Listera
Listera (Listera R. Br.) – rodzaj roślin wyróżniany w tradycyjnych ujęciach w rodzinie storczykowatych (Orchidaceae). Analizy filogenetyczne wykazały, że w jego obrębie zagnieżdżone są rodzaje gnieźnik (Neottia s.s.) i Holopogon tworząc grad ewolucyjny, dlatego cała ta grupa klasyfikowana jest w XXI wieku jako rodzaj Neottia. Listera wyróżniana jest w jego obrębie jako podrodzaj[4]. Należy tu 25 gatunków występujących głównie w Azji i Ameryce Północnej[4], tylko dwa rosną w Europie i oba spotykane są w Polsce.
 Listera jajowata ≡ gnieźnik jajowaty | |
| Systematyka[1][2] | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Podkrólestwo | |
| Nadgromada | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Nadklasa | |
| Klasa | |
| Nadrząd | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Podrodzina | |
| Rodzaj |
listera |
| Nazwa systematyczna | |
| Listera R. Brown Hortus Kew. ed. 2. 5: 201. Nov 1813[3] | |
| Typ nomenklatoryczny | |
|
Listera ovata (L.) Br.)[3] | |
Morfologia edytuj
Z wydłużonego kłącza wyrastają prosto wzniesione pędy z dwoma liśćmi, między którymi międzywęźle jest tak skrócone, że wyglądają na naprzeciwległe. Kwiatostan liczy od kilku do wielu małych, niepozornych kwiatów. Są one skręcone o 180° i zwykle otwarte. Warżka nie posiada ostrogi, jest wyraźnie dłuższa od pozostałych listków okwiatu i na końcu rozcięta[4].
Systematyka edytuj
Bifolium Petiver ex Nieuwland, Pollinirhiza Dulac
- Pozycja systematyczna
Zaliczane tu gatunki (niezależnie od klasyfikacji do rodzaju) należą do plemienia Neottieae w obrębie podrodziny epidendronowych (Epidendroideae) z rodziny storczykowatych (Orchidaceae). Storczykowate są kladem bazalnym w rzędzie szparagowców Asparagales w obrębie jednoliściennych[2][5].
Rozróżniane ze względu na zdolność do fotosyntezy, zielone storczyki z rodzaju Listera i myko-heterotroficzne storczyki z rodzaju Neottia okazały się być bezpośrednio spokrewnione. Storczyki z rodzaju Neottia zagnieżdżone są w gradzie ewolucyjnym tworzonym przez przedstawicieli rodzaju Listera i ich wyodrębnianie czyni z rodzaju Listera takson parafiletyczny. W kladzie z Neottia s.s zagnieżdżone są dodatkowo storczyki z tradycyjnie wyróżnianego rodzaju Holopogon Kom. & Nevski. W tej sytuacji rodzaje te połączono w jeden, pod najstarszą nazwą, czyli Neottia. W kolejnych badaniach filogenetycznych potwierdzono wielokrotnie monofiletyczność tak ujmowanego rodzaju[6][7]. W efekcie też współczesne bazy taksonomiczne włączają tradycyjnie wyróżniane w XX wieku gatunki z rodzaju Listera do rodzaju Neottia[8][9][5].
Ze względu na utrwalone rozdzielanie tych rodzajów w piśmiennictwie w XX wieku, wciąż publikowane są ujęcia wyróżniające rodzaj Listera i tak też uczyniono w krajowej liście flory polskiej z 2020 roku[10].
- Gatunki flory Polski
Pierwsza nazwa naukowa według listy krajowej[10], druga – obowiązująca według piśmiennictwa aktualizowanego taksonomicznie
- listera jajowata Listera ovata (L.) R. Br. ≡ gnieźnik jajowaty[4] Neottia ovata (L.) Bluff & Fingerh., Comp. Fl. German., ed. 2, 2: 435, 1838[9][8]
- listera sercowata Listera cordata (L.) R. Br.[10] ≡ gnieźnik sercowaty[4] Neottia cordata (L.) Rich., De Orchid. Eur.: 37, 1817[9][8]
Przypisy edytuj
- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ a b Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-08-03] (ang.).
- ↑ a b c Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-02-05].
- ↑ a b c d e Dariusz L. Szlachetko, Michał Skakuj: Storczyki Polski. Poznań: Wydawnictwo Sorus, 1996. ISBN 83-85599-97-5.
- ↑ a b Florida Museum of Natural History: Orchid Tree: a phylogeny of epiphytes (mostly) on the tree of life. [dostęp 2010-08-02]. (ang.).
- ↑ Ting Zhou, Xiao-Hua Jin, Molecular systematics and the evolution of mycoheterotrophy of tribe Neottieae (Orchidaceae, Epidendroideae), „PhytoKeys” (94), 2018, s. 39–49, DOI: 10.3897/phytokeys.94.21346, PMID: 29416419, PMCID: PMC5799734 [dostęp 2022-10-14].
- ↑ Zhi-Xin Zhu i inni, Complete plastome sequences of two Neottia species and comparative analysis with other Neottieae species (Orchidaceae), „Folia Geobotanica”, 54 (3-4), 2019, s. 257–266, DOI: 10.1007/s12224-019-09356-1 [dostęp 2022-10-14] (ang.).
- ↑ a b c Neottia Guett.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-10-14].
- ↑ a b c World Checklist of Selected Plant Families. Kew Gardens. [dostęp 2010-08-05]. (ang.).
- ↑ a b c Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 110, ISBN 978-83-62975-45-7.