Wikipedia

Potto wielki

gatunek ssaka naczelnego
(Przekierowano z Lori potto)

Potto wielki[8], potto[9], lori potto[10] (Perodicticus potto) – gatunek ssaka naczelnego z podrodziny Perodicticinae w obrębie rodziny lorisowatych (Lorisidae), największy z lorisowatych. Wyglądem przypomina kota.

Potto wielki
Perodicticus potto
(P.L.S. Müller, 1766)[1]
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Nadgromada

żuchwowce

Gromada

ssaki

Infragromada

łożyskowce

Rząd

naczelne

Podrząd

lemurowe

Rodzina

lorisowate

Podrodzina

Perodicticinae

Rodzaj

potto

Gatunek

potto wielki

Synonimy
Podgatunki
  • P. p. potto (P.L.S. Müller, 1766)
  • P. p. juju O. Thomas, 1910
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[7]

Zasięg występowania
Mapa występowania
Zasięg występowania w starszym, szerszym ujęciu systematycznym
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Taksonomia edytuj

Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1766 roku niemiecki zoolog Philipp Müller, nadając mu nazwę Lemur potto[1]. Miejsce typowe według oryginalnego opisu to „Gwinea”[1], tj. Elmina, Ghana[11][12]. Müller swój opis oparł wyłącznie na podstawie relacji i ryciny Willema Bosmana[1][13], dlatego w 2006 roku wyznaczono neotyp: jest to zamontowana skóra i czaszka (sygnatura RMNH.MAM.39375.b)[14] oraz szkielet pozaczaszkowy (sygnatura RMNH.MAM.39375.a)[15] dorosłej samicy ze zbiorów Rijksmuseum van Natuurlijke Historie; okaz został zebrany pomiędzy marcem a wrześniem 1849 roku przez Hendrika Pela[16]. Podgatunek juju formalnie opisał w 1910 roku angielski zoolog Oldfield Thomas jako odrębny gatunek, nadając mu nazwę Perodicticus ju-ju[5]. Miejsce typowe to południowa Nigeria[5][17]. Holotyp to dorosły samiec (sygnatura BMNH 1902.7.12.1) ze zbiorów Muzeum Historii Naturalnej w Londynie; okaz typowy był mieszkańcem London Zoo od 26 maja do 17 czerwca 1902 roku, po śmierci przekazany do muzeum przez Edwarda Strawa[5][17].

Dane z mtDNA wykazały, że uznawane wcześniej za podgatunki potto wielkiego taksony edwardsi i ibeanus powinny mieć rangę odrębnych gatunków[18], odkrycie to poparte jest wyraźnymi różnicami w wielkości ciała i morfologii czaszki[19]. Takson juju jest prawdopodobnie również odrębnym gatunkiem, ale zachodzi potrzeba dokładniejszych badań[19].

Rozpoznano dwa podgatunki. Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World rozpoznają dwa podgatunki[19].

Etymologia edytuj

  • Perodicticus: gr. πηρός pēros „okaleczony”; δεικτικός deiktikos „podkreślenie czegoś”[20].
  • potto: lokalna nazwa Potto oznaczająca w wolof lemura[21].
  • juju: termin pochodzenia zachodnioafrykańskiego lub francuskiego używany przez europejskich kolonizatorów na określenie tradycyjnych wierzeń ludów afrykańskich[22].

Zasięg występowania edytuj

Potto wielki występuje w zależności od podgatunku[19]:

Morfologia edytuj

Długość jego ciała około 30 cm, ogona 4–6 cm; masa ciała 850–1000 g[23][24].

Ekologia edytuj

Występuje w gęstych lasach. Prowadzi nadrzewny i nocny tryb życia. W razie spotkania z drapieżnikiem przyjmuje postawę obronną, zaatakowany gryzie. Preferuje dietę roślinną.

Status zagrożenia edytuj

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów potto wielki w 2016 roku został zaliczony do kategorii LC (ang. least concern ‘najmniejszej troski’); w 2020 roku zmieniono status na NT (ang. near threatened ‘bliski zagrożenia’)[7].

