Lista proponowanych struktur chemicznych nowiczoków i ich prekursorów

zestawienie podające przypuszczalne struktury serii domniemanych środków paralityczno-drgawkowych i ich prekursorów

Lista przedstawia związki chemiczne, co do których wysunięto przypuszczenia, że mogą być nowiczokami. Nie ma żadnych publicznie dostępnych danych, które potwierdzają istnienie nowiczoków bądź też podają ich dokładne struktury chemiczne czy właściwości. Poniższa tabela zawiera struktury chemiczne – wraz z podstawowymi danymi identyfikacyjnymi, właściwościami i uwagami – które według różnych autorów mogą być nowiczokami bądź ich prekursorami. Lista nie jest kompletna.

Zobacz więcej w artykule Nowiczoki, w sekcji Proponowane struktury chemiczne i właściwości.

Nowiczoki edytuj

Struktura chemiczna Nazwa Numer CAS Masa molowa [g/mol] Wzór sumaryczny Dodatkowe informacje Źródła
  chlorek fluorek {[(2-chloroetoksy)fluorofosfinylo]oksy}karbonoimidowy 26102-97-6 241,9 C
3
H
4
Cl
2
F
2
NO
3
P
  • według Hoeniga może to być nowiczok A-230 i być produktem reakcji pomiędzy nowiczokiem-# i nowiczokiem-??
[1][2]
  chlorek fluorek {[(2-chloro-1-metyloetoksy)fluorofosfinylo]oksy}karbonoimidowy 26102-98-7 256,0 C
4
H
6
Cl
2
F
2
NO
3
P
  • według Hoeniga może to być nowiczok A-232 i być produktem reakcji pomiędzy nowiczokiem-# i nowiczokiem-5
  • ma zachowywać stan ciekły w niskich temperaturach, być 5–8 razy bardziej toksyczny od VX[a], a zatrucie nim ma być trudne w leczeniu
  • produkcja może być przeprowadzana w cywilnych fabrykach (nawozów sztucznych) ze składników, które w większości nie podlegają pod zapisy Konwencji o zakazie broni chemicznej
[3][4][5]
  chlorek fluorek {[(2-chloro-1-metylopropoksy)fluorofosfinylo]oksy}karbonoimidowy 26102-99-8 270,0 C
5
H
8
Cl
2
F
2
NO
3
P
  • według Hoeniga może to być nowiczok A-234 i być produktem reakcji pomiędzy nowiczokiem-5 i nowiczokiem-7
  • jego lotność ma być zbliżona do lotności somanu, przy dziesięciokrotnie wyższej toksyczności
[4][5][6]
  chlorek fluorek {[(2-chloroetynoksy)fluorofosfinylo]oksy}karbonoimidowy 237,9 C
3
Cl
2
F
2
NO
3
P
[7]
  chlorek fluorek {[(cyjanoetynoksy)fluorofosfinylo]oksy}karbonoimidowy 228,5 C
5
H
2
ClF
2
NO
3
P
  • możliwe analogiczne struktury z innymi halogenami lub pseudohalogenami
[7]
  chlorek fluorek N-{[2-chloroetylo(metylo)amino]-etoksyfosforylo}oksymetanoimidoilu 281,0 C
6
H
12
l
2
FN
2
O
3
P
  • struktura z grupą chlorodialkiloamidową, podobną do tej w tabunie
