Wikipedia

Lotten von Kræmer

szwedzka pisarka, poetka, filantropka i sufrażystka

Lotten von Kræmer, właśc. Charlotte Lovisa von Kræmer (ur. 6 sierpnia 1828 w Sztokholmie, zm. 23 grudnia 1912 tamże[1]) – szwedzka pisarka, poetka, filantropka i sufrażystka. Założycielka Towarzystwa Dziewięciu.

Lotten von Kræmer
Charlotte von Kræmer
Lotten
Zdjęcie przedstawiające Lotten von Kræmer w 1880 roku
Lotten von Kræmer (1880)
Imię i nazwisko

Charlotte Louise von Kræmer

Data i miejsce urodzenia

6 sierpnia 1828
Sztokholm

Data i miejsce śmierci

23 grudnia 1912
Sztokholm

Narodowość

szwedzka

Język

szwedzki

Alma Mater

Uniwersytet w Uppsali

Dziedzina sztuki

poezja

Ważne dzieła
Multimedia w Wikimedia Commons

Pochodziła z rodziny należącej do szlachty. W młodości odebrała najwyższej jakości wykształcenie dostępne w jej czasach dla kobiety. Poprzez głuchotę wywołaną przejściem w dzieciństwie szkarlatyny, pozostawała w izolacji od życia społecznego w Szwecji i skupiała się na tworzeniu własnej poezji i prozy. W późniejszej części swojego życia poświęciła się działalności filantropijnej oraz pracy na rzecz praw kobiet.

Życiorys edytuj

Wczesne życie i edukacja edytuj

 
Lotten von Kræmer w młodości

Lotten von Kræmer była córką gubernatora regionu Uppsala, barona Roberta Fredrika von Kræmera(inne języki) (ur. 1791, zm. 1880)[2] oraz Marii Charlotte Söderberg (ur. 1802, zm. 1869)[3]. Dorastała w zamku w Uppsali – ówczesnej siedzibie gubernatora, gdzie pobierała nauki u uczonych z Uniwersytetu w Uppsali, ponieważ jako kobieta nie mogła pobierać nauk na uniwersytecie[4]. Od dzieciństwa wykazywała się talentem do rysowania oraz umiejętnościami literackimi[5].

W 1842 przeszła szkarlatynę, czego następstwem było uszkodzenie słuchu[4]. Latem 1846 towarzyszyła rodzinie w podróży do Niemiec. Rok później wraz z ojcem odwiedziła Niemcy, Austrię i Włochy[4][5]. Po konsultacji medycznej podczas tej podróży dowiedziała się, że posiada nerwowy ubytek słuchu i możliwe jest u niej wystąpienie całkowitej głuchoty. Zagraniczne podróże oraz choroba odbiły swój ślad na życiu, filozofii i twórczości poetki. W liście do Charlotte Rundgren(inne języki), Kræmer określiła swoją głuchotę jako „stale otwartą i bolącą ranę”[5].

Dorosłe życie edytuj

W 1855 zaręczyła się potajemnie z konserwatywnym wykładowcą z Uniwersytetu w Uppsali – Stenem Johanem Stenbergiem (ur. 1818, zm. 1888)[4]. Nigdy nie zawarli małżeństwa, a zaręczyny zostały zerwane po 15 latach. Jako powód zerwania zaręczyn podaje się już wtedy ciężką głuchotę Kræmer oraz znaczną różnicę poglądów między konserwatywnym docentem, a liberalną Kræmer, która opowiadała się za prawami kobiet i wolnościowym podejściem do roli kobiet w społeczeństwie[5]. Oboje nie zawarli później innego związku[4].

W 1857 odbyła podróż do Dublina, w celu wizyty u laryngologa Williama Wilde’a(inne języki), ojca Oscara Wilde’a, który leczył ją z głuchoty. Podczas pobytu w Irlandii zaprzyjaźniła się z żoną Williama, Jane Wilde(inne języki), która zainteresowała ją tematyką aktywizmu na rzecz praw kobiet[4][6]. Obie kobiety prowadziły regularną korespondencję do 1885[7][6].

W 1863 zadebiutowała jako poetka, publikując swój pierwszy zbiór wierszy, których wydawanie kontynuowała nieregularnie, aż do swojej śmierci. Większość z nich hołdowała znanym kobietom, w części wyrażała również pochwałę dla walki Danii w wojnie duńsko-pruskiej. Wczesna twórczość Kræmer nie osiągnęła jednak znaczącej popularności. Jej opowiadania, dramaty, dzienniki z podróży oraz artykuły na tematy religijne, etyczne i polityczne również nie odniosły sukcesu[5].

