Lilak pospolity

Lilak pospolity (Syringa vulgaris L.) – gatunek rośliny z rodziny oliwkowatych. Pochodzi z rejonów Półwyspu Bałkańskiego. Jest powszechnie uprawiany w wielu krajach świata. Stał się szerzej znany w Europie w XVI wieku, kiedy został sprowadzony z Imperium Osmańskiego. W Polsce jest pospolicie uprawiany, dość często dziczeje.

Lilak pospolity
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Klad	rośliny naczyniowe
Klad	Euphyllophyta
Klad	rośliny nasienne
Klasa	okrytonasienne
Klad	astrowe
Rząd	jasnotowce
Rodzina	oliwkowate
Rodzaj	lilak
Gatunek	lilak pospolity
Nazwa systematyczna
Syringa vulgaris L. Sp. pl. 1:9. 1753

Przekrój rurki kwiatowej. Widoczne pylniki i rozwidlone znamię słupka

Morfologia

Pokrój

Szeroko rozgałęziony krzew o wysokości do 7 m.

Liście

Szerokojajowate, o długości ok. 12 cm, obustronnie nagie, ciemnozielone.

Kwiaty

Niebieskawofioletowe, przyjemnie pachnące, zebrane w wiechy o długości ok. 15 cm (u odmian szlachetnych jeszcze dłuższe).

Biologia i ekologia

Kwitnie w maju. Preferuje miejsca nasłonecznione, ale może rosnąć także w cieniu.

Zastosowanie

Roślina ozdobna. Pospolicie uprawiany krzew w parkach, przydomowych ogródkach, na skwerach. Bez szkody dla rośliny kwiatostany mogą być obcinane na kwiaty cięte, które w wodzie dość długo zachowują świeżość i przyjemny zapach. Nie ma specjalnych wymagań co do gleby. Dużą zaletą jest fakt, że może rosnąć w cieniu. Pewną uciążliwością jest konieczność systematycznego usuwania stale pojawiających się odrostów korzeniowych.

Roślina nektarodajna, ale nektar jest niedostępny dla pszczół ze względu na zbyt długą rurkę korony.

Zmienność

Pachnące i obfite kwiatostany są częstą ozdobą stołów.

Początkowo sadzono tylko formę typową o drobnych pojedynczych kwiatach, ale już wkrótce pojawiły się w uprawie odmiany szlachetne: białokwiatowy (1613), pełnokwiatowy biały (1823) i pełnokwiatowy purpurowy (1846).

Do połowy XIX wieku znano zaledwie 25 takich odmian. Od 1875 ich uprawą zajął się francuski ogrodnik V. Lemoine z Nancy. Otrzymał ponad 200 odmian. Obecnie uprawia się wyłącznie sztucznie wyhodowane kultywary. Znanych jest ich ok. 1000.

Nazewnictwo

Polska tradycyjna, ale mylna, nazwa rośliny (bez lilak) sugeruje jej pokrewieństwo z rodzajem bez (Sambucus). Tymczasem lilak i bez należą do zupełnie innych rodzin. Lilak do oliwkowatych (wraz z ligustrem), a bez do piżmaczkowatych. Ponieważ lilak został sprowadzony z Imperium Osmańskiego, przez wiele lat przypuszczano, że jego ojczyzną jest Azja zachodnia, dlatego nazywano go lilakiem tureckim.