[8]
  194,2 C
7
H
16
FN
2
OP
  • według Mirzajanowa jest to nowiczok A-230
  • jego toksyczność ma być 5–8 razy większa niż VR (rosyjski odpowiednik VX)
[9]
  N′-metoksyfluorofosforylo-N,N-dietyloetanoimidoamid 210,2 C
7
H
16
FN
2
O
2
P
  • według Mirzajanowa jest to nowiczok A-232
  • jego toksyczność ma być porównywalna z VR, jednak ma być bardziej lotny od VR i A-230 oraz mniej odporny na wilgoć; ma być również odporny na niskie temperatury
  • brak typowego dla środków paralityczno-drgawkowych wiązania PC (a tym samym nieuwzględnienie tego typu związków chemicznych w Konwencji o zakazie broni chemicznej) miało według Mirzajanowa sprawić, że środek ten nie byłby objęty zapisami Konwencji i nie byłby weryfikowany przez OPCW[b]
[10][11]
  N′-etoksyfluorofosforylo-N,N-dietyloetanoimidoamid 224,2 C
8
H
18
FN
2
O
2
P
  • według Mirzajanowa jest to nowiczok A-234
[12]
  251,3 C
10
H
23
FN
3
OP
  • według Mirzajanowa jest to nowiczok A-242
[13]
  267,3 C
10
H
23
FN
3
O
2
P
  • według Mirzajanowa jest to nowiczok A-262
[13]
  dichlorek [(fluorometoksyfosfinylo)oksy]karbonoimidowy 17642-31-8 209,9 C
2
H
3
Cl
2
FNO
3
P
  • gęstość: 1,488 g/cm³ (20 °C)
  • temperatura wrzenia: 57 °C (2 mmHg)
[14]
  chlorek fluorek [(fluorometoksyfosfinylo)oksy]karbonoimidowy 17642-26-1 193,5 C
2
H
3
ClF
2
NO
3
P
  • gęstość: 1,51 g/cm³ (20 °C)
  • temperatura wrzenia: 70 °C (2 mmHg)
[14]
  difluorek [(fluorometoksyfosfinylo)oksy]karbonoimidowy 18016-10-9 177,0 C
2
H
3
F
3
NO
3
P
  • gęstość: 1,424 g/cm³ (20 °C)
  • temperatura wrzenia: 58 °C (20 mmHg)
[15]
  fluorek 2,2-difluoro-N-[(fluorometoksyfosfinylo)oksy]-2-nitroetanoimidoilu 17642-29-4 254,0 C
3
H
3
F
4
N
2
O
5
P
  • gęstość: 1,639 g/cm³ (20 °C)
  • temperatura wrzenia: 76 °C (3 mmHg)
[15]
  dichlorek [(etoksyfluorofosfinylo)oksy]karbonoimidowy 17642-32-9 224,0 C
3
H
5
Cl
2
FNO
3
P
  • gęstość: 1,366 g/cm³ (20 °C)
  • temperatura wrzenia: 87 °C (4 mmHg)
[16]
  chlorek fluorek [(etoksyfluorofosfinylo)oksy]karbonoimidowy 17642-27-2 207,5 C
3
H
5
ClF
2
NO
3
P
  • gęstość: 1,45 g/cm³ (20 °C)
  • temperatura wrzenia: 75 °C (4 mmHg)
[16]
  difuorek [(etoksyfluorofosfinylo)oksy]karbonoimidowy 17642-28-3 191,0 C
3
H
5
F
3
NO
3
P
  • temperatura wrzenia: 54 °C (5 mmHg)
[16]
  fluorek N-[(etoksyfluorofosfinylo)oksy]-2,2-difluoro-2-nitroetanoimidoilu 17642-30-7 268,1 C
4
H
5
F
4
N
2
O
5
P
  • gęstość: 1,506 g/cm³ (20 °C)
  • temperatura wrzenia: 81 °C (5 mmHg)
[2]

