Loki

bóg w mitologii nordyckiej

Loki – olbrzym (Jötunn(inne języki)) z mitologii nordyckiej, zaliczony w poczet bogów (Asów), symbol ognia, oszustwa i psot. Syn olbrzyma Farbauti(inne języki) i Laufey(inne języki). Loki posiadał zdolność przemiany(inne języki) (w łososia, konia, ptaka, pchłę itp.), włącznie ze zmianą płci.

Loki
bóg symbol ognia i oszustwa
Ilustracja
Loki, XVII-wieczny manuskrypt islandzki
Występowanie

mitologia nordycka

Rodzina
Ojciec

Farbauti

Matka

Laufey

Żona

Sigyn

Dzieci

Fenrir, Hel, Sleipnir, Jormungand, Narvi(inne języki), Vali(inne języki)

Mity edytuj

 
Kara Lokiego, Louis Huard

Zrodził (stworzył) największe potwory – wielkiego wilka Fenrisa (Fenrira), węża Jormunganda (Midgardsorma) i boginię umarłych Hel – według większości wersji miał owo potomstwo z olbrzymką Angerbodą z Żelaznego Lasu. Nigdy do końca nie trzymał z żadną ze stron (oprócz ragnaröku, gdy wreszcie opowie się przeciw bogom i powiedzie na nich olbrzymów). Towarzyszył Thorowi w wielu wyprawach po świecie, podarował Odynowi Sleipnira – ośmionogiego, bardzo szybkiego rumaka, a także swojego syna. Loki miał także dwóch synów ze swą żoną SigynValiego(inne języki) i Narviego(inne języki), z Sif Ulla. Był również zmieniony w kobietę, podziemną czarownicę, co trwało osiem lat. Przez ten okres rodził straszliwe potwory.

Dzięki Lokiemu bogowie zdobyli też swoje najważniejsze atrybuty. W micie o Sif Lokiego oskarżono o złośliwe ścięcie jej włosów. Za karę musiał zdobyć dla niej nowe, złote, ale rosnące jak żywe; wykonały je karły, synowie Ivaldiego – najważniejszym z nich był Brokkur(inne języki). Przy tej okazji Loki dostał od nich włócznię Gungnir i statek Skidblandir. Wówczas Loki postawił w zastaw swoją głowę, że Eitri, brat Brokkura, nie zdoła już zrobić trzech równie cennych przedmiotów. Ale ten z pomocą brata i pozostałych karłów wykonał dzika Gulinburstiego, bransoletę Draupnir oraz młot Mjølner dla Thora. Bogowie orzekli, że najcenniejszy jest Mjølner. Loki przegrał więc zakład i powinien był stracić głowę, ale wtedy próbował uciec, wykorzystując swoje czarodziejskie buty, pozwalające mu latać i chodzić po wodzie. Gdy zaś Thor go schwytał, oświadczył, że oddał w zakład głowę, a nie szyję. Karły w zemście ucięły mu więc tylko język i zszyły usta (co miało być karą za jego krzywoprzysięstwo).

 
Loki i Sigyn, obraz Mårtena Eskila Wingego

Małżonką Lokiego była Sigyn. Bogowie, mając Lokiego za szaleńca i psotnika, wybaczali mu wiele złych uczynków, ale kiedy przyczynił się do zabicia Baldura (boga piękna) oraz uniemożliwił mu powrót z zaświatów, przykuli go (w niektórych podaniach przywiązali jelitami jego synów, Valiego i Narviego) do skały, gdzie musiał odkupić swój uczynek, przykuty łańcuchami tak, żeby padał na jego twarz okropny jad węża znajdującego się nad nim. Jego wierna żona Sigyn trzymała misę nad twarzą Lokiego i gdy ta napełniała się, Sigyn opróżniała ją – wtedy kropla jadu docierała do twarzy Lokiego i ten, trzęsąc się z bólu, powodował trzęsienie Ziemi. Wierzono, że w końcu Loki wyswobodzi się z więzów i zapragnie zemsty. Ragnarök rozpocznie się przypłynięciem do Asgardu (stolicy bogów) statku Nagelfar, którego Loki będzie sternikiem. Loki zginie podczas ragnaröku walcząc z bogiem strażnikiem Heimdallem (zabiją się nawzajem) – będzie to pierwsza wielka walka ragnaröku.

