Lipa (powiat przemyski)

wieś w województwie podkarpackim, powiecie przemyskim

Lipawieś w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie przemyskim, w gminie Bircza[5][6]. Leży na Pogórzu Przemyskim, nad potokiem Lipka dopływem Stupnicy.

Lipa
wieś
Ilustracja
Zabytkowa cerkiew z dzwonnicą i kaplicą
Państwo

 Polska

Województwo

 podkarpackie

Powiat

przemyski

Gmina

Bircza

Liczba ludności (2011)

307[2][3]

Strefa numeracyjna

16

Kod pocztowy

37-751[4]

Tablice rejestracyjne

RPR

SIMC

0599451[5]

Położenie na mapie gminy Bircza
Mapa konturowa gminy Bircza, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Lipa”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole po prawej znajduje się punkt z opisem „Lipa”
Położenie na mapie województwa podkarpackiego
Mapa konturowa województwa podkarpackiego, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „Lipa”
Położenie na mapie powiatu przemyskiego
Mapa konturowa powiatu przemyskiego, po lewej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „Lipa”
Ziemia49°41′45″N 22°22′59″E/49,695833 22,383056[1]

We wsi znajduje się drewniana cerkiew pod wezwaniem Św. Paraskewii, zbudowana w latach 1830-1843, odnowiona w 1919. Po wojnie użytkowana była przez rzymskich katolików, do czasu zbudowania nowego kościoła, którego budowę rozpoczęto w roku 1999[7]. Samodzielna parafia pw. Wniebowstąpienia Pańskiego w Lipie została erygowana w roku 1970 i należy do dekanatu Bircza. Posiada kościoły filialne w Malawie i Brzeżawie[8].

Historia edytuj

Wieś powstała na początku XV wieku, założona na prawie wołoskim. Pierwsza wzmianka o Lipie - własności Kmitów, pochodzi z 1436. W 1437 kupili ją Łukasz i Iwanko bracia z Birczy. W 1447 r., Lipę kupił Jerzy Matiaszowicz Gozdawita, pan na Humniskach, Birczy i Zboiskach, protoplasta rodu Humnickich i Bireckich. Od tego czasu, wieś należała do klucza bireckiego. W XIX wieku dziedzicem Lipy został Franciszek Zaręba.

 
Kościół parafialny

W roku 1443 wzmiankowany jest Sirodor knyasz de Lippa.

W połowie XIX wieku właścicielami posiadłości tabularnej w Lipie Dolnej i Górnej byli Franciszek Kozłowski i Franciszek Zaremba[9].

Pod koniec XIX poszczególne domy nosiły nazwę Kopanie[10].

Przed II wojną światową Lipa składała się z wielu przysiółków: Lipa Dolna, Lipa Górna, Morochów, Kuzie, Kopań (Kopania), Podwoludzka, Capura (Capora), Leców, Przesada (Przysada), Grabowiec, Mazury, Kiczary, Lackie.

Do istniejącej tu przed II wojną światową parafii greckokatolickiej należały również miejscowości : Brzeżawa (do 1930), Jawornik Ruski (do 1843), Malawa, Dobrzanka.

W II Rzeczypospolitej wieś położona powiecie dobromilskim województwa lwowskiego. W 1945 nacjonaliści ukraińscy z OUN-UPA zamordowali tu 10 Polaków i 1 Ukrainkę[11].

W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa przemyskiego.

Lipa w roku 1929 edytuj

  • Właściciele ziemscy: Kozłowski Flor. i Aleks. (383 ha)
  • Kowal: Chamulak S.
  • Młyn wodny: Pielech J.
  • Szewc: Charog Ch.
  • Tartak wodny: Pielech J.
  • Tytoniowe wyroby: Fleischer E., Schiff, Szacki W.
  • Wyszynk trunków: Steppel B.

Demografia[12] edytuj

  • 1785 - 404 grekokatolików, 95 rzymskich katolików, 16 żydów
  • 1840 - 809 grekokatolików
  • 1859 - 785 grekokatolików
  • 1879 - 986 grekokatolików
  • 1899 - 1271 grekokatolików
  • 1926 - 1340 grekokatolików
  • 1929 - 1647 mieszkańców
  • 1938 - 1417 grekokatolików, 236 rzymskich katolików, 29 żydów i 12 zielonoświątkowców
  • 1997 - 312 osób
  • 2006 - 321 osób

Przypisy edytuj

  1. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 9 stycznia 2024, identyfikator PRNG: 68402
  2. Wieś Lipa w liczbach, Polska w liczbach [dostęp 2018-04-07] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  3. GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.. [dostęp 2018-04-07].
  4. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 653 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  5. a b GUS. Wyszukiwarka TERYT
  6. Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
  7. Kościół w Lipie na stronie polskaniezwykła.pl
  8. Parafia na stronie diecezji. [dostęp 2017-01-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-10-25)].
  9. Skorowidz wszystkich miejscowości położonych w królestwie Galicyi i Lodomeryi jakoteż w wielkim księstwie Krakowskiem i księstwie Bukowińskiem, pod względem politycznej i sądowej organizacyi kraju wraz z dokładnem oznaczeniem parafii, poczt i właścicieli tabularnych, ułożony porządkiem abecadłowym. Lwów: Karol Wild, 1855, s. 114.
  10. Kopanie 4.), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IV: Kęs – Kutno, Warszawa 1883, s. 372.
  11. Szczepan Siekierka, Henryk Komański, Krzysztof Bulzacki, Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na Polakach w województwie lwowskim 1939–1947, Wrocław: Stowarzyszenie Upamiętnienia Ofiar Zbrodni Ukraińskich Nacjonalistów, 2006, s. 135, ISBN 83-85865-17-9, OCLC 77512897.
  12. Dmytro Błażejowśkyj - "Historical sematism of the Eparchy of Peremysl including the Apostolic Administration of Lemkivscyna (1828-1939)", Lwów 1995

Linki zewnętrzne edytuj