Prekursory edytuj

Struktura chemiczna Nazwa chemiczna Numer CAS Masa molowa [g/mol] Wzór sumaryczny Dodatkowe informacje Źródła
  2-fluoro-1,3,2-dioksafosfolan 765-40-2 110,0 C
2
H
4
FO
2
P
  • według Hoeniga może to być nowiczok-?? i być prekursorem A-230
[7][17]
  dichlorofluoronitrozometan 1495-28-9 131,9 CCl
2
FNO
  • według Hoeniga może to być nowiczok-# i być prekursorem A-230, A-232 i A-234
  • błękitny gaz o temperaturze wrzenia 12 °C
[7][17]
  2-fluoro-4-metylo-1,3,2-dioksafosfolan 16415-09-1 124,1 C
3
H
6
FO
2
P
  • według Hoeniga może to być nowiczok-5 i być prekursorem A-232
[7][17]
  2-fluoro-4,5-metylo-1,3,2-dioksafosfolan 19952-57-9 138,1 C
4
H
8
FO
2
P
  • według Hoeniga może to być nowiczok-7 i być prekursorem A-234
[7][17]
  chlorek fluorek [(dibromofosfinylo)oksy]karbonoimidowy 18262-26-5 303,3 CBr
2
ClFNO
2
P
  • gęstość: 2,2030 g/cm³ (20 °C)
  • temperatura wrzenia: 60 °C (0,1 mmHg)
  • słabo rozpuszczalny w wodzie
[18]
  difluorek [(dichlorofosfinylo)oksy]karbonoimidowy 18262-24-3 197,9 CCl
2
F
2
NO
2
P
  • gęstość: 1,6360 g/cm³ (20 °C)
  • temperatura wrzenia: 65 °C (20 mmHg)
  • słabo rozpuszczalny w wodzie
[19]
  chlorek fluorek [(dichlorofosfinylo)oksy]karbonoimidowy 18425-23-5 214,4 CCl
3
FNO
2
P
  • gęstość: 1,7080 g/cm³ (20 °C)
  • temperatura wrzenia: 61 °C (6 mmHg)
  • słabo rozpuszczalny w wodzie
[20]
  dichlorek [(dichlorofosfinylo)oksy]karbonoimidowy 17642-35-2 230,8 CCl
4
NO
2
P
  • gęstość: 1,7360 g/cm³ (20 °C)
  • temperatura wrzenia: 75 °C (5 mmHg)
  • słabo rozpuszczalny w wodzie
[20]
  fluorek N-[(dichlorofosfinylo)oksy]-2,2-difluoro-2-nitroetanoimidoilu 18262-25-4 274,9 C
2
Cl
2
F
3
N
2
O
4
P
  • gęstość: 1,7470 g/cm³ (20 °C)
  • temperatura wrzenia: 65 °C (3 mmHg)
  • słabo rozpuszczalny w wodzie
[21]
  chlorek 2-chloro-N-[(dichlorofosfinylo)oksy]etanoimidoilu 111203-62-4 244,8 C
2
H
2
Cl
4
NO
2
P
  • temperatura wrzenia: 99 °C (2 mmHg)
  • słabo rozpuszczalny w wodzie
[21]
  chlorek fluorek [(chlorometoksyfosfinylo)oksy]karbonoimidowy 17650-48-5 209,9 C
2
H
3
Cl
2
FNO
3
P
  • gęstość: 1,5790 g/cm³ (20 °C)
  • temperatura wrzenia: 95 °C (6 mmHg)
  • słabo rozpuszczalny w wodzie
[22]
  chlorek N-[(dichlorofosfinylo)oksy]etanoimidoilu 120932-13-0 210,4 C
2
H
3
Cl
3
NO
2
P
  • temperatura wrzenia: 71 °C (2 mmHg)
  • słabo rozpuszczalny w wodzie
[23]
  dichlorek [(chlorometoksyfosfinylo)oksy]karbonoimidowy 17642-33-0 226,4 C