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b c d e P.L.S. Müller: Des Ritters Carl von Linne’ vollständigen Natursystems Supplements- und Register-Band über alle sechs Theile oder Classen des Thierreichs. Nürnberg: Gabriel Nicolaus Raspe, 1776, s. 12. (niem.).
  2. ↑ A.G. Desmarest: Mammalogie, ou, Description des espèces de mammifères. Cz. 1. Paris: Chez Mme. Veuve Agasse, imprimeur-libraire, 1820, s. 104, seria: Encyclopédie méthodique. (fr.).
  3. ↑ E.T. Bennett. Characters of two Species of Mammalia (one constituting a new genus) from Sierra Leone. „Proceedings of the Committee of Science and Correspondence of the Zoological Society of London”. 1, s. 109, 1831. (ang.). 
  4. ↑ R.-P. Lesson: Species des Mammifères bimanes et quadrumanes; suivi d’un mémoire sur les Oryctéropes. Paris: J.B. Baillière, 1840, s. 238. (fr.).
  5. ↑ a b c d O. Thomas. Three new West African mammals. „The Annals and Magazine of Natural History”. Eight series. 5, s. 351, 1910. (ang.). 
  6. ↑ J.H. Schwartz. Pseudopotto martini: a new genus and species of extant lorisiform primate. „Anthropological Papers of the American Museum of Natural History”. 78, s. 8, 1996. (ang.). 
  7. ↑ a b M. Svensson, J.F. Oates, E. Pimley & S. Gonedelé Bi, Perodicticus potto, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2020, wersja 2022-2 [dostęp 2023-11-22] (ang.).
  8. ↑ W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński, W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 34. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
  9. ↑ K. Kowalski (red.), A. Krzanowski, H. Kubiak, B. Rzebik-Kowalska & L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 285–286, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.
  10. ↑ Praca zbiorowa: Zwierzęta: encyklopedia ilustrowana. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005, s. 105. ISBN 83-01-14344-4.
  11. ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Perodicticus potto. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-07-30].
  12. ↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Perodicticus potto (P. L. S. Müller, 1766). [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-09-09]. (ang.).
  13. ↑ W. Bosman: Nauwkeurige beschryving van de Guinese Goud- Tand- en Slave-kust,: nevens alle desselfs landen, koningryken, en gemenebesten, van de zeeden der inwoonders, hun godsdienst, regeering, regtspleeging, oorlogen, trouwen, begraven, enz. Mitsgaders de gesteltheid des lands, veld- en boomgewassen, alderhande dieren, zo wilde als tamme, viervoetige en kruipende, als ook ’t pluim-gedierte, vissen en andere zeldzaamheden meer, tot nog toe de Europeërs onbekend. Cz. 2. Utrecht: by Anthony Schouten, boekverkoper in de Korte Jans-straat, 1704, s. 32–33, ryc. 1, rys. 4. (niderl.).
  14. ↑ RMNH.MAM.39375.b. Naturalis Bioportal. [dostęp 2023-09-09]. (niderl. • ang.).
  15. ↑ RMNH.MAM.39375.a. Naturalis Bioportal. [dostęp 2023-09-09]. (niderl. • ang.).
  16. ↑ C. Smeenk, L.R. Godfrey & F.L. Williams. The early specimens of the potto Perodicticus potto (Statius Müller, 1776) in the National Museum of Natural History, Leiden, with the selection of a neotype. „Zoologische Mededelingen”. 80 (4), s. 139–164, 2006. (ang.). 
  17. ↑ a b 1902.7.12.1. [w:] Data Portal [on-line]. Natural Museum History. [dostęp 2023-09-09]. (ang.).
  18. ↑ Ch. Ross, J. Schmitz & H. Zischler. Primate jumping genes elucidate strepsirhine phylogeny. „Proceedings of the National Academy of Sciences”. 101 (29), s. 10650–10654, 2004. DOI: 10.1073/pnas.0403852101. (ang.). 
  19. ↑ a b c d C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 166. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
  20. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 525.
  21. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 560.
  22. ↑ J. Nijhof: Primaten. paulvoorhaar.nl. [dostęp 2023-09-09]. (niderl.).
  23. ↑ K.A.-I. Nekaris: Family Lorisidae (Angwantibos, Pottos and Lorises). W: R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 227. ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.).
  24. ↑ Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 107. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).

Bibliografia edytuj

  • T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 1–984, 1904. (ang.). 
  • K. Kowalski (red.), A. Krzanowski, H. Kubiak, B. Rzebik-Kowalska & L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 285–286, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.
  • Zwierzęta: encyklopedia ilustrowana. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005, s. 105. ISBN 83-01-14344-4.
  • D. Ciszek: Perodicticus potto. (On-line), Animal Diversity Web, 1999. [dostęp 2008-12-26]. (ang.).
  • M. Svensson, J.F. Oates, E. Pimley & S. Gonedelé Bi, Perodicticus potto, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2020, wersja 2021-2 [dostęp 2021-07-30] (ang.).
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Potto_wielki&oldid=71915982”