunikowski laureatem nagrody plastycznej M. W. R. i O. P.. „Gazeta Lwowska”, s. 1, nr 77 z 2 kwietnia 1936. 
  58. M.P. z 1934 r. nr 259, poz. 337 „za wybitne zasługi na polu pracy artystycznej”.
  59. M.P. z 1928 r. nr 260, poz. 629 „za wybitne zasługi na polu działalności artystycznej”.
  60. Odznaczenie orderem „Polonia Restituta”. „Gazeta Lwowska”, s. 8, nr 260 z 11 listopada 1928. 
  61. Order Odrodzenia Polski. Trzechlecie pierwszej kapituły 1921–1924. Warszawa: Prezydium Rady Ministrów, 1926, s. 20.
  62. Odznaczony Orderem Odrodzenia Polski jako jeden z pierwszych 15 osób.
  63. Część urzędowa. „Gazeta Lwowska”, s. 2, nr 157 z 19 lipca 1921. 
  64. Order Odrodzenia Polski. Trzechlecie pierwszej kapituły 1921–1924. Warszawa: Prezydium Rady Ministrów, 1926, s. 14, 31.
  65. M.P. z 1932 r. nr 142, poz. 175 „za zasługi dla kultury polskiej, położone na polu sztuki”.
  66. M.P. z 1935 r. nr 257, poz. 305 „za wybitne zasługi dla polskiej sztuki w ogóle”.
  67. Baziak J., Leon Wyczółkowski; kolejne życie, Bydgoszcz 2010, s. 107-111.
  68. Baziak J., Leon Wyczółkowski; kolejne życie, Bydgoszcz 2010, s. 105.
  69. Polscy malarze XIX/XX w.-Leon Wyczółkowski. NBP, 2015-02-10. (pol.).
  70. http://www.muzeum.bydgoszcz.pl/wystawa.php?50,Tworczosc_Leona_Wyczolkowskiego_1852-1936 dostęp 2010-03-04.
  71. Obrazy Leona Wyczółkowskiego prezentowane są w Śródmieściu.

Bibliografia

edytuj
  • Baziak J., Leon Wyczółkowski; kolejne życie, Bydgoszcz 2010.
  • Błażejewski S., Kutta J., Romaniuk M.: Bydgoski Słownik Biograficzny. Tom III. Bydgoszcz 1996. ISBN 83-85327-32-0, s. 153–156.
  • Kluszczyński J. R., Leon Wyczółkowski; 1852-1936, Kraków 2022.
  • Sekuła-Tauer E., Impresje ukraińskie, w: Od pomysłu do dzieła. Leon Wyczółkowski, Bydgoszcz 2015.
  • Sekuła-Tauer E., Leon Wyczółkowski, Wrocław 2001.
  • Sekuła-Tauer E., Malarz kwiatów i martwych natur, w: Od pomysłu do dzieła. Leon Wyczółkowski, Bydgoszcz 2015.
  • Twarowska M., Leon Wyczółkowski, Warszawa 1962.
  • Życiorys Leona Wyczółkowskiego. „Gazeta Lwowska”, s. 3, nr 297 z 29 grudnia 1936. 

Linki zewnętrzne

edytuj