2
H
3
Cl
3
NO
3
P
  • gęstość: 1,5830 g/cm³ (20 °C)
  • temperatura wrzenia: 82 °C (1 mmHg)
  • słabo rozpuszczalny w wodzie
[23]
  difluorek [(chlorometoksyfosfinylo)oksy]karbonoimidowy 18262-30-1 193,5 C
2
H
3
ClF
2
NO
3
P
  • gęstość: 1,5490 g/cm³ (20 °C)
  • temperatura wrzenia: 59 °C (2 mmHg)
  • słabo rozpuszczalny w wodzie
[24]
  chlorek 2,2-dichloro-N-[(dichlorofosfinylo)oksy]etanoimidoilu 114700-94-6 279,3 C
2
HCl
5
NO
2
P
  • temperatura wrzenia: 94 °C (1,5 mmHg)
  • słabo rozpuszczalny w wodzie
[24]
  fluorek N-[(chlorometoksyfosfinylo)oksy]-2,2-difluoro-2-nitroetanoimidoilu 18262-33-4 270,5 C
3
H
3
ClF
3
N
2
O
5
P
  • gęstość: 1,6270 g/cm³ (20 °C)
  • temperatura wrzenia: 87 °C (3 mmHg)
  • słabo rozpuszczalny w wodzie
[25]
  chlorek fluorek [(chloro-2-chloroetoksyfosfinylo)oksy]karbonoimidowy 23233-25-2 258,4 C
3
H
4
Cl
3
FNO
3
P
  • gęstość: 1,5980 g/cm³ (20 °C)
  • temperatura wrzenia: 73 °C (0,01 mmHg)
  • słabo rozpuszczalny w wodzie
[25]
  chlorek fluorek [(bromoetoksyfosfinylo)oksy]karbonoimidowy 17642-25-0 268,4 C
3
H
5
BrClFNO
3
P
  • gęstość: 1,6970 g/cm³ (20 °C)
  • temperatura wrzenia: 101 °C (1 mmHg)
  • słabo rozpuszczalny w wodzie
[26]
  chlorek fluorek [(chloroetoksyfosfinylo)oksy]karbonoimidowy 18262-27-6 224,0 C
3
H
5
Cl
2
FNO
3
P
  • gęstość: 1,4490 g/cm³ (20 °C)
  • temperatura wrzenia: 77 °C (3 mmHg)
  • słabo rozpuszczalny w wodzie
[26]
  chlorek N-[(dichlorofosfinylo)oksy]propanoimidoilu 121951-54-0 224,4 C
3
H
5
Cl
3
NO
2
P
  • temperatura wrzenia: 67 °C (2 mmHg)
  • słabo rozpuszczalny w wodzie
[27]
  chlorek 2-chloro-N-[(chlorometoksyfosfinylo)oksy]etanoimidoilu 114700-91-3 240,4 C
3
H
5
Cl
3
NO
3
P
  • temperatura wrzenia: 118 °C (2 mmHg)
  • słabo rozpuszczalny w wodzie
[27]
  difluorek [(chloroetoksyfosfinylo)oksy]karbonoimidowy 18262-31-2 207,5 C
3
H
5
ClF
2
NO
3
P
  • gęstość: 1,4050 g/cm³ (20 °C)
  • temperatura wrzenia: 65 °C (2 mmHg)
  • słabo rozpuszczalny w wodzie
[28]
  fluorek N-[(chloroetoksyfosfinylo)oksy]-2,2-difluoro-2-nitroetanoimidoilu 18262-34-5 284,5 C
4
H
5
ClF
3
N
2
O
5
P
  • gęstość: 1,5140 g/cm³ (20 °C)
  • temperatura wrzenia: 73 °C (0,1 mmHg)
  • słabo rozpuszczalny w wodzie
[28]
  chlorek 2,2-dichloro-N-[(chloroetoksyfosfinylo)oksy]etanoimidoilu 114700-93-5 288,9 C
4
H
6
Cl
4
NO
3
P
  • temperatura wrzenia: 112 °C (1,5 mmHg)
  • słabo rozpuszczalny w wodzie
[29]