Podzielała poglądy Viktora Rydberga(inne języki) i opublikowała na ten sam temat pozycję Tankar i religiösa ämnen, w którym głosiła, że „wiara i wiedza to rodzeństwo, zjednoczone wewnętrzną więzią pochodzenia niebiańskiego”[8]. Zaczęła również coraz głośniej wzywać do reform społecznych, zwiększenia wolności obywatelskich oraz do wyzwolenia kobiet. W późniejszym życiu mówiła, że jej inspiracją byli Olof Eneroth(inne języki), Erik Gustaf Geijer i Sophie Adlersparre. W latach 1877–1879 była odpowiedzialna za wydawanie miesięcznika Vår Tid[8][9], w którym pisywali m.in. Georg Brandes, Urban von Feilitzen, Hellen Lindgren(inne języki) oraz podziwiany przez nią Pontus Wikner(inne języki). Miesięcznik wzywał do pracy na rzecz tolerancji, równego traktowania oraz dalszego rozwoju społecznego[5].

 
Kamienica przy ulicy Villagatan 14 w Sztokholmie, którą w 1879 Lotten kupiła wraz z ojcem. Obecnie jest ona siedzibą Towarzystwa Dziewięciu.

W 1879 przeprowadziła się do Sztokholmu, gdzie zamieszkała w kamienicy przy ulicy Villagatan w centrum miasta. W tym domu mieszkała do swojej śmierci w 1912[1].

Działalność jako filantropka edytuj

 
Zdjęcie przedstawiające Lotten von Kræmer w wieku 80 lat

W 1880 roku zmarł ojciec Kræmer. Jako jedyne żyjące dziecko swoich rodziców odziedziczyła całość jego majątku, którym według historyków sprawnie zarządzała[5].

Odziedziczony majątek wykorzystywała w celu dalszego propagowania idei, które uznawała za bliskie swojemu sercu. Ufundowała między innymi pierwsze stypendium dla studentek na Uniwersytecie w Uppsali[4][10] oraz gonfalon na konferencję International Alliance of Women(inne języki) w Sztokholmie w 1911 roku[11]. W latach 1880–1912 wsparła finansowo wiele ośrodków działających na rzecz ubogich, dzieci, kobiet, niepełnosprawnych czy osób odrzuconych przez społeczeństwo[5].

Pomimo odziedziczenia fortuny, żyła niezwykle oszczędnie oraz w izolacji od bogatszej części społeczeństwa Szwecji. W dniu śmierci jej majątek wynosił blisko 950 000 koron szwedzkich (około 1/15 wysokości majątku Alfreda Nobla). Zgodnie z testamentem jej majątek przeznaczono na ustanowienie w 1913 roku Towarzystwa Dziewięciu. Suma ta była ówcześnie największą w historii darowizną przeznaczoną na rzecz szwedzkiej literatury[5].

Śmierć edytuj

 
Pomnik na grobie Lotten von Kræmer na Starym Cmentarzu(inne języki) w Uppsali

Lotten von Kræmer zmarła we śnie 23 grudnia 1912 roku w wieku 84 lat. Została pochowana na Starym Cmentarzu(inne języki) w Uppsali, pod drzewami, które zasadził jej ojciec[4].

Towarzystwo Dziewięciu edytuj

W 1910 Kræmer napisała testament, w którym zapisała całość swojego majątku na ustanowienie organizacji literackiej, której misją byłoby wspieranie twórczości literackiej wśród szwedzkich artystów, eseistów i pisarzy[12][13]. Organizacja została powołana do życia jako odpowiedź na działania Akademii Szwedzkiej, której Kræmer zarzucała niewystarczający poziom wsparcia dla szwedzkich twórców[14]. Towarzystwo od swojego ustanowienia znajduje się w kamienicy przy ulicy Villagatan w Sztokholmie[1].

Według zasad ustalonych przez Kræmer w testamencie, Towarzystwo miało składać się z dziewięciu członków[12][15]:

Samfundets ledamöter är erkända författare, översättare och litteraturvetare. Stol nummer 2, 4, 6 och 8 innehas av kvinnor. Stol nummer 3, 5, 7 och 9 av män. Nummer 1 tillfaller Ordföranden som varannan gång är kvinna, varannan man.

Lotten von Kræmer, Testament z 1910 roku

Polskie tłumaczenie:

Członkowie Towarzystwa to uznani autorzy, tłumacze i literaturoznawcy. Fotele z numerami 2, 4, 6 i 8 zajmują kobiety. Fotele z numerami 3, 5, 7 i 9 przeznaczone są dla mężczyzn. W fotelu z numerem 1 zasiada przewodniczący, który raz jest kobietą, a raz mężczyzną.

Lotten von Kræmer, Testament z 1910 roku

Wśród oryginalnych członków Towarzystwa powołanych przez Kræmer znaleźli się[15][16]:

Twórczość edytuj

Uwagi edytuj

  1. ↑ Książę nie zdecydował się by zasiąść w Towarzystwie, jako powód podając „niewystarczającą znajomość szwedzkiej literatury”.
  2. ↑ Jako malarz i krytyk sztuki, nie zdecydował się by zasiąść w Towarzystwie, jako powód podając „niewystarczającą znajomość szwedzkiej literatury”.