Znaleziska archeologiczne edytuj

 
Kamień Snaptun prawdopodobnie zawiera wizerunek Lokiego

Kamień ze Snaptun edytuj

W 1950 roku na plaży w pobliżu Snaptun w Danii odkryto półokrągły płaski kamień z wizerunkiem twarzy z wąsami. Wykonany ze steatytu pochodzącego z Norwegii lub Szwecji, wizerunek został wyrzeźbiony około 1000 roku n.e. i przedstawia twarz z bliznami wokół ust. Postać została zidentyfikowana jako Loki ze względu na jego usta, uważane za odniesienie do opowieści zapisanej w Skáldskaparmál(inne języki), w której synowie Ivaldiego(inne języki) zszywają usta Lokiego[1].

Został on zidentyfikowany jako kamień z paleniska; dysza miecha była wkładana do otworu z przodu kamienia, a powietrze wytwarzane przez miech wypychało płomień przez górny otwór, podczas gdy miech był chroniony przed gorącem i płomieniami. Kamień może wskazywać na związek Lokiego z kowalstwem i płomieniami. Kamień jest przechowywany i eksponowany w Muzeum Moesgård(inne języki) w pobliżu Aarhus w Danii[1].

Kamień z Kirkby Stephen i krzyż z Gosforth edytuj

Fragment krzyża z końca X wieku znajdujący się w kościele św. Szczepana w Kirkby Stephen(inne języki) w Kumbrii w Anglii przedstawia związaną postać z rogami i brodą. Niekiedy uważa się, że postać ta przedstawia związanego Lokiego[2]. Odkryty w 1870 roku kamień składa się z żółtawo-białego piaskowca i obecnie znajduje się z przodu kościoła w Kirkby Stephen. Przedstawienie podobnej postaci z rogami i okrągłymi ramionami zostało odkryte w Gainford w hrabstwie Durham i obecnie znajduje się w bibliotece Katedry w Durham[3].

Krzyż z Gosforth z połowy XI wieku przedstawia różne postacie z mitologii nordyckiej i również znajduje się w Kumbrii. W dolnej części zachodniej strony krzyża znajduje się wizerunek długowłosej klęczącej kobiety trzymającej jakiś przedmiot nad inną leżącą na ziemi, związaną postacią. Powyżej i po ich lewej stronie znajduje się spleciony wąż. Zostało to zinterpretowane jako Sigyn niosąca ukojenie związanemu Lokiemu[4].

Przypisy edytuj

  1. a b The god Loki from Snaptun, [w:] Poul Kjærum i inni red., Oldtidens ansigt: til Hendes Majestæt Dronning Margrethe II, 16. april 1990 = Faces of the past, S.l. 1990, s. 180, ISBN 978-87-7468-274-5 [dostęp 2023-11-25].
  2. Andy Orchard, Cassell dictionary of Norse myth & legend, London: Cassell, 1997, s. 105, ISBN 978-0-304-34520-5 [dostęp 2023-11-25].
  3. William Slater Calverley, Notes on the Early Sculptured Crosses, Shrines and Monuments in the Present Diocese of Carlisle, T. Wilson, 1899, s. 218 [dostęp 2023-11-25] (ang.).
  4. Andy Orchard, Cassell dictionary of Norse myth & legend, London: Cassell, 1997, s. 13, ISBN 978-0-304-34520-5 [dostęp 2023-11-25].

Bibliografia edytuj

  • Leszek Paweł Słupecki: Mitologia skandynawska w epoce wikingów. Kraków: Zakład wydawniczy NOMOS, 2003. ISBN 83-88508-55-5.