  chlorek fluorek [(chloroizopropylofosfinylo)oksy]karbonoimidowy 18262-28-7 238,0 C
4
H
7
Cl
2
FNO
3
P
  • gęstość: 1,3690 g/cm³ (20 °C)
  • temperatura wrzenia: 64 °C (2 mmHg)
  • słabo rozpuszczalny w wodzie
[29]
  chlorek fluorek [(chloropropylofosfinylo)oksy]karbonoimidowy 18262-29-8 238,0 C
4
H
7
Cl
2
FNO
3
P
  • gęstość: 1,3480 g/cm³ (20 °C)
  • temperatura wrzenia: 100 °C (10 mmHg)
  • słabo rozpuszczalny w wodzie
[30]
  chlorek N-[(dichlorofosfinylo)oksy]-2-metylopropanoimidoilu 121951-56-2 238,4 C
4
H
7
Cl
3
NO
2
P
  • temperatura wrzenia: 68 °C (2 mmHg)
  • słabo rozpuszczalny w wodzie
[30]
  chlorek N-[(dichlorofosfinylo)oksy]butanoimidoilu 121951-55-1 238,4 C
4
H
7
Cl
3
NO
2
P
  • temperatura wrzenia: 82 °C (3 mmHg)
  • słabo rozpuszczalny w wodzie
[31]
  dichlorek [(chloroizopropylofosfinylo)oksy]karbonoimidowy 17642-34-1 254,4 C
4
H
7
Cl
3
NO
3
P
  • gęstość: 1,40 g/cm³ (20 °C)
  • temperatura wrzenia: 90 °C (2 mmHg)
  • słabo rozpuszczalny w wodzie
[31]
  chlorek 2-chloro-N-[(chloroetoksyfosfinylo)oksy]etanoimidoilu 114700-92-4 254,4 C
4
H
7
Cl
3
NO
3
P
  • temperatura wrzenia: 123 °C (1,5 mmHg)
  • słabo rozpuszczalny w wodzie
[32]
  dichlorek [(chloropropoksyfosfinylo)oksy]karbonoimidowy 37990-97-9 254,4 C
4
H
7
Cl
3
NO
3
P
  • słabo rozpuszczalny w wodzie
[32]
  difluorek [(chloropropoksyfosfinylo)oksy]karbonoimidowy 37990-84-4 221,5 C
4
H
7
ClF
2
NO
3
P
  • słabo rozpuszczalny w wodzie
[33]
  difluorek [(chloroizopropoksyfosfinylo)oksy]karbonoimidowy 18262-32-3 221,5 C
4
H
7
ClF
2
NO
3
P
  • gęstość: 1,3720 g/cm³ (20 °C)
  • temperatura wrzenia: 61 °C (2 mmHg)
  • słabo rozpuszczalny w wodzie
[34]
  chlorek N-[(chloroetoksyfosfinylo)oksy]etanoimidoilu 114700-90-2 220,0 C
4
H
8
Cl
2
NO
3
P
  • temperatura wrzenia: 96 °C (3 mmHg)
  • słabo rozpuszczalny w wodzie
[34]
  chlorek N-[(chloropropoksyfosfinylo)oksy]etanoimidoilu 129003-90-3 234,0 C
5
H
10
l
2
NO
3
P
  • temperatura wrzenia: 105 °C (2 mmHg)
  • słabo rozpuszczalny w wodzie
[35]
  chlorek N-{[chloro-(1-metyloetoksy)fosfinylo]oksy}etanoimidoilu 128981-16-8 234,0 C
5
H
10
l
2
NO
3
P
  • temperatura wrzenia: 99 °C (2 mmHg)
  • słabo rozpuszczalny w wodzie
[35]
  chlorek N-[(chloroetoksyfosfinylo)oksy]propanoimidoilu 128981-18-0 234,0 C
5
H
10
l
2
NO
3
P
  • temperatura wrzenia: 104 °C (2,5 mmHg)
  • słabo rozpuszczalny w wodzie
[36]
  chlorek 2-chloro-N-{[chloro-(2,2,3,3-tetrafluoropropoksy)fosfinylo]oksy}etanoimidoilu 114967-39-4 340,4 C
