Lubienia (województwo świętokrzyskie)

wieś w województwie świętokrzyskim

Lubieniawieś w Polsce, położona w województwie świętokrzyskim, w powiecie starachowickim, w gminie Brody[6][5].

Lubienia
wieś
Ilustracja
Ścieżka edukacyjna w rezerwacie "Rosochacz"
Państwo

 Polska

Województwo

 świętokrzyskie

Powiat

starachowicki

Gmina

Brody

Liczba ludności (2011)

993[2][3]

Strefa numeracyjna

41

Kod pocztowy

27-230[4]

Tablice rejestracyjne

TST

SIMC

0231076[5]

Położenie na mapie gminy Brody
Mapa konturowa gminy Brody, blisko centrum na lewo u góry znajduje się punkt z opisem „Lubienia”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum po prawej na dole znajduje się punkt z opisem „Lubienia”
Położenie na mapie województwa świętokrzyskiego
Mapa konturowa województwa świętokrzyskiego, u góry nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „Lubienia”
Położenie na mapie powiatu starachowickiego
Mapa konturowa powiatu starachowickiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Lubienia”
Ziemia51°03′12″N 21°11′28″E/51,053333 21,191111[1]

Była wsią biskupstwa krakowskiego w województwie sandomierskim w ostatniej ćwierci XVI wieku[7].

Wieś jest siedzibą rzymskokatolickiej parafii Podwyższenia Krzyża Świętego[8].

Położenie geograficzne

edytuj

Miejscowość położona w północno-wschodniej części powiatu starachowickiego, od północy graniczy z województwem mazowieckim. Przez wieś przebiega droga krajowa Nr. 9. Do Starachowic ok. 10 km drogą powiatową Nr. 0617 T. Do siedziby gminy w Brodach ok. 4 km – dojazd drogą krajową.

Części wsi

edytuj
Integralne części wsi Lubienia[6][5]
SIMC Nazwa Rodzaj
0231107 Czworaki osada leśna
1019190 Gajówka Klamocha osada leśna
1019237 Gajówka Zębiec osada leśna
0231120 Klepacze osada
0231082 Komorniki część wsi
0231136 Kutery osada
1065668 Listki przysiółek
0231142 Myszki osada
0231159 Nadleśnictwo Lubienia osada
0231165 Podlesie przysiółek
0231099 Połać część wsi
1019243 Suszarnia osada leśna
0231171 Zawały osada
0231188 Zębiec osada

Atrakcje przyrodnicze

edytuj

Przemysł

edytuj
  • Zakłady Górniczo-Metalowe w Zębcu
Zakłady Górniczo-Metalowe w okresie początkowym rozwoju korzystały z zasobów Kopalni „Lubienia”. Kopalnia odkrywkowa, położona około 3 km na wschód od kopalni „Jasienice”, niedaleko szosy Lubienia-Iłża. Kopalnia została zatrzymana około 1907 roku, w czasie okupacji i po 1945 roku powrócono do jej eksploatacji pod zmienioną nazwą „Strzelnica”. Ta nowa nazwa pochodzi stąd, że w okresie jej bezczynności w latach 1925–1939 odbywały się w zagłębieniu odkrywki artyleryjskie próby dział produkowanych w Zakładach Starachowickich.