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b c Lotten von Kraemer [online], vonkraemer.se [dostęp 2020-12-27].
  2. ↑ Robert von Kræmer [online], vonkraemer.se [dostęp 2020-12-27] [zarchiwizowane z adresu 2020-12-28].
  3. ↑ Charlotta von Kraemer [online], vonkraemer.se [dostęp 2020-12-27] [zarchiwizowane z adresu 2020-12-28].
  4. ↑ a b c d e f g h Lotten von Kræmer | Samfundet De Nio [online], samfundetdenio.se [dostęp 2020-12-27].
  5. ↑ a b c d e f g h i Ragnar Amenius, von – Svenskt biografiskt lexikon(inne języki), Charlotta (Lotten) L Kræmer [online], sok.riksarkivet.se [dostęp 2020-12-27] (szw.).
  6. ↑ a b KAREN SASHA TIPPER, Jackie Lynd-Johansson, Lotten Von Kraemer’s Visit to the Wildes’ Dublin Home in 1857, „The Wildean” (34), 2009, s. 41–49, DOI: 10.2307/45270153, ISSN 1357-4949, JSTOR: 45270153 [dostęp 2020-12-27].
  7. ↑ Lotten von Kramer, Karen Sasha Anthony Tipper, Lady Jane Wilde’s letters to Fröken Lotten von Kraemer, 1857–1885, Lewiston, N.Y.: Edwin Mellen Press, 2008, ISBN 978-0-7734-2167-7, OCLC 681463644 [dostęp 2020-12-27] [zarchiwizowane 2020-12-28].
  8. ↑ a b Anna Williams, skbl.se – Charlotta (Lotten) Lovisa von Kræmer [online], skbl.se, 8 marca 2018 [dostęp 2020-12-27] (ang.).
  9. ↑ LIBRIS – Vår tid [online], libris.kb.se [dostęp 2020-12-27] (szw.).
  10. ↑ Tore Frängsmyr, Uppsala universitets historia 1793–2000, t. 2:1, Uppsala: Uppsala universitetsbibliotek, 2010, s. 162–164, 223, ISBN 978-91-554-7834-6, OCLC 681481325 [dostęp 2020-12-27] [zarchiwizowane z adresu 2020-12-28] (szw.).
  11. ↑ International Woman’s Suffrage Alliance, 1911 [online], www.hv-textil.se [dostęp 2020-12-27].
  12. ↑ a b Ledamöter | Samfundet De Nio [online], samfundetdenio.se [dostęp 2020-12-27].
  13. ↑ Riksdagsförvaltningen, Motioner i Första kammaren, nr 147 Motion 1947:147 Första kammaren – Riksdagen [online], www.riksdagen.se [dostęp 2020-12-27] [zarchiwizowane z adresu 2020-12-28] (szw.).
  14. ↑ De Nio – litterär kalender 2003 : Lotten. 9789113012407. Innbundet – 2003 | Haugenbok [online], www.haugenbok.no [dostęp 2020-12-27] [zarchiwizowane z adresu 2020-12-28].
  15. ↑ a b c d Forna Nior | Samfundet De Nio [online], samfundetdenio.se [dostęp 2020-12-27].
  16. ↑ Historiska stolar | Samfundet De Nio [online], samfundetdenio.se [dostęp 2020-12-27].
  17. ↑ Stol nr 1 – Viktor Almquist | Samfundet De Nio [online], samfundetdenio.se [dostęp 2020-12-27].
  18. ↑ Stol nr 2 – Selma Lagerlöf | Samfundet De Nio [online], samfundetdenio.se [dostęp 2020-12-27].
  19. ↑ Stol nr 3 – Karl Wåhlin | Samfundet De Nio [online], samfundetdenio.se [dostęp 2020-12-27].
  20. ↑ Stol nr 4 – Ellen Key | Samfundet De Nio [online], samfundetdenio.se [dostęp 2020-12-27].
  21. ↑ Stol nr 5 – Erik Hedén | Samfundet De Nio [online], samfundetdenio.se [dostęp 2020-12-27].
  22. ↑ Stol nr 6 – Kerstin Hård af Segerstad | Samfundet De Nio [online], samfundetdenio.se [dostęp 2020-12-27].
  23. ↑ Kerstin Augusta Sofia Hård af Segerstad [online], geni_family_tree [dostęp 2020-12-27] (pol.).
  24. ↑ Göran Björkman – Svenskt översättarlexikon [online], litteraturbanken.se [dostęp 2020-12-27].
  25. ↑ Stol nr 7 – Göran Björkman | Samfundet De Nio [online], samfundetdenio.se [dostęp 2020-12-27].
  26. ↑ Stol nr 8 – Anna Maria Roos | Samfundet De Nio [online], samfundetdenio.se [dostęp 2020-12-27].
  27. ↑ Stol nr 9 – John Landquist | Samfundet De Nio [online], samfundetdenio.se [dostęp 2020-12-27].
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Lotten_von_Kræmer&oldid=72570425”