Leopold Kozłowski-Kleinman

Leopold Kozłowski-Kleinman, jid. ‏לעאָפּאָלד קאָזלאָװסקי-קלײַנמאַן‎ (ur. 26 listopada 1918 w Przemyślanach, zm. 12 marca 2019 w Krakowie) – polski pianista, kompozytor, dyrygent; ostatni przedstawiciel przedwojennych klezmerów w Polsce, zwany ostatnim klezmerem Galicji.

Leopold Kozłowski-Kleinman
Leopold Kozłowski-Kleinman (2007)
Data i miejsce urodzenia	26 listopada 1918 Przemyślany
Data i miejsce śmierci	12 marca 2019 Kraków
Zawód, zajęcie	muzyk
Odznaczenia

Leopold Kozłowski (2004)

Życiorys

Urodził się w rodzinie żydowskiej, 26 listopada 1918. Podczas Holocaustu stracił rodziców. W obozie pracy w Kurowicach należał do obozowej orkiestry. Uratował się wraz z bratem Adolfem dzięki ucieczce. Trafił do żydowskiego oddziału partyzanckiego Abrama Bauma „Bunia”.

W 1944 wziął udział w obronie Hanaczowa przed bojownikami Ukraińskiej Powstańczej Armii. W trakcie jednego z napadów Ukraińcy zamordowali jego brata. Oddział, którego był członkiem, wszedł z czasem w struktury Armii Krajowej. Po wyzwoleniu wstąpił do Ludowego Wojska Polskiego, gdzie dosłużył się stopnia pułkownika.

Ukończył konserwatorium we Lwowie w klasie fortepianu (1941) i dyrygenturę w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej w Krakowie. Założył i przez 23 lata kierował Zespołem Pieśni i Tańca Krakowskiego i Warszawskiego Okręgu Wojskowego. Był kierownikiem muzycznym pierwszego Festiwalu w Kołobrzegu. W 1968 przymusowo przeszedł do rezerwy. W latach 70. XX w. był kierownikiem muzycznym Teatru Żydowskiego w Warszawie i cygańskiego zespołu Roma oraz konsultantem muzycznym zespołu Rzeszowiacy z Mielca.

W 1991 z Orkiestrą Polskiego Radia i Telewizji w Krakowie poprowadził, w synagodze Tempel na krakowskim Kazimierzu, pierwszy koncert piosenek żydowskich. Rok później, w Hotelu Klezmer Hois przy Szerokiej na Kazimierzu, zagrał swój pierwszy klezmerski koncert na fortepianie.

Skomponował muzykę do filmów: Austeria w reż. Jerzego Kawalerowicza (1983), I skrzypce przestały grać (1988) i Skrzypce Rotszylda (1988); jako aktor zagrał m.in. w Liście Schindlera Stevena Spielberga, gdzie był także konsultantem muzyki gettowej, twórca opracowania muzycznego do polskiej sekwencji miniserialu Wichry wojny w reżyserii Dana Curtisa z Ali MacGraw i Robertem Mitchumem, autor ilustracji muzycznej do sekwencji cygańskiej filmu Jerzego Skolimowskiego Wiosenne wody z Nastassją Kinski.

Opracował muzycznie sześć polskich wersji musicalu Skrzypek na dachu. Wielokrotnie koncertował w całej Europie, Stanach Zjednoczonych, Kanadzie, Związku Radzieckim i Izraelu.

Był wnukiem Pejsacha Brandweina, który wraz z tuzinem swoich muzykujących synów założył najsłynniejszą w Galicji kapelę klezmerską. Wszyscy mieli profesjonalne wykształcenie muzyczne. Kapela braci Brandweinów grała nawet u marszałka Józefa Piłsudskiego i na dworze cesarza Franciszka Józefa. Jeden z wujów Leopolda Kozłowskiego – klarnecista Naftule Brandwein – uważany był w Ameryce za „króla” muzyki klezmerskiej.