Kalendarium historyczne wiek XIV–XIX

edytuj
  • 1363 – biskup Bodzanta nadaje Andrzejów „de Sadki” las w powiecie iłżeckim, nad rzeką Lubienią, dla założenia wsi na prawie sredzkiem. Sołtys otrzymuje dwa łany, młyn, karczmę i 30 drzew z barciami. Osadnicy po 20 latach wolności dawać mają po fertonie czynszu (Kod. kat. krakow., t. I, 298)[10].
  • 1440 – biskup krakowski Zbigniew Oleśnicki wydaje przywilej lokacji miasta Lubyenya w pobliżu „starego zamku o nazwie Grodisko. Prawo do lokacji uzyskał szlachcic Piotr z Łaganowa, lecz nie doszła ona do skutku z nieznanego powodu.
  • Wójtostwo Lubienia należało do biskupów krakowskich i płaciło dziesięcinę Kościołowi w Krynkach.
  • 1788 – Mocą ustawy sejmowej dobra biskupie w Lubieni zostały przyłączone do Korony (przeszły na własność rządową).
  • 1816 – Na terenie Lubieni rozpoczyna działalność rządowa kopalnia rudy żelaza „Józef”
  • 1827 – Wieś rządowa Lubienia liczy 339 mieszkańców i 42 domy.
  • 1858 – 11 lutego 1858 w rodzinie nadleśniczego Antoniego Nowowiejskiego rodzi się syn - Antoni Julian Nowowiejski, późniejszy arcybiskup płocki.
  • 1861 – Mieszkańcy Lubieni, Krynek i Godowa pomimo zakazu gubernatora organizują antyrosyjską manifestację pod figurą przy urzędzie leśnym w Lubieni.
Nadleśniczy ucieka i nasyła na chłopów Kozaków.
  • 1864 – Zwycięska bitwa oddziałów Karola Kality – Rębajły pod Lubienią.
  • 1884 – Wieś Lubienia zamieszkuje 545 mieszkańców w 68 domach[11]. Natomiast osada leśna Lubienia 5 domów, 20 mieszkańców i 2298 mórg ziemi należącej do Towarzystwa Zakładów Górniczych w Starachowicach.

Gmina Lubienia obejmująca Budy-Brodzkie, Henryk (kolonia i kopalnia), Jasieniec Iłżecki, Lipie, Lubienia, Małyszyn i Nowe Lipie liczy ok. 1900 mieszkańców. Siedzibą gminy był Jasieniec Iłżecki.

Kalendarium okresu międzywojennego

edytuj
  • 1921 – spis powszechny wykazał w Lubieni 125 budynków i 805 mieszkańców z których 10 podało narodowość żydowską[12].
  • 1924 – Komitet Budowy Szkoły rozpoczyna budowę parterowego budynku z kamienia mieszczącego 3 izby lekcyjne i 2 mieszkania.
  • 1926 – Uroczyste poświęcenie budynku szkoły z udziałem wojewody kieleckiego Ignacego Manteuffela.
  • 1928 – Z inicjatywy mieszkańców powstaje Ochotnicza Straż Pożarna z siedzibą w dawnym budynku kuźni zwanym „Kowalichą”.
  • 1929 – Utworzenie Kółka Rolniczego „Kłos”, jednego z pierwszych w powiecie iłżeckim.
  • 1939 – Ukończenie gazociągu 300 mm Komorów – Sandomierz – Ostrowiec Św. – Lubienia.

Kalendarium okresu okupacji

edytuj
  • 1940 – Wojska niemieckie zajmują budynek szkoły na kwatery. Szkoła zostaje przeniesiona do budynku nadleśnictwa.
  • 1944 - w leśniczówce Marcule umiera z ran odniesionych w hitlerowskiej obławie Helena Wolf ("dr Anka") - na miejscu jej śmierci wzniesiono pomnik powstały ze składek Kół Młodzieży PCK z całej Polski[13].

Kalendarium czasów powojennych

edytuj
  • 1945 – Niemcy opuszczają budynek szkoły zniszczony w 30%.
  • 1954 – Powstanie gromady Lubienia.
Wznowienie działalności Ochotniczej Straży Pożarnej.
Rozpoczęcie budowy przedsiębiorstwa „Kopalnie i Zakłady Wzbogacania Piasków Żelazistych w Budowie”
  • 1965 – Zakończenie inwestycji i zmiana nazwy na Zakłady Górniczo–Hutnicze „Zębiec”.
  • 1974 – Największy pożar w historii wsi. Spłonęła prawie cała Lubienia-Komorniki, obecnie ul. Zachodnia.
  • 1976 – Ukończenie budowy nowej remizy. Budynek mieścił dużą salę z kuchnią i zapleczem, a na piętrze nowoczesny Ośrodek Zdrowia i mieszkanie dla lekarza.
  • 1983 – Z inicjatywy księdza Krzysztofa Orła rozpoczynają się prace przy budowie kościoła.
  • 1984 – Powstaje Parafia pw. Podwyższenia Krzyża Świętego.
  • 1988 – Szkoła zostaje przeniesiona do nowego budynku.
  • 1993 – OSP Lubienia otrzymuje sztandar ufundowany przez parafię rzymskokatolicką w Lubieni i poświęcony przez biskupa Stefana Siczka.
  • 2002 – Uroczystego poświęcenia nowej sali gimnastycznej dokonuje ksiądz Czesław Wala.
  • 2005 – Z inicjatywy społeczeństwa Lubieni Szkoła Podstawowa otrzymuje imię Jana Pawła II.
  • 2011 – Narodowy Spis Powszechny wykazał w Lubieni 1071 mieszkańców[3]