5
H
5
Cl
3
F
4
NO
3
P
  • temperatura wrzenia: 118 °C (3 mmHg)
  • słabo rozpuszczalny w wodzie
[36]
  chlorek fluorek [(2-chloro-1-metylopropylofosfinylo)oksy]karbonoimidowy 24946-19-8 286,5 C
5
H
8
Cl
3
FNO
3
P
  • gęstość: 1,4811 g/cm³ (20 °C)
  • temperatura wrzenia: 84 °C (0,3 mmHg)
  • słabo rozpuszczalny w wodzie
[37]
  chlorek N-{[chloro-(1-metyloetoksy)fosfinylo]oksy}propanoimidoilu 128981-20-4 248,0 C
6
H
12
l
2
NO
3
P
  • temperatura wrzenia: 97 °C (2 mmHg)
  • słabo rozpuszczalny w wodzie
[37]
  chlorek N-{[chloro-(2-metylopropoksy)fosfinylo]oksy}etanoimidoilu 128981-17-9 248,0 C
6
H
12
l
2
NO
3
P
  • temperatura wrzenia: 108 °C (2 mmHg)
  • słabo rozpuszczalny w wodzie
[38]
  chlorek N-[(chloropropoksyfosfinylo)oksy]propanoimidoilu 128981-19-1 248,0 C
6
H
12
l
2
NO
3
P
  • temperatura wrzenia: 102 °C (2 mmHg)
  • słabo rozpuszczalny w wodzie
[38]
  chlorek N-[(chloroetoksyfosfinylo)oksy]-2-metylopropanoimidoilu 128981-25-9 248,0 C
6
H
12
l
2
NO
3
P
  • temperatura wrzenia: 97 °C (2 mmHg)
  • słabo rozpuszczalny w wodzie
[39]
  chlorek N-[(chloropropoksyfosfinylo)oksy]butanoimidoilu 128981-22-6 262,1 C
7
H
14
l
2
NO
3
P
  • temperatura wrzenia: 108 °C (2 mmHg)
  • słabo rozpuszczalny w wodzie
[39]
  chlorek N-{[chloro-(2-metylopropoksy)fosfinylo]oksy}propanoimidoilu 128981-21-5 262,1 C
7
H
14
l
2
NO
3
P
  • temperatura wrzenia: 109 °C (2 mmHg)
  • słabo rozpuszczalny w wodzie
[40]
  chlorek N-{[chloro-(1-metyloetoksy)fosfinylo]oksy}butanoimidoilu 128981-23-7 262,1 C
7
H
14
l
2
NO
3
P
  • temperatura wrzenia: 105 °C (2 mmHg)
  • słabo rozpuszczalny w wodzie
[40]
  chlorek N-{[chloro-(1-metyloetoksy)fosfinylo]oksy}-2-metylopropanoimidoilu 128981-27-1 262,1 C
7
H
14
l
2
NO
3
P
  • temperatura wrzenia: 101 °C (2 mmHg)
  • słabo rozpuszczalny w wodzie
[41]
  chlorek N-[(chloropropoksyfosfinylo)oksy]-2-metylopropanoimidoilu 128981-26-0 262,1 C
7
H
14
l
2
NO
3
P
  • temperatura wrzenia: 107 °C (2 mmHg)
  • słabo rozpuszczalny w wodzie
[41]
  chlorek N-{[chloro-(2-metylopropoksy)fosfinylo]oksy}butanoimidoilu 128981-24-8 276,1 C
8
H
16
l
2
NO
3
P
  • temperatura wrzenia: 108 °C (1,5 mmHg)
  • słabo rozpuszczalny w wodzie
[42]
  chlorek N-{[chloro-(2-metylopropoksy)fosfinylo]oksy}-2-metylopropanoimidoilu 128981-28-2 276,1 C
8
H
16
l
2
NO
3
P
  • temperatura wrzenia: 109 °C (2 mmHg)
  • słabo rozpuszczalny w wodzie
[43]

