Llazar Fundo

albański działacz komunistyczny, dziennikarz i pisarz

Llazar Fundo też jako Zai Fundo, ps. „Kreshniku”, „Pagani”, „Lovati” (ur. 20 marca 1899 w Korczy, zm. 30 września 1944 w Kukësie[1]) – albański polityk komunistyczny, dziennikarz i pisarz.

Llazar Fundo
Data i miejsce urodzenia

20 marca 1899
Korcza

Data i miejsce śmierci

30 września 1944
Kukës

Zawód, zajęcie

polityk, dziennikarz, pisarz

Odznaczenia
Martir i Demokracisë

Życiorys edytuj

Urodził się w rodzinie kupieckiej. Dzięki wsparciu rodziny mógł uczyć się w liceum francuskojęzycznym w Salonikach, a następnie podjąć studia prawnicze w Paryżu[2]. W środowisku studentów albańskich w Paryżu spotkał po raz pierwszy Envera Hodżę.

Po powrocie do Albanii w 1923 związał się z radykalną organizacją młodzieżową Bashkimi (Zjednoczenie), po zabójstwie Avni Rustemiego stanął na czele tej organizacji[3]. Był także redaktorem naczelnym pisma Bashkimi[2]. Brał aktywny udział w przewrocie, który w 1924 wyniósł na szczyty władzy Fana Noliego. Po upadku Noliego w grudniu 1924 Fundo wyemigrował do Wiednia, gdzie w tym czasie powstawała Bałkańska Federacja Komunistyczna. Wkrótce potem wyjechał do ZSRR, gdzie związał się z Kominternem i ukończył kurs z zakresu leninizmu[4]. W tym czasie wstąpił do Rosyjskiej Komunistycznej Partii (bolszewików)[2]. W 1929 wziął udział w VIII Zjeździe Bałkańskiej Federacji Komunistycznej, na którym dyskutowano nad perspektywami utworzenia w Albanii partii komunistycznej. Sam Fundo pomagał w tworzeniu grupy komunistycznej, działającej w Korczy. W latach 1930–1931 pisał do czasopisma Federacja Bałkańska, wydawanego w Wiedniu.

W 1933 był obserwatorem procesu lipskiego i towarzyszył G. Dimitrowowi w drodze powrotnej do Moskwy. Trzy lata później zajął się organizowaniem grupy albańskich ochotników, którzy mieli walczyć w Brygadach Międzynarodowych, w czasie wojny domowej w Hiszpanii. Wtedy też zaczął wyrażać poglądy krytyczne wobec Stalina i prowadzonej przez niego polityki czystek, co prowadziło go na pozycje bliskie trockizmowi[4]. W 1938 został za to usunięty z Kominternu i skazany na karę śmierci. Wyroku nie wykonano, prawdopodobnie wskutek interwencji Dymitrowa. Fundo wyjechał do Paryża.

W 1939, wkrótce po inwazji włoskiej na Albanię, Fundo powrócił do kraju i podjął pracę nauczyciela w liceum w Korczy. Z pracy tej został wyrzucony w 1940, z uwagi na jego działalność w antywłoskim ruchu oporu. W 1941 został internowany na wyspie Ventotene, razem z innymi Albańczykami, oskarżanymi o działalność antywłoską. Powrócił do Albanii pod koniec 1943, już po upadku faszystowskich Włoch. Przyłączył się do ruchu oporu, współpracując z pro-brytyjską grupą braci Kryeziu.

W 1944 został schwytany przez partyzantów jugosłowiańskich we wsi Bytyç w Kosowie i przekazany w ręce albańskie. Na rozkaz Envera Hodży, Fundo został zakatowany przez partyzantów V Brygady, jako agent brytyjski. W 1995 otrzymał pośmiertnie tytuł Męczennika za Demokrację (Martir i Demokracise)[2].

Przypisy edytuj

  1. Azem Qazimi: Fjalor Enciklopedik i Viktimave te Terrorit Komunist, tom II. Tirana: 2012, s. 322. ISBN 978-9928-168-01-6. (alb.).
  2. a b c d Fjalor Enciklopedik Shqiptar, vol. 1. Tirana: 2008, s. 737. (alb.).
  3. 120 vjetori i lindjes së Llazar Fundos/ “Martiri i Demokracisë” që u pushkatua nga Enver Hoxha. = 2021-05-24 [online], dosja.al, 20 marca 2019.
  4. a b Kastriot Dervishi: Levizja komuniste në vitet 1924-1944 dhe formimi i PKSh-se. Tirana: 2006, s. 88. (alb.).

Bibliografia edytuj

  • Robert Elsie: Historical Dictionary of Albania. Scarecrow Press: 2010, s. 156. ISBN 978-0-8108-6188-6.
  • Branko Lazić: Biographical dictionary of the Comintern. Hoover Press: 1986, s. 131. ISBN 0-8179-8401-1.
  • Owen Pearson: Albania in Occupation and War: From Fascism to Communism 1940–1945. I.B. Tauris: 2006, s. 395. ISBN 1-84511-104-4.