Bitwy i potyczki powstania styczniowego

edytuj

W dniu 1864-01-17 17 stycznia 1864(dts) pod Lubienią miała miejsce bitwa wojsk powstańczych dowodzonych przez ppłk Rębajłę z moskalami dowodzonymi przez pułkownika Suchonina. Po otrzymaniu informacji że Suchonin wyruszył z Kielc do Opatowa gen. Józef Hauke-Bosak wysłał Rębajłę w celu jego zaniepokojenia. Rębajło z całym swoim oddziałem w sile 400 strzelców i 40 kosynierów wyruszył z lasów szczecierskich i na noc stanął w Orłowinie, stąd przez Słupię Nową idąc, zatrzymał się na noc 15 stycznia w Chybicach, a następnego dnia stanął w Brodach.

Przebieg bitwy

W dniu 17 stycznia po otrzymaniu wiadomości że Suchonin z 2 rotami już był w Iłży i wraca do Opatowa idąc w kierunku na Brody, i jest już o 4 km. od jego oddziału, wysłał Kalita (ppłk Karol Kalita pseudonim Rębajło) natychmiast I. i II. kompanię w tyralierach pod kapitanem Jagielskim na głównym trakcie z Iłży do Brodów, natomiast III. kompanię z kapitanem Bezdziedą na prawe swoje skrzydło na drugą boczną drogę pod Iłży. Z kolei V. i VI. kompanię pod kapitanem Postawką i IV. pod osobistym dowództwem, zatrzymał w rezerwie. Moskale zaskoczeni nagłością wykonanego przez powstańców ruchu i odważnym parciem, do tego wzięci w krzyżowy ogień, gdyż Bezdzieda począł im już tyły atakować, poczęli uchodzić w las, a następnie cofnęli się do Iłży. W potyczce zginął jeden z powstańców, po stronie rosyjskiej było 11 zabitych i rannych a 1. wzięto do niewoli. W tym samym dniu powstańcy starli się z moskalami w bitwie pod Iłżą(Opisu dostarczył Stanisław Zieliński bibliotekarz biblioteki w Rapperswilu w wydanym przez siebie opracowaniu „Bitwy i potyczki 1863-1864”)[14]

Przypisy

edytuj
  1. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 70174
  2. Wieś Lubienia w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2019-11-14], liczba ludności na podstawie danych GUS.
  3. a b GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r..
  4. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 662 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  5. a b c GUS. Rejestr TERYT
  6. a b Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
  7. Województwo sandomierskie w drugiej połowie XVI wieku, Cz. 2, Komentarz, indeksy, Warszawa 1993, s. 112.
  8. Opis parafii na stronie diecezji
  9. Największe atrakcje turystyczne województwa świętokrzyskiego.
  10. Lubienia, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska, Warszawa 1902, s. 242.
  11. Lubienia, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. V: Kutowa Wola – Malczyce, Warszawa 1884, s. 410.
  12. Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych, t. Województwo kieleckie, Warszawa: Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, 1924.
  13. Rada Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa ”Przewodnik po upamiętnionych miejscach walk i męczeństwa lata wojny 1939- 1945” , Sport i Turystyka 1988, ISBN 83-217-2709-3, str. 323
  14. Stanisław Zieliński, Bitwy i potyczki 1863-1864; na podstawie materyałów drukowanych i rękopiśmiennych Muzeum Narodowego w Rapperswilu, 1913.