Lilak pospolity

Lilak pospolity
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	jasnotowce
Rodzina	oliwkowate
Rodzaj	lilak
Gatunek	lilak pospolity
	Nazwa systematyczna
	Syringa vulgaris L.; Sp. pl. 1:9. 1753
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku

Lilak pospolity (Syringa vulgaris L.) – gatunek rośliny z rodziny oliwkowatych. Pochodzi z rejonów Półwyspu Bałkańskiego^[4]. Jest powszechnie uprawiany w wielu krajach świata. Stał się szerzej znany w Europie w XVI wieku, kiedy został sprowadzony z Imperium Osmańskiego. W Polsce jest pospolicie uprawiany, dość często dziczeje.

Przekrój rurki kwiatowej. Widoczne pylniki i rozwidlone znamię słupka

MorfologiaEdytuj

Pokrój: Szeroko rozgałęziony krzew o wysokości do 7 m.
Liście: Szerokojajowate, o długości ok. 12 cm, obustronnie nagie, ciemnozielone.
Kwiaty: Niebieskawofioletowe, przyjemnie pachnące, zebrane w wiechy o długości ok. 15 cm (u odmian szlachetnych jeszcze dłuższe).

Biologia i ekologiaEdytuj

Kwitnie w maju. Preferuje miejsca nasłonecznione, ale może rosnąć także w cieniu.

ZastosowanieEdytuj

Roślina ozdobna. Pospolicie uprawiany krzew w parkach, przydomowych ogródkach, na skwerach. Bez szkody dla rośliny kwiatostany mogą być obcinane na kwiaty cięte, które w wodzie dość długo zachowują świeżość i przyjemny zapach. Nie ma specjalnych wymagań co do gleby. Dużą zaletą jest fakt, że może rosnąć w cieniu. Pewną uciążliwością jest konieczność systematycznego usuwania stale pojawiających się odrostów korzeniowych.

Roślina nektarodajna, ale nektar jest niedostępny dla pszczół ze względu na zbyt długą rurkę korony^[5].

ZmiennośćEdytuj

Pachnące i obfite kwiatostany są częstą ozdobą stołów.

Początkowo sadzono tylko formę typową o drobnych pojedynczych kwiatach, ale już wkrótce pojawiły się w uprawie odmiany szlachetne: białokwiatowy (1613), pełnokwiatowy biały (1823) i pełnokwiatowy purpurowy (1846).

Do połowy XIX wieku znano zaledwie 25 takich odmian. Od 1875 ich uprawą zajął się francuski ogrodnik V. Lemoine z Nancy. Otrzymał ponad 200 odmian. Obecnie uprawia się wyłącznie sztucznie wyhodowane kultywary. Znanych jest ich ok. 1000.

NazewnictwoEdytuj

Polska tradycyjna, ale błędna, nazwa rośliny (bez lilak) sugeruje jej pokrewieństwo z rodzajem bez (Sambucus). Tymczasem lilak i bez należą do zupełnie innych rodzin. Lilak do oliwkowatych (wraz z ligustrem), a bez do piżmaczkowatych. Ponieważ lilak został sprowadzony z Imperium Osmańskiego, przez wiele lat przypuszczano, że jego ojczyzną jest Azja zachodnia, dlatego nazywano go lilakiem tureckim.

PrzypisyEdytuj

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-03-24] (ang.).
↑ Syringa vulgaris, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] (ang.).
↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2011-01-17].
↑ Leokadia Witkowska-Żuk: Rośliny leśne. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2013. ISBN 978-83-7073-359-9.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-03-24] (ang.).

[iucn-3] Syringa vulgaris, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] (ang.).

[grin-4] Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2011-01-17].

[5] Leokadia Witkowska-Żuk: Rośliny leśne. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2013. ISBN 978-83-7073-359-9.

[4]

[1]

[2]

[3]

[5]