Uwagi edytuj

  1. Źródła podające toksyczność nowiczoków w odniesieniu do VX przeważnie robią to bazując na informacjach od Mirzajanowa. On sam jednak w książce z 2009 roku porównuje toksyczność nowiczoków do VR (rosyjskiego odpowiednika VX o podobnej strukturze) (Mirzayanov 2009 ↓, loc. 2916).
  2. Jednak zgodnie z zapisami Konwencji o zakazie broni chemicznej środek ten może być uznany za broń chemiczną (zob. sekcję „Aspekty prawne” w artykule „Nowiczoki”).

Przypisy edytuj

  1. Hoenig 2007 ↓, s. 80.
  2. a b Ellison 2008 ↓, s. 40.
  3. Hoenig 2007 ↓, s. 83.
  4. a b Konopski 2009 ↓, s. 163.
  5. a b Ellison 2008 ↓, s. 41.
  6. Hoenig 2007 ↓, s. 85.
  7. a b c d e f Konopski 2009 ↓, s. 164.
  8. Konopski 2009 ↓, s. 165.
  9. Mirzayanov 2009 ↓, loc. 2876.
  10. Bajgar i in. 2015 ↓, s. 340.
  11. Mirzayanov 2009 ↓, loc. 2916, 2997, 3006.
  12. Mirzayanov 2009 ↓, loc. 2916.
  13. a b Mirzayanov 2009 ↓, loc. 2935.
  14. a b Ellison 2008 ↓, s. 37.
  15. a b Ellison 2008 ↓, s. 38.
  16. a b c Ellison 2008 ↓, s. 39.
  17. a b c d Hoenig 2007 ↓, s. 79.
  18. Ellison 2008 ↓, s. 69.
  19. Ellison 2008 ↓, s. 60.
  20. a b Ellison 2008 ↓, s. 70.
  21. a b Ellison 2008 ↓, s. 71.
  22. Ellison 2008 ↓, s. 72.
  23. a b Ellison 2008 ↓, s. 73.
  24. a b Ellison 2008 ↓, s. 74.
  25. a b Ellison 2008 ↓, s. 75.
  26. a b Ellison 2008 ↓, s. 76.
  27. a b Ellison 2008 ↓, s. 77.
  28. a b Ellison 2008 ↓, s. 78.
  29. a b Ellison 2008 ↓, s. 79.
  30. a b Ellison 2008 ↓, s. 80.
  31. a b Ellison 2008 ↓, s. 81.
  32. a b Ellison 2008 ↓, s. 82.
  33. Ellison 2008 ↓, s. 83.
  34. a b Ellison 2008 ↓, s. 84.
  35. a b Ellison 2008 ↓, s. 85.
  36. a b Ellison 2008 ↓, s. 86.
  37. a b Ellison 2008 ↓, s. 87.
  38. a b Ellison 2008 ↓, s. 88.
  39. a b Ellison 2008 ↓, s. 89.
  40. a b Ellison 2008 ↓, s. 90.
  41. a b Ellison 2008 ↓, s. 91.
  42. Ellison 2008 ↓, s. 92.
  43. Ellison 2008 ↓, s. 93.

Bibliografia edytuj

  • Jiri Bajgar i inni, Other Toxic Chemicals as Potential Chemical Warfare Agents, [w:] Handbook of Toxicology of Chemical Warfare Agents, Ramesh C. Gupta (red.), wyd. 2, London: Academic Press, [cop. 2015], ISBN 978-0-12-800159-2.
  • D. Hank Ellison, Handbook of Chemical and Biological Warfare Agents, wyd. 2, Boca Raton: CRC Press, 2008, ISBN 978-0-8493-1434-6 (ang.).
  • Steven L. Hoenig, Compendium of Chemical Warfare Agents, New York: Springer, 2007, ISBN 978-0-387-34626-7 (ang.).
  • Leszek Konopski, Historia broni chemicznej, Warszawa: Bellona, 2009, ISBN 978-83-11-11643-6.
  • Vil S. Mirzayanov, State Secrets: An Insider’s Chronicle of the Russian Chemical Weapons Program, Denver: Outskirts Press, [cop. 2009], ISBN 978-1-4327-2566-2.