Lesiny Wielkie
Lesiny Wielkie (dawniej Groß Leschienen) – wieś w Polsce położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie szczycieńskim, w gminie Wielbark.
| wieś | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2022) |
125[2] |
| Strefa numeracyjna |
89 |
| Kod pocztowy |
12-160[3] |
| Tablice rejestracyjne |
NSZ |
| SIMC |
0490270 |
Położenie na mapie gminy Wielbark  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego  | |
Położenie na mapie powiatu szczycieńskiego  | |
 53°23′01″N 21°07′52″E/53,383611 21,131111[1] | |
W latach 1954–1957 wieś należała i była siedzibą władz gromady Lesiny Wielkie, po jej zniesieniu w gromadzie Lipowiec. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego.
Wieś mazurska o zwartej zabudowie (ulicówka), z zachowanymi domami drewnianymi (przykład budownictwa regionalnego).
Historia edytuj
Istnieją dwa źródła etymologii powstania nazwy Lesiny Wielkie. Pierwsze źródło, to zapiski z kroniki parafialnej, które nazwę miejscowości wiążą z okolicznym zadrzewieniem, natomiast drugie, to niemieckojęzyczne opracowanie powiatu szczycieńskiego Max Meyhöfer "Die Landgemeinden des Kreises Ortelsburg", w której autor podaje, że nazwa Lesiny pochodzi od występującej tu wcześniej i dość licznie leszczyny[4]. O miejscowości wspomina się po raz pierwszy w spisach domenalnych z I połowy XVI wieku. Wieś powiększona w 1680 roku i lokowana w ramach osadnictwa szkatułowego, na 30 włókach chełmińskich. Powiększona w 1780 roku o nowizny Lasów Korpelskich (15 włók chełmińskich), w ten czas osiedliło się tam sporo ludności z Polski. W połowie dziewiętnastego wieku było tam 58 domów. W roku 1852 zbudowano kościół (pierwszy po reformacji w regionie, do którego parafii należało ok. 70 wiosek m.in. Szczytno i Wielbark), w stylu neogotyku angielskiego. Inicjatorem był ks. Walenty Tolsdorf, zwany później Apostołem Mazur. W 1855 powstała szkoła katolicka (drewniana), niedaleko ewangelicka (murowana). W 1902 roku zbudowano nową szkołę katolicką, która później działała jako szkoła podstawowa. W czasie pierwszej wojny światowej budynek szkoły ewangelickiej spłonął, dlatego zbudowano drugi, w którym działała także poczta (wcześniej znajdowała się w przybudówce w budynku nr 12) W 1939 było 25 domów i 408 mieszkańców.
Po drugiej wojnie światowej szkołę ewangelicką przekształcono w gminę a szkołę katolicką na podstawową(sześcioklasową). Prawdopodobnie wtedy powstała OSP naprzeciwko szkoły. Mieszkańców było ok. 300. W latach 50. XX wieku zelektryfikowano wieś, a w latach 70. XX wieku przeniesiono szkołę podstawową do budynku po gminie. W dawnej szkole wydzielono trzy mieszkania dla nauczycieli i zrobiono klub wiejski. W wiosce działało kółko rolnicze. W 1998 zlikwidowano szkołę podstawową. Obecnie wieś zamieszkuje ok. 250 osób.
Zabytki edytuj
Lesiny Wielkie to ulicówka o zwartej zabudowie. Do zabytków zaliczamy kościół z 1852 roku z plebanią i trzema cmentarzami. Budynki po obu szkołach z czerwonej cegły oraz domy mieszkalne z drewna. Na terenie wsi znajduje się XIX-wieczny kościół rzymskokatolicki, kaplica oraz cmentarz wojskowy z 1914 roku.
- Budynek szkoły katolickiej – wzniesiony w 1906 w pobliżu kościoła, w dużym stopniu przebudowany, z podcieniowym gankiem. Obecnie budynek mieszkalny.
- Budynek dawnej szkoły ewangelickiej – później szkoła podstawowa.
- Kościół katolicki pw. Niepokalanego Poczęcia NPM, wybudowany w 1859 – budowla eklektyczna z elementami angielskiego neogotyku. Kościół założony na planie wydłużonego prostokąta, z wieżą od zachodniej strony oraz trójbocznym prezbiterium od wschodu. Wnętrze świątyni z wyposażeniem neogotyckim z końca XIX w., ołtarz główny i dwa ołtarze boczne, ambona (z intrawersowanymi symbolami czterech ewangelistów), chór, stacje drogi krzyżowej oraz ławki i konfesjonały.
- Plebania z końca XIX w., murowana i otynkowana, z wieżyczkami wieńczącymi narożniki.
- Grób ks. Józefa Temmsa – proboszcza parafii w Lesinach, zm. w 1882 r., z zabytkowym żeliwnym krzyżem, znajdujący się za prezbiterium.
- Stary cmentarz parafialny (katolicki)
- Cmentarz ewangelicki (za wsią) z kwatera z okresu pierwszej wojny światowej, z pochowanymi 5 żołnierzami armii niemieckiej i dwoma żołnierzami armii rosyjskiej.
- Budownictwo drewniane, domy nr: 7, 10, 22, 26, 30, 31, 41.
Zobacz też edytuj
Przypisy edytuj
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 67285
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-07].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 655 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ Max Meyhöfer, Die Landgemeinden des Kreises Ortelsburg, 1967.
Bibliografia edytuj
- Max Meyhöfer: Die Landgemeinden des Kreises Ortelsburg. Holzner, 1967
- Iwona Liżewska, Wiktor Knercer: Przewodnik po historii i zabytkach Ziemi Szczycieńskiej. Olsztyn, Agencja Wydawnicza "Remix" s.c., 1998, 171 str., ISBN 83-87031-13-5