Lodowiec Szelfowy Filchnera
Lodowiec Szelfowy Filchnera[1] (ang. Filchner Ice Shelf, hiszp. Barrera de Hielos Filchner i Plataforma de Hielo Filchner, niem. Filchnerschelfeis, ros. Filchner Eisschelf[2]) – lodowiec szelfowy w południowej części Morza Weddella w zachodniej Antarktydzie.
.png) Lodowiec Szelfowy Filchnera w 1973 i 1986 roku | |
| Terytorium | |
|---|---|
| Rodzaj | |
| Klasa lodowca | |
Położenie na mapie Antarktyki  | |
 79°30′S 39°00′W/-79,500000 -39,000000
| |
Lodowiec Szelfowy Ronne i Lodowiec Szelfowy Filchnera
NazwaEdytuj
Lodowiec został nazwany na cześć niemieckiego odkrywcy Wilhelma Filchnera (1877–1957), który odkrył lodowiec w 1912 roku[3].
GeografiaEdytuj
Lodowiec Szelfowy Filchnera leży w Antarktydzie Zachodniej, w południowej części Morza Weddella[4], rozciągając się na wschód od Wyspy Berknera do Pensacola Mountains[3]. Od wschodu i południa graniczy z Ziemią Coatsów[5].
Zajmuje powierzchnię 260 tys. km², a grubość pokrywy lodowej dochodzi do ponad 200 m[3]. Czoło lodowca tworzy Bariera Lodowa Filchnera[4].
Od zachodu graniczy z większym Lodowcem Szelfowym Ronne, te dwa lodowce oddziela częściowo Wyspa Berknera i są one często traktowane jako jeden obiekt (ang. Filchner-Ronne Ice Shelf, FRIS)[3][6][7]. W 2012 roku Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych poza Granicami Rzeczypospolitej Polskiej (KSNG) zatwierdziła egzonim Lodowiec Szelfowy Filchnera-Ronne[8]. Hund (2014) podaje, że Lodowiec Szelfowy Filchnera-Ronne zajmuje powierzchnię 422 tys. km² i jest drugim pod względem wielkości lodowcem na Antarktydzie[6]. Store norske leksikon podaje, że Lodowiec Szelfowy Filchnera-Ronne jest drugim co do wielkości lodowcem szelfowym świata, po Lodowcu Szelfowym Rossa[9].
Lodowiec Szelfowy Filchnera zasilają odrębne lodowce spływające z lądu – Recovery Glacier i Slessor Glacier[6].
W 2021 roku podczas odwiertów lodu do badań geologicznych wiertło napotkało na głaz pod lodowcem (na głębokości 1,233 m), który okazał się być siedliskiem trzech rodzajów fauny bentosowej – dwa z nich zostały zidentyfikowane jako gąbki, przy czym trzeci to też najprawdopodobniej rodzaj gąbek[10]. Jest to pierwsza obserwacja in situ fauny bentosowej osadzonej na twardym podłożu pod szelfem lodowym[10].
HistoriaEdytuj
Lodowiec ten odkryła w 1912 roku niemiecka wyprawa pod dowództwem Wilhelma Filchnera, która nazwała go na cześć cesarza Niemiec Wilhelma II (1859–1941)[5]. Następnie jego nazwę zmieniono, by uhonorować jego odkrywcę[5]. Nazwa „Lodowiec Szelfowy Filchnera” była stosowana dla obszaru lodowca między Bowman Peninsula a Wybrzeżem Leopolda[5]. Dopiero później część na zachód od Wyspa Berknera została nazwana Lodowcem Szelfowym Ronne[5].
Lodowiec Szelfowy Filchnera był punktem wyjścia dla wypraw antarktycznych Filchnera w latach 1911–1912, Ernesta Shackletona (1874–1922) w latach 1914–1917 i Viviana Fuchsa w latach 1957–1958[7].
W 1986 roku doszło do oderwania się ogromnych mas lodu[5].
Roszczenia terytorialne do lodowca zgłaszają Argentyna (1942) i Wielka Brytania (1908)[6]. W jego wschodniej części leży argentyńska stacja badawcza Belgrano II[6].
PrzypisyEdytuj
- ↑ KSNG 2006 ↓, s. 23.
- ↑ SCAR Composite Gazetteer of Antarctica ↓.
- ↑ a b c d Encyclopædia Britannica ↓.
- ↑ a b Encyklopedia PWN ↓.
- ↑ a b c d e f Gazetteer of the British Antarctic Territory ↓.
- ↑ a b c d e Hund 2014 ↓, s. 370.
- ↑ a b Jenkins 2007 ↓, s. 392.
- ↑ Protokół 75. posiedzenia Komisji Standaryzacji Nazw Geograficznych poza Granicami Rzeczypospolitej Polskiej 2012 ↓.
- ↑ Store norske leksikon ↓.
- ↑ a b Griffiths et al. 2021 ↓.
BibliografiaEdytuj
- Antarktyka. „Nazewnictwo geograficzne Świata”. 8, 2006. Główny Urząd Geodezji i Kartografii. Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych poza Granicami Rzeczypospolitej Polskiej (KSNG). [dostęp 2021-12-24].
- Filchner Ice Shelf. W: Store norske leksikon. (norw.).
- Filchnera, Lodowiec Szelfowy, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2021-12-24].
- Gazetteer of the British Antarctic Territory: Filchner Ice Shelf. [dostęp 2021-12-24]. (ang.).
- Griffiths Huw J., Anker Paul, Linse Katrin, Maxwell Jamie, Post Alexandra L., Stevens Craig, Tulaczyk Slawek, Smith James A.. Breaking All the Rules: The First Recorded Hard Substrate Sessile Benthic Community Far Beneath an Antarctic Ice Shelf. „Frontiers in Marine Science”. 8, 2021. DOI: 10.3389/fmars.2021.642040. ISSN 2296-7745. (ang.).
- Hund, Andrew J.: Antarctica and the Arctic Circle: A Geographic Encyclopedia of the Earth's Polar Regions. ABC-CLIO, 2014. ISBN 978-1-61069-393-6. [dostęp 2021-12-24]. (ang.).
- Jenkins, Adrian: Filchner-Ronne Ice Shelf. W: Beau Riffenburgh: Encyclopedia of the Antarctic,. Taylor & Francis, 2007, s. 392–393. ISBN 978-0-415-97024-2. [dostęp 2021-12-24]. (ang.).
- Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych poza Granicami Rzeczypospolitej Polskiej (KSNG): Protokół 75. posiedzenia Komisji Standaryzacji Nazw Geograficznych poza Granicami Rzeczypospolitej Polskiej. 2012. [dostęp 2020-12-27]. (pol.).
- SCAR Composite Gazetteer of Antarctica: Filchner Ice Shelf. [dostęp 2021-12-24]. (ang.).
- Filchner Ice Shelf, [w:] Encyclopædia Britannica [online] [dostęp 2021-12-24] (ang.).