W 2002 w Synagodze Tempel odbył się koncert „Rodzynki z migdałami”, w wykonaniu powiększonego składu zespołu Leopolda Kozłowskiego. Koncert był zarejestrowany przez Telewizję Polską i wielokrotnie przez nią emitowany. Także w 2002 artyści, pod dyrekcją Leopolda Kozłowskiego, nagrali dwupłytowy album (w języku polskim i jidysz) zatytułowany Leopold Kozłowski. Ostatni klezmer Galicji. Uzyskał on status Złotej Płyty.

W 2008 został odznaczony Złotym Medalem „Zasłużony Kulturze – Gloria Artis”.

28 maja 2014 środowisko artystyczne i mieszkańcy Krakowa nadali artyście tytuł: „Honorowego Obywatela Stołecznego Królewskiego Miasta Krakowa”.

Przez ponad 20 lat Leopold Kozłowski współpracował z Jackiem Cyganem, z którym stworzył wiele piosenek żydowskich. Koncertował ze śpiewającymi aktorami: Martą Bizoń, Katarzyną Jamróz, Kamilą Klimczak, Renatą Świerczyńską, Katarzyną Zielińską, Andrzejem Rogiem i skrzypaczką Haliną Jarczyk. Wraz z nimi brał udział we wszystkich edycjach Festiwalu Kultury Żydowskiej w Krakowie, zwłaszcza w koncercie pieśni i piosenek żydowskich, który jest ukoronowaniem każdego, trwającego 14 dni, festiwalu. Artysta współpracował też z wybitnymi muzykami instrumentalistami – także profesorami Akademii Muzycznej w Krakowie. Są to: Kazimierz Moszyński – flet, Andrzej Godek – klarnet, Andrzej Czechowski – puzon, Mirosław Płoski – waltornia, Halina Jarczyk – skrzypce, Michał Półtorak – skrzypce, Beata Płoska – altówka, Michał Kiska – wiolonczela, Józef Michalik – kontrabas, Sławek Berny – perkusja i Konrad Mastyło – fortepian.

W 2016 został wydany dwupłytowy album piosenek żydowskich Leopold Kozłowski-Kleinman i Przyjaciele. „Memento Moritz”.

Był bohaterem dwóch filmów dokumentalnych: The Last Klezmer (reż. Yale Storm, 1994) i Ostatni klezmer (reż. Janusz Majewski, 2017).

18 marca 2019 został pochowany na nowym cmentarzu żydowskim w Krakowie. Ceremonię pogrzebową prowadzili: naczelny rabin Polski Michael Schudrich oraz Eliezer Gurary, rabin chasydzki ruchu Chabad-Lubawicz. Uczestniczyli w niej m.in.: przewodniczący krakowskiej gminy żydowskiej Tadeusz Jakubowicz, arcybiskup senior kardynał Stanisław Dziwisz, archiprezbiter Kościoła Mariackiego ksiądz Dariusz Raś, senator Jerzy Fedorowicz, Janusz Makuch, Jacek Cygan i Don Vasyl.

Filmografia

• 2014: Kabaret śmierci
• 1999: Voyages (Podróże) – pianista Dav Rosinski
• 1993: Dwa księżyce – Żyd w bożnicy
• 1993: Lista Schindlera – inwestor Andrzej Farber
• 1985: War and Love (Wojna i miłość) – lider zespołu

Seriale dokumentalne

• 2017: udział w serialu dokumentalnym Z Andrusem po Galicji – odc. 11

Bibliografia

• Wywiad z Leopoldem Kozłowskim. [dostęp 3 grudnia 2009].
• Muzyka, która ratuje życie. [dostęp 3 grudnia 2009].
• Jacek Cygan, Klezmer. Opowieść o życiu Leopolda Kozłowskiego-Kleinmana, Wydawnictwo Austeria, Kraków, Budapeszt 2009
• Musica Galiciana: kultura muzyczna Galicji w kontekście stosunków polsko-ukraińskich (od doby piastowsko-książęcej do roku 1945) 2008, t. 10.